Εμφύλιος, βομβαρδισμοί, τρομοκρατία, πολιτικές διώξεις, προσφυγιά, εσωτερικοί εκτοπισμοί και τώρα το φονικό χτύπημα του Εγκέλαδου. Για τα εκατομμύρια των ανθρώπων που επέζησαν σε Τουρκία και Συρία, ο εφιάλτης τώρα αρχίζει. Με πάνω από 5 εκ. ανθρώπους χωρίς στέγη στη Συρία και τα αποθέματα σε τρόφιμα να εξαντλούνται, όλα δείχνουν πως ένα νέο κύμα μετανάστευσης βρίσκεται προ των πυλών.
Οι πληροφορίες από τους διεθνείς οργανισμούς φθάνουν ζοφερές. Σύμφωνα με την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στη Συρία υπολογίζεται πως 5,3 εκ άνθρωποι κινδυνεύουν να μείνουν χωρίς στέγη. Και καθώς στη βορειοδυτική Συρία το 90% του πληθυσμού εξαρτάται από την ανθρωπιστική βοήθεια, ενώ τα αποθέματα του Παγκόσμιου Επισιτιστικού Προγράμματος εξαντλούνται, θεωρείται βέβαιο ότι μεγάλος αριθμός αυτών των ανθρώπων θα προσπαθήσουν για άλλη μια φορά να ξεφύγουν από τη μοίρα τους.
Πολύ περισσότερο που στη λεγόμενη «ζώνη ασφαλείας», στα κατεχόμενα δηλαδή από την Τουρκία συριακά εδάφη, είχαν στους τελευταίους μήνες μεταφερθεί αναγκαστικά πρόσφυγες από τις μεγάλες τουρκικές πόλεις.
Μόνο στο Γκαζίαντεπ υπολογίζεται ότι κατοικούν 500 χιλιάδες πρόσφυγες. Στο Χαλέπι και στην Ιντλίμπ από τα συνολικά έξι εκατομμύρια ανθρώπων που είχαν υποστεί τον εσωτερικό εκτοπισμό, τα τρία είναι πρόσφυγες. Τώρα, έχουν μείνει όλοι άστεγοι.
Όλοι αντιμέτωποι με την ίδια μοίρα – Ο κίνδυνος της χολέρας
Αν και ειρωνικά κάποιοι επισήμαναν πως όσοι κατοικούν σε σκηνές κατέληξαν να είναι οι πιο ασφαλείς σε σχέση με τους ανθρώπους που ζούσαν στα γκρεμισμένα σπίτια, η αλήθεια είναι πως όλοι πλέον αντιμετωπίζουν την ίδια μοίρα.
Όλα αυτά επειδή σε μια εξαιρετικά σεισμογενή περιοχή δημιουργήθηκε μια τεράστια υπερσυγκέντρωση πληθυσμού, όπου όλοι, είτε άστεγοι, είτε σε σκηνές βρίσκονται αντιμέτωποι με τα ίδια προβλήματα: Ελλείψεις σε βασικά αγαθά, όπως η τροφή, το καθαρό νερό και ο ηλεκτρισμός. Ο σεισμός χτύπησε και στις δύο πλευρές, σε γραμμή συνόρων 400 χιλιομέτρων. Και εκεί ζουν εκατομμύρια άνθρωποι.
Οι απειλές είναι μεγάλες, με σοβαρότερο τον κίνδυνο να επανακάμψει η χολέρα, από την οποία η περιοχή μαστίζεται περιοδικά. Καθώς μόλις βγήκε από άλλη μία επιδημία, ο κίνδυνος επανακάμπτει αφού άγνωστος αριθμός νεκρών παραμένει κάτω από τα ερείπια. Όσοι βρίσκονται εκεί, αισθάνονται από μέρες την αποκρουστική μυρωδιά της σήψης.
(Οι σκηνές που έχουν στηθεί για τους σεισμόπληκτους, στη νοτιοανατολική Τουρκία, Παρασκευή, 10 Φεβρουαρίου 2023, AP)
Το όνειρό τους έγινε ο τάφος τους
Με λίγα λόγια, οι άνθρωποι αυτοί, βασανισμένοι εδώ και δώδεκα σχεδόν χρόνια πολέμου, δεν είδαν απλώς το όνειρό τους για ένα κανονικό σπίτι να γκρεμίζεται στην κυριολεξία. Ένιωσαν στο πετσί τους πως το όνειρό τους έγινε ο τάφος τους.
