Το πολυδιάστατο έργο που υλοποιεί η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, έχοντας την ευθύνη για την εξειδίκευση και την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου, αποτελεσματικού, δίκαιου και βιώσιμου μοντέλου κοινωνικής αλληλεγγύης, τον σχεδιασμό, την οργάνωση, τον έλεγχο και την αξιολόγηση πολιτικών και δράσεων για ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού, αναλύει ο Γενικός Γραμματέας Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γεώργιος Σταμάτης, με συνέντευξη που παραχώρησε στο Αθηναϊκό-Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων.
Απαριθμώντας τους κύριους πυλώνες της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά (ΕΣΚΕ Ρομά) 2021-2030, που είναι η πρόληψη και καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά, η ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασής τους σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά, η πρόληψη και καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων σε βάρος των Ρομά και η προώθηση της ενεργού συμμετοχής τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή, ο κ. Σταμάτης τονίζει ότι, με τη νέα στρατηγική στόχευση, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στους Ρομά που αντιμετωπίζουν κίνδυνο αποκλεισμού και πολλαπλής ευαλωτότητας, όπως Ρομά που διαβιούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, παιδιά και νέους Ρομά, Ρομά εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης (NEETs) και γυναίκες Ρομά.
Μάλιστα, αξιοσημείωτο είναι, όπως επισημαίνει ο κ. Σταμάτης, ότι στην έκθεση αξιολόγησης για τα Εθνικά Στρατηγικά Πλαίσια για τους Ρομά (NRSFs) που υπέβαλαν τα κράτη μέλη της ΕΕ και την οποία δημοσίευσε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η νέα Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη (ΕΣΚΕ) Ρομά 2021-2030 έλαβε θετική αξιολόγηση.
Παράλληλα, ο κ. Σταμάτης επισημαίνει ότι, σε στενή συνεργασία με την ΕΣΑμεΑ, θα ξεκινήσει πρόγραμμα εκπαίδευσης νέων εκπαιδευτών στην κινητικότητα, τον προσανατολισμό και τις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης των ατόμων με οπτική αναπηρία, με στόχο να καλύπτονται άμεσα οι ανάγκες των συμπολιτών μας σε όλη τη χώρα.
«Μέχρι σήμερα, τα άτομα που επιθυμούν να εκπαιδευτούν στις Περιφέρειες που υπάρχουν εκπαιδευτές, περιμένουν πολύ καιρό και στην Αττική ο χρόνος αναμονής ξεπερνά τα δύο χρόνια. Αυτό πλέον δεν θα συμβαίνει, γιατί είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας για την ανεξαρτησία και την ελευθερία επιλογών των ατόμων με προβλήματα όρασης να λαμβάνουν την εκπαίδευση που επιθυμούν, τη στιγμή που την χρειάζονται, για να έχουν απόλυτα τον έλεγχο των επιλογών για τη ζωή τους και να μην εξαρτώνται από άλλους» υπογραμμίζει ο Γ.Γ. Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας.
Αναφερόμενος στο πρόγραμμα «Στέγαση και Εργασία για τους Αστέγους», ο κ. Σταμάτης προσθέτει επίσης ότι, για την πρόληψη και την καταπολέμηση της αστεγίας, εκπονείται στο πλαίσιο της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της Αστεγίας», ένα συνεκτικό κείμενο που εξειδικεύει τους βασικούς άξονες προτεραιότητας, το οποίο προβλέπει, μεταξύ άλλων, την εκπαίδευση των επαγγελματιών που ασχολούνται με την αστεγία και την ευαισθητοποίηση του κοινού, την καταγραφή των αστέγων και τον σχεδιασμό των κατάλληλων θεσμικών και πολιτικών παρεμβάσεων για την ενεργή κοινωνική υποστήριξη των ευάλωτων αυτών συμπολιτών μας. Σύμφωνα με τον κ. Σταμάτη, η ουσία είναι, εκτός από το να μπουν σε σπίτι, να αποκτήσουν παράλληλα επαγγελματική κατάρτιση, να βρουν μια δουλειά και να στηριχθούν ψυχολογικά, ώστε να ενισχυθεί η ορατότητά τους και να μετέχουν ενεργά και ισότιμα στην κοινωνία.
Μεταξύ άλλων, ο Γ.Γ. Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας σχολιάζει ότι η δυνατότητα πρόσβασης στην υπηρεσία του Προσωπικού Βοηθού για τα άτομα με αναπηρία, που τον χρειάζονται, συνιστά για την κυβέρνηση ύψιστη προτεραιότητα στην ατζέντα της κοινωνικής της πολιτικής και υπενθυμίζει ότι η εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος βρίσκεται σε εξέλιξη και, στη συνέχεια, θα ακολουθήσει και η καθολική εφαρμογή του.
