Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Τρίτη 21 Φεβρουαρίου 2017. Το Grexit πρωταγωνιστεί στα πρωτοσέλιδα των διεθνών μέσων ενημέρωσης, ενώ το κλίμα είναι ιδιαίτερα βαρύ για τη χώρα. Ο φόβος εκτροχιασμού της οικονομίας είναι κάτι παραπάνω από ορατός. Άλλο ένα Eurogroup ολοκληρώθηκε αργά χθες βράδυ χωρίς οριστική συμφωνία για την ολοκλήρωση της δεύτερης αξιολόγησης. Ελληνική κυβέρνηση, ΔΝΤ και Γερμανία προσπαθούν να αποποιηθούν των ευθυνών τους για το νέο «ναυάγιο».
Η ολοκλήρωση του Eurogroup επιβεβαίωσε αυτό που όλοι απεύχονταν. Το «φάντασμα» του 2015 έχει επιστρέψει για τα καλά και η χώρα εισέρχεται σε μία νέα περίοδο ακραίας αβεβαιότητας.
Το ΔΝΤ στέλνει μήνυμα εξόδου από το ελληνικό πρόγραμμα και ο Wolfgang Schaeuble βρίσκει την ευκαιρία να επαναφέρει την πρότασή του για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ. Την ίδια ώρα, εκφράζονται φόβοι για υποβάθμιση της χώρας από Moody'' s και Fitch την Παρασκευή 24 Φεβρουαρίου, όταν αναμένεται να ανακοινώσουν την αξιολόγηση για την πιστοληπτική της ικανότητα.
Στο εξωτερικό, τα μεγαλύτερα ειδησεογραφικά πρακτορεία κάνουν λόγο για «την τελευταία ευκαιρία που χάθηκε» και αναλύουν τις επιπτώσεις για την Ελλάδα και την Ευρώπη με φόντο το Grexit. Ειδικότερα, ο γερμανικός τύπος «οργιάζει», αναλύοντας το «σχέδιο Schaeuble» για αποχώρηση της Ελλάδας από την Ευρωζώνη. Οι Ευρωπαίοι μιλούν για το Grexit χωρίς... αναστολές και πως να μην το κάνουν, άλλωστε, όταν τον τελευταίο μήνα ακόμα και στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ ανοίγουν τη συζήτηση για επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, υποστηρίζοντας ότι δεν είναι ταμπού.
Στο εσωτερικό, η αγορά παγώνει. Ο πρωθυπουργός εμφανιζόταν τον τελευταίο ενάμιση χρόνο προσηλωμένος στην ευρωπαϊκή προοπτική της χώρας, ο κίνδυνος της χρεοκοπίας είχε απομακρυνθεί και οι ελπίδες για ισχυρή ανάπτυξη το 2017 είχαν τονώσει έως ένα βαθμό την αισιοδοξία για έξοδο από την κρίση. Όμως, πλέον, η χώρα κινδυνεύει να ζήσει χειρότερες στιγμές από το καλοκαίρι του 2015. Οι τράπεζες απευθύνουν έκκληση, υποστηρίζοντας ότι αυτό που θα επακολουθήσει δεν έχει καμία σχέση με μία τέταρτη ανακεφαλαιοποίηση, αλλά με το απόλυτο χάος. Αν οι καταθέσεις κινδυνεύουν μία φορά από το bail-in, ο κίνδυνος μεγαλώνει εκθετικά σε περίπτωση εξόδου από το ευρώ.
Στις αγορές επικρατεί πανικός. Οι αποδόσεις των ελληνικών ομολόγων εκτινάσσονται κινδυνεύοντας να ξεπεράσουν το 11%, επίπεδο που καταγράφηκε στο α'' τρίμηνο του 2016 όταν καθυστερούσε η πρώτη αξιολόγηση.
Διαρροές από τις Βρυξέλλες αναφέρουν ότι συζητείται το ενδεχόμενο διεξαγωγής έκτακτου Eurogroup πριν τις ολλανδικές εκλογές, όμως η αβεβαιότητα παραμένει στα ύψη. Μετά την αρχική ψυχρολουσία, η ελληνική κυβέρνηση δηλώνει έτοιμη να επιστρέψει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων, αλλά ο χρόνος έχει σχεδόν τελειώσει. Και αυτό γιατί μπορεί η ελληνική οικονομία να αντέχει ταμειακά για ακόμη λίγους μήνες, όμως οι καθυστερήσεις δημιουργούν «τρύπες» στον προϋπολογισμό που δεδομένα φέρνουν νέα μέτρα.
Την ίδια ώρα, η Ευρώπη... πάσχει από υψηλό προεκλογικό πυρετό. Στην Ολλανδία, το κοινοβούλιο έχει διαλυθεί και στις 15 Μαρτίου κρίνεται η κατεύθυνση της χώρας, με τον ακροδεξιό Geert Wilders να προηγείται με «σημαία» τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή της χώρας στο ευρώ.
