Ο σταλινισμός, ο κομμουνισμός, ο ναζισμός, ο φασισμός είναι εκφάνσεις του ολοκληρωτισμού, όπως μας καταθέτει ο Γάλλος φιλόσοφος Marcel Gauchet στον τρίτο τόμο του έργου του «Η ΑΝΟΔΟΣ ΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ, Η Δημοκρατία υπό τη δοκιμασία των ολοκληρωτισμών».
Με τα χαρακτηριστικά και τις επιδιώξεις του ολοκληρωτισμού ασχολήθηκαν επισταμένως και δύο μεγάλοι διανοητές του 20ου αιώνα, ο Κορνήλιος Καστοριάδης και η Hanna Arendt, οι οποίοι αναφέρουν ότι στόχος κάθε μορφής ολοκληρωτισμού είναι η ισοπέδωση της προσωπικότητας του ατόμου, ο περιορισμός της σκέψης, η με την απειλή βίας απαγόρευση της δημόσιας έκφρασης λόγου και η ομοιογένεια των ανθρώπων, δηλαδή η εξαφάνιση της διαφορετικότητας και η απόκτηση από κάθε άτομο των χαρακτηριστικών του Ηγέτη.
Η ιστορία μας διδάσκει ότι κάθε ολοκληρωτικό σύστημα, το οποίο εφαρμόστηκε στην Ευρώπη, εκφράστηκε από ένα κόμμα και έναν Ηγέτη, ο οποίος προσπαθούσε να προσδώσει τα χαρακτηριστικά του σε κάθε υπήκοο (όχι πολίτη) του Κράτους, στο οποίο ηγεμόνευε.
Με αυτό το μοντέλο λειτουργεί στις μέρες μας το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Λειτουργεί ως μία Μαύρη Τρύπα (Black Hole) του Σύμπαντος, υπό την έννοια ότι κάθε πρόσωπο που τον προσεγγίζει απορροφάται, αφομοιώνεται και αποκτά τα χαρακτηριστικά του «πολακισμού».
Οι δε εφημερίδες, που ελέγχονται από αυτόν, έχουν ως πρόταγμα την δολοφονία χαρακτήρων όσων είναι επικίνδυνοι για τον Ηγέτη. Η πρόσφατη ιστορία μας διδάσκει ότι όσοι τόλμησαν να αντιταχθούν στις επιδιώξεις του Ηγέτη, διασύρθηκαν.
Πρόσφατο θύμα της προσπάθειας καθυπόταξης μιας προσωπικότητας, η οποία έχει την τόλμη να αντιτίθεται προς τα σχέδια των εκφραστών του σταλινισμού, είναι η καθηγήτρια, πρόεδρος του Τμήματος Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ Βάνα Νικολαϊδου - Κυριανίδου, και συγγραφέας του βιβλίου «Hannah Arendt - Ο νόμος της γης και η λησμονημένη παράδοση».
Το ολίσθημα της κας Κυριανίδου ήταν η δημόσια δήλωση της γνώμης της για τον χυδαίο λόγο, με τον οποίο εκφράζονται κάποιες ομάδες (αντιγράφοντας τον Παύλο Πολάκη) διαμαρτυρομένων για το δυστύχημα των Τεμπών. Το δυστύχημα για την καθηγήτρια είναι ότι η άποψή της δεν ταυτίζεται με εκείνην των εκφραστών του σταλινισμού στη χώρα μας. Τόλμησε να εκφράσει την αλήθεια της, την άποψή της και αυτό ενόχλησε.
Έγραψε, λοιπόν, η κα Νικολαίδου - Κυριανάκη: «Σήμερα στη διαδήλωση, τα συνθήματα που κυριαρχούσαν ήταν υβριστικά. Κατά του Μητσοτάκη, κατά της κυβέρνησης, κατά της αστυνομίας και των δημοσιογράφων. Δεν είχαν πολιτικό υπόβαθρο, ήταν βγαλμένα από τα φασιστικά κιτάπια της Χρυσής Αυγής. Υβρεολόγιο - λόγος μίσους.
Μία ετεροχρονισμένη Βαϊμάρη με smart phones και apps. Αυτό το αυγό του φιδιού επωάζεται εδώ και καιρό - είναι μαύρο κι απολιτικό, κενό περιεχομένου κι απολύτως σκοτεινό. Το κλώθουν οι φρικώδεις γενικεύσεις των… κωμικών και λοιπών κουτσομπολίστικων περσόνων της τηλεόρασης, που ανακάλυψαν τη λαϊκή οργή εν μέσω ανέκδοτων 3ης δημοτικού και κουτσομπολιών για έρωτες.