Ακολουθεί ολόκληρη η συνέντευξη του Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Γεώργιου Σταμάτη.
Κύριε Σταμάτη, ποιο ήταν το μεγάλο στοίχημα που θέσατε από την αρχή της ανάληψης των καθηκόντων σας ως Γενικού Γραμματέα Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας; Ποιες προκλήσεις κληθήκατε να αντιμετωπίσετε;
Η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας, του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, έχει ένα πολυδιάστατο έργο να υλοποιήσει, έχοντας την ευθύνη για την εξειδίκευση και την εφαρμογή ενός ολοκληρωμένου, αποτελεσματικού, δίκαιου και βιώσιμου μοντέλου κοινωνικής αλληλεγγύης, τον σχεδιασμό, την οργάνωση, τον έλεγχο και την αξιολόγηση πολιτικών και δράσεων για ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού. Σε αυτές συμπεριλαμβάνονται τα άτομα που διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας, τα άτομα με αναπηρία, οι Ρομά, καθώς και οι χρονίως πάσχοντες, οι ηλικιωμένοι και τα παιδιά.
Σύμφωνα, λοιπόν, με τις θεμελιώδεις αξίες της ΕΕ και την υποχρέωση που απορρέει από τη δέσμευσή μας για τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, βάσει των διεθνών συνθηκών, θέσαμε ως βασική προτεραιότητα τον σχεδιασμό και την εφαρμογή ενεργητικών πολιτικών για την προστασία, συμπερίληψη και κοινωνική ένταξη των ευπαθών ομάδων, οι οποίες, εκτός των προϋπαρχόντων προβλημάτων, δέχτηκαν ακόμα μεγαλύτερο πλήγμα από την πανδημία COVID-19.
Στη διάρκεια των τελευταίων τριών ετών, προχωρήσαμε στην κατάρτιση της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη και τη Μείωση της Φτώχειας 2021-2027, του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρίες 2020-2023, της Εθνικής Στρατηγικής για την Αποϊδρυματοποίηση, του νέου πλαισίου για την προσχολική αγωγή των παιδιών 0-4 ετών και της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη (ΕΣΚΕ) Ρομά 2021-2030.
Επομένως, θέσαμε για τα επόμενα χρόνια τον νέο θεσμικό οδικό χάρτη της Ελληνικής Πολιτείας, που συστηματοποιεί τις παρεμβάσεις για την ενίσχυση των οικονομικά ασθενέστερων συμπολιτών μας, την αντιμετώπιση του κοινωνικού αποκλεισμού, την προώθηση της ισότητας, της κοινωνικοοικονομικής ένταξης και της ουσιαστικής συμμετοχής και συμπερίληψης των ευάλωτων ομάδων στην ελληνική κοινωνία, στη βάση της ισότιμης και αποτελεσματικής άσκησης των θεμελιωδών δικαιωμάτων τους.
Υψηλά στην ατζέντα έχουν τεθεί η άρση του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά, η ισότιμη πρόσβασή τους σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά, η καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων και η ενίσχυση της ενεργού συμμετοχής τους στην τοπική κοινωνία. Μάλιστα, πριν από λίγες ημέρες, πραγματοποιήθηκε η επίσημη έναρξη των συνεδριάσεων της Κυβερνητικής Επιτροπής για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά, που έχει τη συνολική εποπτεία της πορείας υλοποίησης της Εθνικής Στρατηγικής για την Κοινωνική Ένταξη (ΕΣΚΕ) Ρομά 2021-2030. Τι σηματοδοτεί αυτή η στρατηγική;
Ως αρμόδια Γενική Γραμματεία για τον συντονισμό και την παρακολούθηση των πολιτικών κοινωνικής ένταξης των Ρομά σε εθνικό επίπεδο και ως Εθνικό Σημείο Επαφής της ΕΕ για θέματα Ρομά ολοκληρώσαμε την Εθνική Στρατηγική και Σχέδιο Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά (ΕΣΚΕ Ρομά) 2021-2030.