Εκτοπισμένοι ήδη από τα πρώτα χρόνια του πολέμου στην βορειοδυτική Συρία, ξέφυγαν από τις διώξεις του καθεστώτος Άσαντ, έζησαν τις αγριότητες του ISIS, αλλά συνέχισαν να ζουν σε άθλιες συνθήκες βομβαρδιζόμενοι και ανάμεσα σε διασταυρούμενα πυρά. Τώρα, με κατεστραμμένες όλες τις υποδομές κατέληξαν θαμμένοι κάτω από τους σωρούς ερειπίων που προκάλεσε ο σεισμός. Πλέον δεν υπάρχει γι’ αυτούς καμιά ασφάλεια, κανένα μέλλον, καμιά ελπίδα.
Το μίγμα είναι εκρηκτικό. Η βοήθεια που φθάνει στην περιοχή από όλον τον κόσμο μόλις που καλύπτει τις πρώτες ανάγκες. Στη Συρία, η βοήθεια φθάνει με το σταγονόμετρο. Παρά την άμεση αντίδραση οι ανάγκες είναι μεγάλες. Και θα αυξάνουν συνεχώς. Επομένως, οι νέες μετακινήσεις θεωρούνται αναπόφευκτες μετά το πρώτο μούδιασμα.
Σε ερείπια το «στεγαστικό πρόγραμμα» Ερντογάν
Ο Ερντογάν, που είχε από τον Μάιο υποσχεθεί στους χειμαζόμενους από την οικονομική κρίση Τούρκους ότι μέχρι τα τέλη του 2022 θα μετέφερε στη βόρεια Συρία ένα εκατομμύριο Σύρους πρόσφυγες, βλέπει τώρα το περίφημο «στεγαστικό πρόγραμμά» του γκρεμισμένο.
Όλοι θυμούνται, τον Ιούνιο του 2022, τον υπουργό Εσωτερικών Σουλεϊμάν Σοϊλού να ανακοινώνει πρόγραμμα κατασκευής 240.000 στεγαστικών μονάδων στην περιοχή. Σύμφωνα με τις ανακοινώσεις, περί τις 60.000 κατοικίες είχαν ήδη χτιστεί πριν από το χτύπημα του Εγκέλαδου.
Με δεδομένο ότι εδώ και καιρό οι πρόσφυγες από την Συρία είχαν ενοχοποιηθεί στα μάτια της τουρκικής κοινής γνώμης – ότι τάχα παίρνουν τις δουλειές από τους Τούρκους, διότι δουλεύουν ανασφάλιστοι και με χαμηλά μεροκάματα – ο σκοπός ήταν η μεταφορά ενός εκατομμυρίου ανθρώπων στην βόρεια Συρία πριν από τις τουρκικές εκλογές του 2023.
Θεωρητικά, οι κατοικίες χτίζονταν για να μεταφερθούν εκεί αρχικά όσοι έμεναν σε σκηνές και θα ακολουθούσαν οι πρόσφυγες από την υπόλοιπη Τουρκία.
Τώρα είναι όλοι ξεσπιτωμένοι και υποχρεωμένοι να ζουν στο ύπαιθρο σε εξαιρετικά χαμηλές θερμοκρασίες.
Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια περιοχή έντονα στρατιωτικοποιημένη. Τελεί υπό κατοχή από τον Αύγουστο του 2016, κάτω από μια υβριδική εξουσία την οποία μοιράζονται ο τουρκικός στρατός και ο Συριακός Εθνικός Στρατός. Υποτίθεται ότι η περιοχή ελέγχεται από την συριακή αντιπολίτευση, αλλά το δυαδικό σύστημα περιπλέκει τα πράγματα.
Η Τουρκία ελέγχει μια έκταση 9.000 σχεδόν τετραγωνικών χιλιομέτρων, με πάνω από 1.000 προσφυγικούς καταυλισμούς σε πόλεις όπως το Αφρίν στην περιφέρεια του Χαλεπίου, η Αλ-Μπαμπ, Αζάζ, Τζαραμπουλούς, Ζιντιρές, Ράιο, Ταλ Αμπιάν, Ρας αλ Αύν.
Στο Χαλέπι και στην Τζαραμπουλούς, που βρίσκεται πολύ κοντά στα τουρκικά σύνορα, οι καταστροφές είναι μεγάλες. Είναι οι περιοχές που υπήρξαν ο κατ’ εξοχήν στόχος των τουρκικών βομβαρδισμών.
Τρία από τα έξι εκατομμύρια των εκτοπισμένων κατοικούν στο Χαλέπι και στην Ιντλίμπ.