Τον φουντώνει ο λαϊκισμός πολιτικών στελεχών πρώτης γραμμής, που δεν μπορούν να συγκρατήσουν την αψάδα τους. Το τρέφει ο χυδαίος λόγος στα social media, όπου αν δεν είσαι μαζί μας, είσαι εχθρός». Δεν είναι τυχαίο ότι την καθηγήτρια υπερασπίστηκαν κάποιοι τολμηροί ενεργοί πολίτες, μεταξύ των οποίων ελάχιστοι καθηγητές των πανεπιστημίων μας.
Επισημαίνω με θλίψη την απουσία στήριξης της καθηγήτριας από τις Πρυτανικές Αρχές του ΕΚΠΑ, σε αντίθεση με την στήριξη που της παρείχε ο κοσμήτορας της Φιλοσοφικής Σχολής και η Γ.Σ. του Τμήματος Φιλοσοφίας του ΕΚΠΑ. Αντιθέτως, χαίρομαι για την πρωτοβουλία της υπουργού παιδείας Νίκης Κεραμέως να προσκαλέσει σε συνάντηση την Δευτέρα 27/3/2023 την καθηγήτρια Βάνα Νικολαίδου - Κυριανίδου στο γραφείο της, ως ένδειξη συμβολικής στήριξης στο πρόσωπό της.
Όλα αυτά, όμως, έχουν αποκλειστικά και μόνον συμβολικό χαρακτήρα και ουδόλως ενοχλούν τους εκφραστές του σταλινισμού, οι οποίοι δρουν ανεξέλεγκτα και προσπαθούν να φιμώσουν και να ποδηγετήσουν την σκέψη και τον δημόσιο λόγο των ενεργών πολιτών. Και αυτό, διότι αισθάνονται και διαπιστώνουν ότι δεν μπορούν να πάρουν την εξουσία όσο υπάρχουν πολίτες, που σκέφτονται με αυτόνομο τρόπο και εκφράζονται δημοσίως.
Διακατέχονται από το σύμπλεγμα κατωτερότητας και το σύμπλεγμα της ήττας, η οποία – υποχρεωτικά – εναλλάσσεται με την νίκη σε κάθε φιλελεύθερη δημοκρατία. Δεν ανέχονται το αξίωμα ότι οι πολίτες πρέπει να σκέφτονται, να εκφράζονται ελεύθερα και να πείθουν ή να πείθονται με την χρήση επιχειρημάτων και τεκμηριωμένων προτάσεων.
Γι’ αυτό και η απάντηση στο ερώτημα «γιατί υπάρχει ακόμη ένα σεβαστό ποσοστό της τάξης του 25-28%, που στηρίζει αυτές τις ιδεολογίες και, κατά συνέπεια, ανέχεται ή συναινεί με τον «πολακισμό;» είναι «διότι ο πολακισμός, ως έκφραση του ολοκληρωτισμού στην Ελλάδα, δεν αφήνει περιθώρια αυτόνομης σκέψης».
Όπως μας λέει η Hanna Arendt, «το κακό μπορεί να κατακυριεύσει τα πάντα και να σαρώσει τον κόσμο ολόκληρο, ακριβώς γιατί διασπείρεται σαν μύκητας».
Βέβαια, το πρόβλημα των «ακτιβιστών» και των ασχημονούντων στα Ελληνικά πανεπιστήμια δεν είναι σημερινό, αλλά χαρακτηρίζει ολόκληρη της περίοδο της Μεταπολίτευσης. Προσπάθειες από κυβερνήσεις έγιναν, αλλά όλες απέτυχαν.
Ενδεικτικά θα αναφέρω τις προσπάθειες των κυβερνήσεων των περιόδων 2004-2007, 2009-2011 και 2019-2023 (και οι τρεις υπουργοί παιδείας ήσαν γυναίκες).