Η νέα Στρατηγική αντικατοπτρίζει για πρώτη φορά μια ολιστική και ολοκληρωμένη προσέγγιση για την άρση των όρων του κοινωνικού αποκλεισμού, στη βάση των κατευθύνσεων και στόχων που έχουν τεθεί για την κοινωνική ένταξη των Ρομά στο ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο και συστάσεις έως το 2030. Διαρθρώνεται σε τέσσερις πυλώνες, οι οποίοι αντικατοπτρίζουν τις εθνικές προτεραιότητες και στρατηγικούς στόχους, τα μέτρα πολιτικής και τις θεσμικές παρεμβάσεις για την ισότητα, την ένταξη και τη συμμετοχή των Ρομά σε εθνικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο:
- ΠΥΛΩΝΑΣ Ι. «Πρόληψη και καταπολέμηση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού των Ρομά»
- ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙ. «Ενίσχυση της ισότιμης πρόσβασης των Ρομά σε βασικές υπηρεσίες και αγαθά (εκπαίδευση, απασχόληση, υγεία, κοινωνική φροντίδα και στέγαση)»
- ΠΥΛΩΝΑΣ ΙΙΙ. «Πρόληψη και καταπολέμηση των στερεοτύπων και των διακρίσεων σε βάρος των Ρομά»
- ΠΥΛΩΝΑΣ ΙV. «Προώθηση της ενεργού συμμετοχής των Ρομά στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή»
Με τη νέα στρατηγική στόχευση, δίνουμε ιδιαίτερη έμφαση στους Ρομά που αντιμετωπίζουν κίνδυνο αποκλεισμού και πολλαπλής ευαλωτότητας, όπως Ρομά που διαβιούν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας, παιδιά και νέους Ρομά, Ρομά εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης (NEETs), γυναίκες Ρομά.
H Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσίευσε, πριν από λίγες ημέρες, την έκθεση αξιολόγησης για τα Εθνικά Στρατηγικά Πλαίσια για τους Ρομά (NRSFs) που υπέβαλαν τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η νέα ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030 έλαβε θετική αξιολόγηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, καθώς συγκαταλέγεται μεταξύ αυτών που έχουν συμπεριλάβει το σύνολο των κατευθύνσεων και προτεραιοτήτων που έχουν τεθεί στο ευρωπαϊκό στρατηγικό πλαίσιο και συστάσεις, καθώς και ένα σύνολο ολοκληρωμένων μέτρων πολιτικής.
Θετικά αξιολογήθηκε επίσης το γεγονός ότι η Ελλάδα, όπως και άλλες χώρες, έχει συμπεριλάβει ως αυτόνομους άξονες τη μείωση της φτώχειας και του κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς και την καταπολέμηση των διακρίσεων, των προκαταλήψεων, των στερεοτύπων και του στιγματισμού κατά των Ρομά.
Επίσης, συγκαταλέγεται μεταξύ των λίγων κρατών μελών που έχουν θέσει εθνικούς ποσοτικούς στόχους, καθώς και έναν ολοκληρωμένο μηχανισμό παρακολούθησης και αξιολόγησης της νέας Εθνικής Στρατηγικής μέσα από ένα αξιόπιστο σύστημα δεικτών, επιτρέποντας τη συστηματική παρακολούθηση και αξιολόγηση των αποτελεσμάτων, καθώς και τη συνεχή αναπροσαρμογή των παρεμβάσεων κατά την πορεία υλοποίησής τους, βάσει επιπρόσθετων αναγκών σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
Όπως έχετε αναφέρει, κομβικός είναι ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής. Σε ποιες ενέργειες καλούνται να προβούν οι δήμοι, για να επιτύχουν την πλήρη ένταξη των Ρομά στον κοινωνικό ιστό, αλλά και την εξασφάλιση ασφαλών συνθηκών για τη διαβίωσή τους;
Τα ζητήματα της κοινωνικής ένταξης της ευάλωτης αυτής ομάδας είναι ιδιαίτερα πολύπλοκα και απαιτούν ολιστική και διατομεακή προσέγγιση και συνεργασία για τη λήψη ειδικών μέτρων και βιώσιμων λύσεων για τα εντοπισμένα και επίμονα θεσμικά, δομικά και κοινωνικοοικονομικά ζητήματα, ώστε να αντιμετωπιστούν οι πολλαπλές μορφές στέρησης που βιώνουν οι Ρομά στο εθνικό μας πλαίσιο. Επομένως, είναι απαραίτητη η ευθυγράμμιση των προσπαθειών μεταξύ των συναρμόδιων υπουργείων και φορέων, καθώς και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Ο ρόλος της τοπικής αυτοδιοίκησης, λόγω εγγύτητας και επικουρικότητας, είναι ιδιαίτερα κομβικός, στο πλαίσιο της νέας στρατηγικής, ως προς την υλοποίηση και ωρίμανση σχετικών παρεμβάσεων, κυρίως στον τομέα της στέγασης, με έμφαση στην εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών διαβίωσης, αλλά και της εκπαίδευσης, της υγείας και της απασχόλησης.
Η ένταξη των Ρομά στις τοπικές κοινωνίες απαιτεί ολοκληρωμένες τοπικές προσεγγίσεις και την ανάπτυξη συνεργειών μεταξύ όλων των βαθμίδων διοίκησης και την ενεργό συμμετοχή Ρομά από τις τοπικές κοινότητες.