Το κισμέτ και οι κατασκευαστές
Στην πλευρά της Τουρκίας, όπου επίσης ζει ο μεγαλύτερος όγκος των προσφύγων, η κατάσταση είναι εξίσου δραματική. Στην Τουρκία λένε πως «η γεωγραφία είναι το πεπρωμένο μας» και ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν μίλησε πάλι για το κισμέτ, την μοίρα, κομμάτι της ιδεολογίας του Πολιτικού Ισλάμ.
Σε αυτήν την σεισμογενή περιοχή αναπτύχθηκε ένας κατασκευαστικός οργασμός, όπως φαίνεται χωρίς την τήρηση των στοιχειωδών κανόνων ασφαλείας. Απόδειξη η κατάρρευση των κτιρίων που διαφημίζονταν ως… αντισεισμικά! Αλλά έπεσαν σαν χάρτινοι πύργοι!
Και αυτό δεν είναι θέμα κισμέτ. Είναι θέμα πολιτικών αποφάσεων. Τώρα βγαίνουν στην επιφάνεια οι ιδιαίτερες σχέσεις του κυβερνώντος κόμματος AKP με συγκεκριμένες κατασκευαστικές εταιρίες.
Αντί για τα κτίρια στο χρέος!
Μεγάλη συζήτηση γίνεται τώρα και για το πού κατέληξαν τα χρήματα από την φορολογία που επιβλήθηκε μετά τον σειστό του 1999. Είχαν από τότε συγκεντρωθεί 37 δις δολάρια που υποτίθεται ότι θα χρησιμοποιούνταν για αντισεισμικές κατασκευές!
Σε ένα βίντεο του 2011 που τώρα δημοσιοποιήθηκε, ο πρώην υπουργός Οικονομικών Μεχμέτ Σιμσέκ εμφανίζεται να λέει ότι μεγάλο μέρος αυτών των χρημάτων χρησιμοποιήθηκε για αποπληρωμή του δημόσιου χρέους.
Πολλοί συγκρίνουν τώρα και τους προϋπολογισμούς της περίφημης Ντιγιανέτ (της πανίσχυρης θρησκευτικής υπηρεσίας) και της AFAD (της υπηρεσίας πολιτικής προστασίας): 35 δις λίρες για τη Ντιγιανέτ, μόλις 8 για την πολιτική προστασία.
Τώρα, μέσα στην απόγνωση γεννιούνται ξανά οι σκέψεις για μια ακόμη πορεία προς μια καλύτερη ζωή, δηλαδή προς τη Δύση.
Το κισμέτ θα παίξει τον ρόλο του, αλλά όχι για όλους. Όπως έχει αποδειχθεί – 100 εκ. άνθρωποι βρίσκονται αυτή την στιγμή, σύμφωνα με επίσημα στοιχεία, σε κινητικότητα ανά τον πλανήτη – είναι πολλοί εκείνοι που θέλουν να αλλάξουν την μοίρα τους.
Όπως έλεγε ο Μπρεχτ στη «Μάνα», «η μοίρα του Ανθρώπου είναι ο Άνθρωπος». Δεν τον ξέρουν τον Μπρεχτ αυτοί που φεύγουν, αλλά ασυνείδητα αυτό τελικά πιστεύουν.
Η Αντιόχεια του Καβάφη
Αυτές τις μέρες, βλέποντας την Αντιόχεια σε ερείπια, στο νου μας έρχονται τα δύο ποιήματα του μεγάλου Καβάφη:
Παλαιόθεν Ελληνίς
«Καυχιέται η Αντιόχεια για τα λαμπρά της κτίρια,
και τους ωραίους της δρόμους· για την περί αυτήν
θαυμάσιαν εξοχήν, και για το μέγα πλήθος
των εν αυτή κατοίκων. Καυχιέται που είν’ η έδρα
ενδόξων βασιλέων· και για τους καλλιτέχνας
και τους σοφούς που έχει, και για τους βαθυπλούτους
και γνωστικούς εμπόρους. Μα πιο πολύ ασυγκρίτως
απ’ όλα, η Αντιόχεια καυχιέται που είναι πόλις
παλαιόθεν ελληνίς· του Άργους συγγενής:
απ’ την Ιώνη που ιδρύθη υπό Αργείων
αποίκων προς τιμήν της κόρης του Ινάχου».
Αλλά τώρα, ταιριάζει ο στίχος του από το ποίημα «Εις τα περίχωρα της Αντιοχείας»:
«Τον ενοχλούσαν, δήλωσεν, οι γειτονεύοντες νεκροί»…
* Η Σοφία Βούλτεψη είναι Βουλευτής Β3 Νοτίου Τομέα Αθηνών, υφυπουργός Μετανάστευσης και Ασύλου, δημοσιογράφος
