Λένε πως οι αποχαιρετισμοί είναι πικροί. Αλλά όχι πάντα και όχι όλες τις φορές. Εδώ και πάνω από τέσσερα χρόνια, ο πρωθυπουργός μου έδωσε την ευκαιρία – και, όπως αποδείχθηκε, και τον αναγκαίο χρόνο – για να βάλω τα θεμέλια σε έναν τομέα άγνωστο και παρεξηγημένο μέχρι τότε στην Ελλάδα.
Έναν τομέα που είχε πληγεί πριν καν γεννηθεί, λόγω του αρνητικού παρελθόντος ως προς την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης, κατά την διετία 2015-2016, αλλά και μετά. Είναι, όμως, ένας πολύ κρίσιμος τομέας για την κοινωνική ειρήνη, την κοινωνική συνοχή, την διεθνή εικόνα της χώρας και την αντιμετώπιση της εκστρατείας δυσφήμησής της στο εξωτερικό - και επομένως την διαφύλαξη, τον σεβασμό και την πιστή τήρηση των διεθνών συνθηκών, που για την πατρίδα μας έχουν υπαρξιακή αξία.
Από την αρχή, καταστήσαμε σαφές προς πάσα κατεύθυνση πως το μεταναστευτικό είναι ζήτημα εθνικής κυριαρχίας και εθνικής ασφάλειας. Και από την αρχή η στρατηγική μας συνοψίστηκε στην παράλληλη προστασία των συνόρων και των ανθρώπων.
Το χαρτοφυλάκιο που μου ανατέθηκε πριν από πάνω από τέσσερα χρόνια από τον πρωθυπουργό ήταν νεοσύστατο και περιέλαβε την Κοινωνική Ένταξη, την Προστασία των Ασυνόδευτων Ανηλίκων και - μετά το 2023 - την προστασία όλων των Ευάλωτων. Μια μακριά πορεία ήταν αυτή που ξεκινήσαμε με την Ειρήνη Αγαπηδάκη και συνεχίσαμε με τον Ηρακλή Μοσκώφ.
Αμέσως η Ελλάδα απέκτησε μια σύγχρονη Εθνική Στρατηγική, που περιλαμβάνει την εξοικείωση με τον ευρωπαϊκό τρόπο ζωής, τους δημοκρατικούς θεσμούς και το κοινοβουλευτικό πολίτευμα, την ισότητα των φύλων και την αποτροπή κάθε μορφής βίας και της εμπορίας ανθρώπων. Μια Εθνική Στρατηγική που εστιάζει στην πραγματική Ένταξη και όχι στη δημιουργία παράλληλων κοινωνικών συστημάτων που οδηγούν σε γκέτο, περιθωριοποίηση, φτώχεια, ριζοσπαστικοποίηση και τελικά εγκληματικότητα.
Η σύνδεση της παραμονής στη χώρα με την εκπαίδευση και την εργασία και η παροχή προστασίας στα ασυνόδευτα ανήλικα, έχει στην Ελλάδα αποτρέψει την εργαλειοποίησή τους από το οργανωμένο έγκλημα και τις δυνάμεις του Πολιτικού Ισλάμ, που στόχο έχουν την ριζοσπαστικοποίηση.
Ως φανατική οπαδός της συλλογικής δουλειάς, πιστεύω βαθιά ότι η παρακαταθήκη που αφήνω ανήκει σε όλους και όλες που με εντιμότητα έλαβαν μέρος σ’ αυτήν την κοινή προσπάθεια και πίστεψαν σ’ αυτήν. Μια προσπάθεια που συχνά σκόνταψε στα γραφειοκρατικά και νομοθετικά εμπόδια που ορθώνονται κάθε φορά που γεννιέται κάτι καινούργιο.
Δεν θα αναφερθώ σε καθέναν και καθεμία ξεχωριστά, αλλά είμαι σίγουρη πως εκείνες και εκείνοι που πραγματικά συνέβαλαν στις επιτυχίες μας θα αναγνωρίσουν τον εαυτό τους και θα νιώσουν την ίδια ικανοποίηση με μένα. Άλλωστε, η πραγματική ικανοποίηση είναι αυτή που ανθίζει στον κήπο του Καλού.
Σ’ αυτά τα χρόνια, η Ελλάδα έγινε πρωτοπόρος στην προστασία των ευάλωτων και της παιδικής και εφηβικής ηλικίας.