Για τον λόγο αυτό, επιδιώκεται η σύσταση Ολοκληρωμένων Τοπικών Σχεδίων Δράσης για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά με βάση τις υφιστάμενες ανάγκες και χαρακτηριστικά των τοπικών κοινοτήτων. Για τον λόγο αυτό, έχει προβλεφθεί η ενεργός συμμετοχή της ΚΕΔΕ στην ΕΣΚΕ Ρομά με τη συγκρότηση Επιτροπής Πολιτικής ΟΤΑ α' βαθμού για την κοινωνική ένταξη των Ρομά, για την προώθηση συνεργειών και ειδικών παρεμβάσεων σε κομβικά τοπικά ζητήματα, καθώς και για την ενίσχυση και επέκταση της λειτουργίας των Παραρτημάτων Ρομά στα Κέντρα Κοινότητας των δήμων με υψηλές συγκεντρώσεις Ρομά.
Για την επόμενη δεκαετία, αποτελεί στοίχημα η δημιουργία των προϋποθέσεων για την ίση μεταχείριση και ενεργή συμμετοχή των Ρομά στα κοινωνικά δρώμενα ως Έλληνες και Ευρωπαίοι πολίτες, για την ισότιμη άσκηση των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεών τους στην προσωπική, κοινωνική και επαγγελματική τους ζωή, καθώς και για την απρόσκοπτη πρόσβασή τους σε όλες τις υποστηρικτικές δράσεις που τους αφορούν, αλλά και στις υπηρεσίες και παροχές που προσφέρονται σε όλους τους ευάλωτους Έλληνες πολίτες. Σε αυτό το στοίχημα προσβλέπουμε στην ενεργή συμβολή όλων των συναρμόδιων φορέων, της τοπικής αυτοδιοίκησης, αλλά και στην ενεργή συμμετοχή και θετική ανταπόκριση των ίδιων των Ρομά σε εθνικό, τοπικό και περιφερειακό επίπεδο.
Ένας βασικός άξονας της νέας εθνικής στρατηγικής είναι η δημιουργία ίσων ευκαιριών για την ένταξη των Ρομά στην εργασία. Ήδη, η Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) ανακοίνωσε πρόγραμμα επιχορήγησης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών απασχόλησης 101 νέων ελεύθερων επαγγελματιών Ρομά, ηλικίας 20 έως 44 ετών, στην Αττική. Ποιες ακόμη πρωτοβουλίες δρομολογούνται προς την κατεύθυνση αυτή;
Οι Ρομά, εξαιτίας κυρίως των υποβαθμισμένων συνθηκών διαβίωσης, της υψηλής μαθητικής διαρροής, αλλά και των αρνητικών στερεοτύπων της κοινωνίας σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό, έχουν εξαιρετικά μειωμένες δυνατότητες για ένταξη στην αγορά εργασίας, περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφόρηση και ευκαιρίες εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης.
Σύμφωνα με στοιχεία της πρόσφατης πανελλαδικής καταγραφής, που ολοκλήρωσε εντός του 2022 η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας αναφορικά με την υφιστάμενη κοινωνικοοικονομική κατάσταση στις κοινότητες Ρομά, διαπιστώνουμε ότι το 64% του ενεργού πληθυσμού των Ρομά είναι άνεργοι, ενώ το 54% του ενεργού πληθυσμού ασχολούνται κυρίως με εποχιακές δραστηριότητες, αποκομμένες από την τυπική αγορά εργασίας, κυρίως στον αγροτικό τομέα ή στον τομέα του πλανόδιου εμπορίου, συλλογής ανακυκλώσιμων ειδών, μικροπωλητές σε λαϊκές αγορές, κλπ. Η κατάσταση αυτή εμποδίζει την ισότιμη ένταξη, συμμετοχή και ευημερία των Ρομά, αλλά και την ομαλή κοινωνική συνύπαρξη.
Σε αυτό το πλαίσιο παρεμβαίνουμε με στοχευμένες δράσεις ενίσχυσης της απασχολησιμότητας των Ρομά, δίνοντας ουσιαστικές ευκαιρίες σε νέους Ρομά να ενταχθούν στην τυπική αγορά εργασίας και δημιουργώντας τις προϋποθέσεις για τη βελτίωση του βιοτικού τους επιπέδου και την πλήρη και ισότιμη κοινωνική τους ένταξη.
Το νέο «πρόγραμμα επιχορήγησης επιχειρηματικών πρωτοβουλιών απασχόλησης νέων ελεύθερων επαγγελματιών, ηλικίας 20 έως 44 ετών, που ανήκουν σε περιθωριοποιημένες κοινωνικές ομάδες, όπως οι Ρομά» είναι μια νέα εμβληματική δράση που εντάσσεται στη νέα Εθνική Στρατηγική για την Κοινωνική Ένταξη των Ρομά (ΕΣΚΕ) 2021-2030. Υλοποιείται από τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ) και αποσκοπεί να υποστηρίξει 101 άνεργους Ρομά, 20 έως 44 ετών, στην Περιφέρεια Αττικής με επιχορήγηση 14.800 ευρώ για 12 μήνες, ώστε να ξεκινήσουν τη δική τους επιχείρηση.