Οι Ευρωπαίοι κατανοούν ότι μία νέα κλιμάκωση της ελληνικής κρίσης θα είχε αρνητικές συνέπειες ακριβώς λόγω των εκλογικών αναμετρήσεων σε Ολλανδία, Γαλλία και Γερμανία, ωστόσο στην πράξη όλα τα μέρη προσπαθούν να εξαντλήσουν τα διαπραγματευτικά τους όπλα. Η Γερμανία ποντάρει στο γεγονός ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να σταθεί στα πόδια της και από θέση ισχύος ασκεί πιέσεις γνωρίζοντας ότι τον Ιούλιο εκκρεμούν αποπληρωμές της τάξης των 7 δισ. ευρώ. Οι αναλυτές συμφωνούν: Η Ελλάδα μέχρι σήμερα νόμιζε ότι κερδίζει χρόνο αλλά τελικά μάλλον έχανε σε διαπραγματευτική ισχύ, επιβαρύνοντας την οικονομία. Για μία ακόμη φορά τα πάντα είναι στον αέρα...
Όσο κινδυνολογικό και αν μοιάζει το σενάριο που περιγράφεται παραπάνω, είναι ταυτόχρονα ρεαλιστικό στην περίπτωση που η κυβέρνηση συνεχίσει την τακτική των καθυστερήσεων ή επιλέξει να «δραπετεύσει» μέσω της ατελείωτης διαπραγμάτευσης. Αναλυτές από τη Moody''s και την EBRD, μέχρι την Eurobank, την Alpha Bank και το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής έχουν προειδοποιήσει για τις καταστροφικές συνέπειες αυτή της τακτικής. Η κεντρική ιδέα του συνόλου των αναλύσεων είναι ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να επιτύχει τους στόχους του 2017 όσο δεν εφαρμόζονται τα συμφωνηθέντα και ότι ένα τέταρτο μνημόνιο μοιάζει αναπόφευκτο. Ακόμη και οι πιο αισιόδοξοι, όπως οι αναλυτές της HSBC που αναμένουν ότι θα κλείσει η αξιολόγηση στις 20 Φεβρουαρίου, εκτιμούν ότι η Ελλάδα δεν θα προλάβει να ενταχθεί στην ποσοτική χαλάρωση της ΕΚΤ.
Το «καμπανάκι» της τελευταίας στροφής από τη Moody'' s
Όταν «γεννήθηκε» το Grexit, το ελληνικό πρόβλημα ήταν η μεγάλη απειλή για τη συνοχή της Ευρώπης. Ήταν το σενάριο που θα μπορούσε να προκαλέσει σεισμό στα θεμέλια της Ένωσης. Σήμερα, τα προβλήματα έχουν πολλαπλασιαστεί. Η τραπεζική κρίση της Ιταλίας και οι δεδομένες αδυναμίες της οικονομίας της, το Brexit, το προσφυγικό και η άνοδος των ευρωσκεπτικιστών είναι τα πιο καυτά ζητήματα.
Αν η ελληνική στρατηγική είναι παρόμοια με αυτή του 2015, όταν πιστεύαμε ότι οι Ευρωπαίοι θα κάνουν πίσω, μάλλον θα πρέπει να το ξανασκεφτούμε. Ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ εμφανίζεται πιο έτοιμος από ποτέ να τηρήσει σκληρή στάση λόγω των επικείμενων γερμανικών εκλογών και της ρητορικής του Martin Schulz, ο οποίος «φωνάζει» ότι η Merkel θα αφήσει Έλληνες και Ιταλούς ανεξέλεγκτους.
Παράλληλα, τόσο οι αναλυτές της Moody''s όσο και της Fitch έχουν στο παρελθόν επισημάνει τους κινδύνους που σχετίζονται με τις καθυστερήσεις που παρατηρούνται σε κάθε αξιολόγηση του ελληνικού προγράμματος και στην εφαρμογή των συμφωνηθέντων. Αν... πατήσουν το κουμπί και υποβαθμίσουν το ελληνικό αξιόχρεο, τότε η ελληνική κρίση θα κινδυνεύει για τα καλά με «replay» και μάλιστα με μεγαλύτερη ένταση.
Και μόνο το γεγονός ότι η Moody'' s αναφέρθηκε στους κινδύνους που σχετίζονται με τις τράπεζες και τις καταθέσεις, λέει πολλά. Ο συγκεκριμένος οίκος συνήθως τηρεί στάση αναμονής όταν «τρέχει» η αξιολόγηση και δεν προχωρά σε αδικαιολόγητες αναβαθμίσεις και υποβαθμίσεις. Η προειδοποίηση της Moody''s είναι ξεκάθαρη. Αν υπάρξουν νέες καθυστερήσεις στην ολοκλήρωση της αξιολόγησης, τότε απειλείται με εκτροχιασμό το πρόγραμμα, η έγκαιρη εφαρμογή του οποίου είναι ζωτικής σημασίας για να αναπτυχθεί η οικονομία την τριετία 2017-2019. Είναι, επίσης, καθοριστική για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης των καταθετών και των επενδυτών στη χώρα και στις ελληνικές τράπεζες.
«Περαιτέρω καθυστερήσεις στη δεύτερη αξιολόγηση του τρίτου προγράμματος διάσωσης της Ελλάδας θέτουν σε κίνδυνο την ικανότητα των τραπεζών να εφαρμόσουν τα σχέδια αναδιάρθρωσης σε ότι αφορά τόσο τη μείωση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) όσο και την επιστροφή σε κερδοφορία μετά από αρκετά χρόνια. Ένα τέτοιο σενάριο θα έφερνε τις τράπεζες σε μία πιο ευάλωτη θέση ενόψει των επόμενων stress tests της ΕΚΤ το 2018, αυξάνοντας σημαντικά τους κινδύνους για τους πιστωτές και τους καταθέτες».