Γνωρίζουμε όλοι πως το οργανωμένο έγκλημα και η ριζοσπαστικοποίηση στοχεύουν στη νεολαία, την εργαλειοποιούν και την χρησιμοποιούν σε κάθε είδους παράνομη δραστηριότητα – μεταφορά ναρκωτικών, σεξεργασία, τράφικινγκ – ενώ συχνά τους μετατρέπουν σε φορείς εξτρεμιστικών ιδεών. Έναντι ενός πιάτου φαγητού και ενός κρεβατιού.
Για να αντιμετωπίσουμε αυτόν τον κίνδυνο δημιουργήσαμε έναν πρωτοποριακό μηχανισμό, τον Εθνικό Μηχανισμό Επείγουσας Ανταπόκρισης, τον ΕΜΕΑ, με 24ωρη τηλεφωνική γραμμή, όπου παιδιά και νέοι άνθρωποι σε κίνδυνο τηλεφωνούν και αμέσως φθάνει κοντά τους κλιμάκιο που τα μεταφέρει στην ασφάλεια. Σώσαμε έτσι χιλιάδες παιδιά, αφαιρώντας όπλα από το οργανωμένο έγκλημα και τον εξτρεμισμό.
Στα τέλη του 2023 ο ΕΜΕΑ έλαβε το πανευρωπαϊκό βραβείο Πρόληψης Εγκληματικότητας, ενώ με ομόφωνη απόφαση ο ΟΗΕ υιοθέτησε τον μηχανισμό ως καλή πρακτική και σύσταση προς όλα τα κράτη μέλη του.
Με το πρόγραμμα άτυπης εκπαίδευσης «Όλα τα παιδιά στην εκπαίδευση» και την συνεργασία της UNICEF, από το 2021 στείλαμε στα δημόσια σχολεία 25.500 παιδιά. Ήδη το 2022 θεωρήθηκε η καλύτερη εκπαιδευτική χρονιά για προσφυγόπαιδες από την έναρξη της προσφυγικής κρίσης. Οι εντάσεις στα σχολεία μας σταμάτησαν, ενώ θα θυμάμαι πάντα με συγκίνηση τα χριστουγεννιάτικα δένδρα που στολίζαμε μαζί με τα «παιδιά του πολέμου». Το πρόγραμμα αυτό επείγει να επανεκκινήσει, καθώς έχει ενταχθεί στα Ευρωπαϊκά Ταμεία.
Στο εμβληματικό πρόγραμμα HELIOS, που έχει στεγάσει χιλιάδες ανθρώπους και για πρώτη φορά χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο μέσω των περιφερειών, εντάξαμε και τους Ουκρανούς δικαιούχους προσωρινής προστασίας.
Δική μας ιδέα ήταν και το πρόγραμμα HELIOS Junior, που επίσης χρηματοδοτείται από τα Ευρωπαϊκά Ταμεία και προορίζεται για τους πρώην ασυνόδευτους ανήλικους που ενηλικιώνονται και θα ήταν πολύ επικίνδυνο να βρεθούν ξαφνικά στους δρόμους.
Η Ελλάδα είναι η μοναδική ευρωπαϊκή χώρα που έχει εντάξει στο Ταμείο Ανάκαμψης έργα εκπαίδευσης προσφύγων και μεταναστών σε τομείς της ελληνικής οικονομίας που έχουν ανάγκη από εργαζόμενους (αγροτικός, τουριστικός, κατασκευαστικός, μεταποίηση). Ένα πρόγραμμα που αντιμετώπισε και εξακολουθεί να αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα, ακριβώς επειδή δεν υπήρχε – και εξακολουθεί να μην έχει ολοκληρωθεί – η αναγκαία νομοθεσία.
Το πρόγραμμά μας για την εκπαίδευση των προσφύγων στις φυσικές καταστροφές και την αντιμετώπιση των πυρκαγιών περιλήφθηκε στα «επιτεύγματα της Ένωσης», (achievements of the Union), κείμενο που παραδοσιακά συνοδεύει την ομιλία της προέδρου της Επιτροπής Ούρσουλα Φον Ντερ Λάιεν για την Κατάσταση της Ένωσης (State of the Union).
Παράλληλα, άλλα έργα έχουν ενταχθεί στο ΕΣΠΑ, ενώ σειρά προγραμμάτων χρηματοδοτούνται από τον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο και τις κυβερνήσεις Δανίας, Ολλανδίας, Ελβετίας, Τσεχίας, Νορβηγίας, Παιδικά χωριά SOS Αυστρίας και Γερμανίας.
Μετεγκαταστήσαμε 1.368 ασυνόδευτα παιδιά σε 13 ευρωπαϊκά κράτη.