Το πρόγραμμα, συνολικού προϋπολογισμού 1.500.000 ευρώ, συγχρηματοδοτείται από το Ελληνικό Δημόσιο και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο-Πρωτοβουλία για την Απασχόληση των Νέων στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση 2014-2020». Ξεκινάμε, λοιπόν, από την Περιφέρεια Αττικής, με συνολικό προϋπολογισμό 1.500.000 ευρώ, ενώ ακόμα 7 Περιφέρειες έχουν συμπεριλάβει τη δράση στη νέα προγραμματική περίοδο.
Επιπλέον, βρισκόμαστε στην τελική φάση για την έναρξη υλοποίησης του έργου «Κοινωνική επανένταξη των πλέον ευάλωτων ομάδων», το οποίο χρηματοδοτείται από το Εθνικό Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας «Ελλάδα 2.0», με φορέα υλοποίησης επίσης τη Δημόσια Υπηρεσία Απασχόλησης (ΔΥΠΑ). Το έργο αφορά στην παροχή κατάρτισης, διάρκειας 145 ωρών και 6 μήνες μαθητεία για 3 κύκλους, με ωφελούμενους νέους Ρομά στις Περιφέρειες Αττικής, Θεσσαλίας και Κεντρικής Μακεδονίας. Επιπλέον, το έργο περιλαμβάνει ειδικές δράσεις για την καταπολέμηση διακρίσεων και του αποκλεισμού των Ρομά από την αγορά εργασίας, μέσω εκστρατείας ευαισθητοποίησης μεταξύ των επιχειρήσεων του ιδιωτικού τομέα.
Με ποιους τρόπους σχεδιάζετε να αναβαθμιστούν και να ενισχυθούν οι δεξιότητες των παιδιών, αλλά και των γυναικών Ρομά;
Τα παιδιά και οι νέοι Ρομά και, ιδιαίτερα τα κορίτσια και οι νέες γυναίκες, αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο να παγιδευτούν στον φαύλο κύκλο της πολλαπλής στέρησης, της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και του αποκλεισμού από ευκαιρίες προσωπικής, κοινωνικής και επαγγελματικής ευημερίας.
Σύμφωνα με στοιχεία της πρόσφατης πανελλαδικής καταγραφής, που ολοκλήρωσε εντός του 2022 η Γενική Γραμματεία Κοινωνικής Αλληλεγγύης και Καταπολέμησης της Φτώχειας αναφορικά με την υφιστάμενη κοινωνικοοικονομική κατάσταση στις κοινότητες Ρομά με τη συμμετοχή 142 δήμων, το 34% των Ρομά είναι παιδιά ηλικίας 0-15 ετών. Επίσης, οι γυναίκες άνω των 16 ετών υπερτερούν έναντι των ανδρών στο σύνολο (33,6% έναντι 32,1%), αλλά και στις μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες 30-64 ετών (γυναίκες (14,8%) - άνδρες (14%) και άνω των 65 ετών (γυναίκες (4,8%) - άνδρες (3,1%)).
Τα στοιχεία αυτά υποδεικνύουν ότι υπάρχει ανάγκη να δράσουμε μεθοδικά σε αυτό τον τομέα.
Για τα παιδιά και τους νέους Ρομά, η έμφαση που δίνουμε είναι στη μείωση της μαθητικής διαρροής και στην αύξηση της συμμετοχής και παραμονής στην εκπαίδευση. Αποτελεί μια διαχρονική πρόκληση που εδράζει σε ποικίλα και πολύπλευρα αίτια, όπως η διαβίωση σε ακραίες συνθήκες φτώχειας, η περιθωριοποίηση κι ο ρατσισμός, αλλά και η διατήρηση βαθιά ριζωμένων αναχρονιστικών αντιλήψεων και πρακτικών εντός των στενών ορίων των κοινοτήτων. Μολονότι η Ελλάδα βρίσκεται μεταξύ των χωρών της ΕΕ με την πιο εμφατική βελτίωση στον τομέα της εκπαίδευσης, το ποσοστό συμμετοχής των Ρομά στην εκπαίδευση σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό, αλλά και με άλλες χώρες της ΕΕ, παραμένει χαμηλό.