Η πρώτη περίοδος σημαδεύτηκε από την παρουσία της τότε υπουργού παιδείας Μαριέττας Γιαννάκου, η οποία θεσμοθέτησε δικλείδες ασφαλείας για την εντατικοποίηση των σπουδών με τον νόμο 3649/2007. Και η δεύτερη από την παρουσία της υπουργού παιδείας Άννας Διαμαντοπούλου, η οποία τόλμησε το έως τότε αδιανόητο, δηλαδή να αφαιρέσει το δικαίωμα εμπλοκής των συνδικαλιστών φοιτητών στην διοίκηση και στην εκλογή οργάνων και να εφαρμόσει δικλίδες ελέγχου της συνέχισης παρουσίας στο πανεπιστήμιο φοιτητών, οι οποίοι δεν επιδείκνυαν ανεκτές ακαδημαϊκές επιδόσεις.
Η τρίτη περίοδος με την υπουργό παιδείας Νίκη Κεραμέως χαρακτηρίστηκε από την επαναφορά κάποιων δικλίδων ασφαλείας του νόμου 4009/2011, όχι όμως όλων. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι από το 2012 έως το 2019 υπήρξαν επιτυχημένες προσπάθειες αλλοίωσης των δικλίδων ασφαλείας και χαλάρωσης των μέτρων ακαδημαϊκής συμπεριφοράς εντός των πανεπιστημίων.
Όπως, δεν είναι τυχαίο ότι η προσπάθεια για την ασφάλεια και την διαφύλαξη των ακαδημαϊκών ελευθεριών στα πανεπιστήμια, με την εφαρμογή των Ομάδων Προστασίας των πανεπιστημιακών Ιδρυμάτων (ΟΠΠΙ) έμεινε από καύσιμα και ουδέποτε υλοποιήθηκε με ευθύνη τόσο της κυβέρνησης όσο και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, που αντιτάχθηκαν χωρίς να προτείνουν εναλλακτική λύση, αλλά και των διοικήσεων των πανεπιστημίων.
Με αυτά τα δεδομένα και υπό αυτές τις συνθήκες, ήταν προφανές ότι η δράση των νοσταλγών του σταλινισμού στα πανεπιστήμια θα συνεχιζόταν απρόσκοπτη και ανεξέλεγκτη.
Με αφορμή την τραγωδία των Τεμπών, ο πρωθυπουργός υποσχέθηκε ότι η επόμενη τετραετία θα αφιερωθεί, εκτός των άλλων, στην αλλαγή του Κράτους, στην εξυγίανση των δομών και στην μετάβαση στον 21ο αιώνα. Παρά το γεγονός ότι έχω εμπιστοσύνη στην ικανότητά του, στις προθέσεις του και στις δυνατότητές του, πολύ φοβούμαι ότι θα συναντήσει και πάλι εμπόδια από τα δημαγωγούντα κόμματα της αντιπολίτευσης, όπως συνέβη με τόσες άλλες πρωτοβουλίες για την εξυγίανση του Δημοσίου και όχι μόνον.
Το δε παράδοξο είναι ότι οι μεν πολίτες στην μεγάλη πλειονότητα επιθυμούν και στηρίζουν τις μεταρρυθμίσεις και τις αλλαγές, που επιχειρεί η κυβέρνηση, τα δε κόμματα της αντιπολίτευσης δημαγωγούν και αντιδρούν (τα παραδείγματα είναι δεκάδες και έχουν αναφερθεί κατ’ επανάληψη σε σωρεία άρθρων).
Έτσι, θα υπάρξουν και στο μέλλον πολλές Βάνες Νικολαίδου - Κυριανάκη, εάν οι πολίτες δεν απαιτήσουν από τα κόμματα, που στηρίζουν, να τολμήσουν να αντιταχθούν στην βία των νοσταλγών του σταλινισμού και στην αποβολή τους ή στην απομόνωσή τους.
Αναφέρω όλα αυτά με πόνο ψυχής, ως ένα από τα πολλά θύματα τέτοιων πρακτικών. Πρακτικών και ενεργειών, οι οποίες με έχουν σημαδέψει και παραμένουν ανεξίτηλες στη μνήμη μου. Γι’ αυτό προτρέπω τους συμπολίτες μου να ορθώσουν το ανάστημά τους, να αντιταχθούν με βροντερή φωνή σε αυτές τις πρακτικές προσώπων, ομάδων και κομμάτων και να φωνάξουν με μία φωνή «ΠΟΤΕ ΠΙΑ» και «ΠΑΡΕΤΕ ΔΡΑΣΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ» εναντίον της βίας και της κατάλυσης της δημοκρατίας, της προσωπικότητας του ατόμου και της ελεύθερης έκφρασης της σκέψης κάθε ανθρώπου.