Ωστόσο, βρισκόμαστε μπροστά σε μια καινούργια κατάσταση. Για πρώτη φορά εδώ και πολλούς μήνες φθάνουν στη χώρα μας πολύ περισσότεροι ασυνόδευτοι ανήλικοι, κυρίως από την Αίγυπτο, που πλέον αποτελούν πάνω από τους μισούς ασυνόδευτους φιλοξενούμενούς μας.
Για να αντιμετωπίσουμε τον πρωτοφανή αυτό υπερπληθυσμό, δημιουργήσαμε νέες Ασφαλείς Περιοχές στις δομές μας στα νησιά και στην ενδοχώρα, προκειμένου να εξασφαλίσουμε την κοινωνική ειρήνη. Γνωρίζουμε όλοι τα επεισόδια στην Σουηδία με την δράση συμμοριών ανήλικων και την εξτρεμιστική δράση νέων που ριζοσπαστικοποιήθηκαν επί ευρωπαϊκού εδάφους.
Επίσης:
Δημιουργήσαμε το Πρόγραμμα Μεντόρων και οργανώσαμε σύστημα επισκέψεων με αστυνομικούς του Τμήματος Προστασίας Ανηλίκων στις δομές ανηλίκων, ώστε να γνωρίζουν όχι μόνο τα δικαιώματα αλλά και τις υποχρεώσεις τους προς τις χώρες που τους φιλοξενούν.
Δημιουργήσαμε το Εθνικό Σύστημα Επιτροπείας ώστε κάθε παιδί να έχει έναν επαγγελματία γονιό.
Διοργανώσαμε το μεγαλύτερο κατασκηνωτικό πρόγραμμα στην Ευρώπη για παιδιά από την Ουκρανία και το μεγαλύτερο κατασκηνωτικό πρόγραμμα για ασυνόδευτους ανήλικους.
Η δομή της Ελευσίνας για γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένους από την Ουκρανία, θεωρήθηκε πρότυπο για όλη την Ευρώπη και έλαβε τα εύσημα του ΟΗΕ.
Διασώσαμε 1.000 γυναίκες από το Αφγανιστάν – υπουργούς, βουλευτές, δικαστές, αλλά και πολλούς δημοσιογράφους, άνδρες και γυναίκες. Οργανώσαμε εκπαιδεύσεις και ασκήσεις για την αντιμετώπιση του τράφικινγκ με ισχυρή διεθνή συμμετοχή και αναγνώριση. Εφαρμόσαμε το πρόγραμμα «Εμβόλια για όλους». Διοργανώσαμε στις δομές μας και στηρίξαμε εκδηλώσεις «Ημέρες Καριέρας», με την συμμετοχή εκατοντάδων εργοδοτών που αναζητούν εργαζόμενους.
Νομοθετήσαμε για την ασφαλέστερη φύλαξη των συνόρων, αλλά και για την ασφαλή για το κοινωνικό σύνολο και τους ίδιους παραμονή στη χώρα των ανθρώπων στους οποίους η Ελλάδα παρέχει την διεθνή της προστασία.
Θέσαμε τις βάσεις για την δημιουργία Γραφείων Ένταξης μέσα στις δομές μας, ώστε οι επιχειρήσεις μας να εξασφαλίζουν εργαζομένους, αλλά και να αποφεύγεται η εργασιακή εκμετάλλευση. Με σκοπό να ενισχυθούν οι διοικητές μας σε ένα έργο που ήδη εφαρμόζουν με επιτυχία.
Τελειώνοντας αυτόν τον απολογισμό, θα περάσω από το «εμείς» που τόσο μου αρέσει, στο «εγώ». Θα το κάνω μόνο για να σας ευχαριστήσω όλες και όλους για την καρποφόρα συνεργασία, να τιμήσω όλες και όλους εκείνους που αναγνωρίζουν την αξία της φιλίας και την αρετή της ευγνωμοσύνης.
Τέλος, από τα βάθη της καρδιάς μου εύχομαι πολύ καλή επιτυχία στους αγαπημένους συναδέλφους μου Μάκη Βορίδη και Σέβη Βολουδάκη, διαβεβαιώνοντάς τους πως παραμένω στη διάθεσή τους σε ό,τι χρειαστούν.
Έχουμε το εθνικό καθήκον να προστατεύσουμε την πατρίδα μας, που εξαιτίας της γεωγραφικής της θέσης και των μεγάλων γεωπολιτικών αλλαγών, πιέζεται από όλα τα σημεία του ορίζοντα. Και έχουμε την υποχρέωση να το κάνουμε όλοι μαζί.