Η καταγραφή μας έδειξε χαμηλά ποσοστά σχολικής φοίτησης, 9% στην προσχολική εκπαίδευση (βρεφικοί, βρεφονηπιακοί, παιδικοί σταθμοί) και 66% στην υποχρεωτική εκπαίδευση (νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο). Επίσης, μεγάλο πρόβλημα είναι η πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, μετά το Δημοτικό και πριν την ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης, λίγοι Ρομά φοιτούν στο Γυμνάσιο και ελάχιστοι στο Λύκειο, ενώ παραμένουν ιδιαίτερα υψηλά τα ποσοστά μαθητικής διαρροής και νέων εκτός εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης (NEETs).
Σε συνεργασία με το υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων, έχουμε εντάξει στην ΕΣΚΕ Ρομά 2021-2030 και υλοποιούμε στοχευμένες δράσεις, όπως είναι το πρόγραμμα «Υποστηρικτικές παρεμβάσεις σε κοινότητες Ρομά για την ενίσχυση της πρόσβασης και μείωση της εγκατάλειψης της εκπαίδευσης από παιδιά και εφήβους», με φορείς υλοποίησης Πανεπιστήμια (ΕΚΠΑ, Θεσσαλίας, Πατρών, Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης), καθώς και το «Πρόγραμμα χορήγησης βραβείων επιμελούς φοίτησης σε μαθητές Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης Ρομά» οικογενειών - δικαιούχων του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος (ΕΕΕ), από το ΙΚΥ.
Επίσης, εδώ και 3 ακαδημαϊκά έτη, υλοποιείται πρόγραμμα υποτροφιών του Ανοικτού Πανεπιστημίου (ΕΑΠ) σε ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, συμπεριλαμβανομένων Ρομά, με στόχο να «σπάσουμε» τα στερεότυπα και να δώσουμε τη δυνατότητα σε συμπολίτες μας Ρομά να φοιτήσουν στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, διευρύνοντας τις γνώσεις δεξιότητες και ικανότητές τους.
Οι γυναίκες και τα κορίτσια Ρομά είναι αναμφισβήτητα σε μειονεκτικότερη θέση σε σύγκριση με τους άνδρες-αγόρια Ρομά και τον γενικό πληθυσμό. Επιπλέον, τα έμφυλα στερεότυπα, οι πρώιμοι γάμοι και οι παραδοσιακοί οικογενειακοί ρόλοι, στους οποίους «γαλουχούνται» οι γυναίκες Ρομά, δημιουργούν πρόσθετους μηχανισμούς αποκλεισμού. Επομένως, εστιάζουμε στη χάραξη βιώσιμων και ουσιαστικών συμπεριληπτικών πολιτικών και μέτρων, με έμφαση στην έμφυλη διάσταση.
Στόχος μας είναι η προώθηση των δικαιωμάτων των γυναικών και των κοριτσιών Ρομά, η καταπολέμηση των πολλαπλών διακρίσεων και των ανισοτήτων που αντιμετωπίζουν, καθώς και η ουσιαστική και πλήρης συμμετοχή τους σε όλους τους τομείς της δημόσιας και ιδιωτικής ζωής. Δίνουμε, λοιπόν, έμφαση στην ενδυνάμωση νέων και γυναικών Ρομά, μέσω δράσεων ανάπτυξης δεξιοτήτων και συμβουλευτικής για την επαγγελματική, κοινωνική και προσωπική ανάπτυξη, την κοινωνική χειραφέτηση, την ευαισθητοποίησή τους στα θέματα της ισότητας των φύλων, των πρώιμων γάμων και της κοινωνικής συμμετοχής στην τοπική κοινωνία.
Προχωράμε σε μικρής κλίμακας τοπικές δράσεις για την προώθηση της ενδυνάμωσης κυρίως νέων και γυναικών Ρομά, μέσα από το Πρόγραμμα επιχορηγήσεων του ΕΟΧ 2014-2021 «Ένταξη και Ενδυνάμωση των Ρομά». Επιπλέον, σχεδιάζονται υποστηρικτικές παρεμβάσεις ομοτίμων «Ρομά προς Ρομά» για γυναίκες Ρομά και οικογένειες με τη συνεργασία της UNICEF Ελλάδος. Αξιοποιούνται τοπικά δίκτυα διαβούλευσης για την ενεργή συμμετοχή των ίδιων των Ρομά και ιδιαίτερα των νέων και των γυναικών στα κοινωνικά δρώμενα.
Ένα άλλο ζήτημα το οποίο εντάσσεται στις άμεσες προτεραιότητες του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, είναι η ανάγκη να καταρτιστούν περισσότεροι εκπαιδευτές κινητικότητας, προσανατολισμού και δεξιοτήτων καθημερινής διαβίωσης, για τα άτομα με οπτική αναπηρία, λαμβάνοντας υπ' όψιν ότι η χώρα μας διαθέτει ελάχιστους. Σε ποιο στάδιο βρίσκονται οι διαδικασίες για την έναρξη των προγραμμάτων εκπαίδευσης εκπαιδευτών;
Η εκπαίδευση στην κινητικότητα, τον προσανατολισμό και τις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης, συνιστά το αναγκαίο μέσο για την επίτευξη της ανεξάρτητης διαβίωσης για τα άτομα με οπτική αναπηρία, την ενίσχυση της αυτονομίας τους και την προώθηση της εργασιακής και κοινωνικής τους ένταξης.
Αυτήν τη στιγμή, δραστηριοποιούνται εννέα εκπαιδευτές, οι οποίοι σαφώς δεν επαρκούν για την κάλυψη των αναγκών των τυφλών συμπολιτών μας, με αποτέλεσμα ορισμένες γεωγραφικές περιοχές να είναι χωρίς εκπαιδευτή. Το τελευταίο πρόγραμμα εκπαίδευσης εκπαιδευτών υλοποιήθηκε το 2001 και συμμετείχαν σε αυτό οκτώ άτομα.
Στο πλαίσιο της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης συγκροτήθηκε ομάδα εργασίας, με την ενεργή συμμετοχή του αναπηρικού κινήματος και του χώρου της οπτικής αναπηρίας, με στόχο τη βελτίωση του θεσμικού πλαισίου και την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών για την ανεξάρτητη διαβίωση των συμπολιτών μας με οπτική αναπηρία.
Στο πλαίσιο αυτό, τελώντας σε στενή συνεργασία με την ΕΣΑμεΑ, ξεκινάμε πρόγραμμα εκπαίδευσης νέων εκπαιδευτών στην κινητικότητα, τον προσανατολισμό και τις δεξιότητες καθημερινής διαβίωσης των ατόμων με οπτική αναπηρία, με στόχο να καλύπτονται άμεσα οι ανάγκες των συμπολιτών μας σε όλη τη χώρα.
Μέχρι σήμερα, τα άτομα που επιθυμούν να εκπαιδευτούν στις Περιφέρειες που υπάρχουν εκπαιδευτές, περιμένουν πολύ καιρό και στην Αττική ο χρόνος αναμονής ξεπερνά τα δύο χρόνια. Αυτό πλέον δεν θα συμβαίνει, γιατί είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας για την ανεξαρτησία και την ελευθερία επιλογών των ατόμων με προβλήματα όρασης να λαμβάνουν την εκπαίδευση που επιθυμούν, τη στιγμή που την χρειάζονται, για να έχουν απόλυτα τον έλεγχο των επιλογών για τη ζωή τους και να μην εξαρτώνται από άλλους. Το πρόγραμμα εντάσσεται στο ΠΑΔΚΣ 2021-2027 (πρώην ΕΣΠΑ), στο πλαίσιο δράσεων καταπολέμησης του αποκλεισμού των ατόμων με προβλήματα όρασης και βρισκόμαστε στην τελική φάση για την έναρξη της κατάρτισης των νέων εκπαιδευτών.
Πρόσφατα, έγινε παρουσίαση των αποτελεσμάτων του προγράμματος «Στέγαση και Εργασία για τους Αστέγους» σε εκδήλωση του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, παρουσία του πρωθυπουργού, Κυριάκου Μητσοτάκη. Πώς αποτιμάτε την πορεία του προγράμματος; Επίσης, πώς πιστεύετε ότι μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος της πρόληψης της αστεγίας;
Το πρόγραμμα έχει ως πρωταρχικό στόχο την ενίσχυση της δυνατότητας κοινωνικής επανένταξης ατόμων και οικογενειών που διαβιούν σε συνθήκες αστεγίας ή έλλειψης κατάλληλης στέγης.
Με το πρόγραμμα αυτό, δεν επιδιώκεται η άσκηση στείρας επιδοματικής πολιτικής, αλλά βασίζεται στην ενεργητική κοινωνική αλληλεγγύη, αφού δίνεται ιδιαίτερη έμφαση σε μια ολιστική προσέγγιση και αντιμετώπιση του ζητήματος, η οποία περιλαμβάνει την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών των ωφελουμένων, την ένταξή τους στην αγορά εργασίας, καθώς και συνοδευτικά υποστηρικτικές υπηρεσίες.
Οι δράσεις του προγράμματος εξειδικεύονται σε τρεις πυλώνες:
α. Επιδότηση ενοικίου για διάστημα 24 μηνών.
β. Παροχή υπηρεσιών ψυχοκοινωνικής στήριξης και διασύνδεσης με συμπληρωματικές κοινωνικές παροχές και υπηρεσίες, όπως το Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα και το επίδομα στέγασης.
γ. Υπηρεσίες ενεργοποίησης, κατάρτισης και προώθησης στην εργασία, που περιλαμβάνουν επιδότηση εργασίας σε επιχειρήσεις για διάστημα έως δώδεκα μήνες, επιδότηση ασφαλιστικών εισφορών για επιπλέον δώδεκα μήνες, επιδότηση για δημιουργία επιχείρησης, επαγγελματική κατάρτιση και απόκτηση δεξιοτήτων, εργασιακή συμβουλευτική από τη ΔΥΠΑ και ένταξη σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας.
Εμείς θεσπίσαμε το πρόγραμμα ως μόνιμη δημόσια πολιτική και στοχεύει στην ένταξη 600 νοικοκυριών/800 ωφελουμένων εντός των δήμων που συμμετέχουν στην υλοποίηση του προγράμματος. Μέχρι στιγμής, συμμετέχουν στο πρόγραμμα 43 δήμοι της χώρας.
Για την πρόληψη και την καταπολέμηση της αστεγίας, εκπονείται στο πλαίσιο της Γενικής Γραμματείας Κοινωνικής Αλληλεγγύης «Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την αντιμετώπιση της Αστεγίας», ένα συνεκτικό κείμενο που εξειδικεύει τους βασικούς άξονες προτεραιότητας, το οποίο προβλέπει, μεταξύ άλλων, την εκπαίδευση των επαγγελματιών που ασχολούνται με την αστεγία και την ευαισθητοποίηση του κοινού, την καταγραφή των αστέγων και τον σχεδιασμό των κατάλληλων θεσμικών και πολιτικών παρεμβάσεων για την ενεργή κοινωνική υποστήριξη των ευάλωτων αυτών συμπολιτών μας. Η ουσία είναι, εκτός από το να μπουν σε σπίτι, να αποκτήσουν παράλληλα επαγγελματική κατάρτιση, να βρουν μια δουλειά και να στηριχθούν ψυχολογικά, ώστε να ενισχυθεί η ορατότητά τους και να μετέχουν ενεργά και ισότιμα στην κοινωνία.
Πώς ο Προσωπικός Βοηθός θα βελτιώσει τη ζωή των ατόμων με αναπηρία και σε ποια φάση υλοποίησης βρίσκεται το πρόγραμμα;
Η δυνατότητα πρόσβασης στην υπηρεσία του Προσωπικού Βοηθού για τα άτομα με αναπηρία, που τον χρειάζονται, συνιστά για την κυβέρνησή μας ύψιστη προτεραιότητα στην ατζέντα της κοινωνικής μας πολιτικής. Ο Προσωπικός Βοηθός είναι το μέσο για την ανεξάρτητη διαβίωση των ατόμων με αναπηρία και βρίσκεται στον πυρήνα αυτού του δικαιώματος.
Εμείς θεσμοθετήσαμε την υπηρεσία του Προσωπικού Βοηθού για άτομα με κινητική, νοητική και αισθητηριακή αναπηρία. Η εφαρμογή του πιλοτικού προγράμματος βρίσκεται σε εξέλιξη και, στη συνέχεια, θα ακολουθήσει και η καθολική εφαρμογή του.
Ο Προσωπικός Βοηθός συντελεί στην προαγωγή της ορατότητας των ατόμων με αναπηρία και στην πραγμάτωση της κοινωνικής συμπερίληψης, αφού εντάσσονται ενεργά και ισότιμα στην κοινωνία και αξιοποιούν τις ευκαιρίες προσωπικής και κοινωνικής ανάπτυξης που προσφέρει η κοινότητα. Περαιτέρω, συμβάλλει και στην αποδέσμευση του ατόμου από το οικογενειακό περιβάλλον, εφόσον πλέον η αναπηρία δεν δημιουργεί συνθήκες εξάρτησης. Επιπλέον, συνιστά και μια κοινωνική επένδυση, αφού δημιουργείται ένα νέο επάγγελμα με εξασφαλισμένη αμοιβή και ασφάλιση, εκείνο του Προσωπικού Βοηθού.
Οι συμπολίτες μας που επιθυμούν να απασχοληθούν ως Προσωπικοί Βοηθοί, μπορούν να υποβάλουν την αίτησή τους στη σχετική πλατφόρμα, για να ενταχθούν στο μητρώο υποψήφιων Προσωπικών Βοηθών. Έχουν συγκροτηθεί ήδη οι διεπιστημονικές επιτροπές αξιολόγησης και, τώρα, είμαστε στη φάση αξιολόγησης των ωφελούμενων ατόμων με αναπηρία στην Αττική, οι οποίοι λαμβάνουν σχετικό μήνυμα.
Θα εκδοθεί ΚΥΑ για την εφαρμογή του προγράμματος και σε άλλες Περιφέρειες της χώρας. Προσωπικό Βοηθό θα λάβουν 1.000 άτομα που διαμένουν στην Περιφέρεια Αττικής και 1.000 άτομα που μένουν σε άλλες Περιφέρειες.
