«Στόχος είναι να δημιουργήσουμε ένα σύνολο -όχι άθροισμα μονάδων, αλλά έναν συνεκτικό προστατευτικό ιστό- όπου όλοι απολαμβάνουν ουσιαστικά και στην πράξη ίσα δικαιώματα, χωρίς αστερίσκους», δήλωσε την Πέμπτη (23/05), ο υπουργός Επικρατείας, Άκης Σκέρτσος, στην παρουσίαση «Εθνική Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2024-2030: Μία Ελλάδα με όλους, για όλους».
Ως ο υπεύθυνος του Συντονιστικού Μηχανισμού της κυβέρνησης για τα δικαιώματα των ΑμεΑ, ο Α. Σκέρτσος τόνισε ότι, «το εγχείρημα αυτό δεν ξεκινά τώρα, ούτε είναι αυτοτελές, παρά αποτελεί ένα εμβληματικό εγχείρημα, τόσο για την κυβέρνηση όσο και για τη χώρα μας και περιλαμβάνει συγκεκριμένους στόχους, δράσεις και διαδικασίες αξιολόγησης, με σκοπό την προάσπιση και προαγωγή των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία».
Εξήγησε ότι, «πρόκειται για συνέχιση της πολιτικής που σχεδιάζει και υλοποιεί η κυβέρνηση για την αναπηρία από το 2019, ενώ έχει μακροπρόθεσμη οπτική, καθώς η κυβέρνηση ευελπιστεί η Εθνική Στρατηγική να εξελιχθεί και να συνεχιστεί μετά και το πέρας του χρονικού της ορίζοντα, από κάθε ελληνική κυβέρνηση, ως μία εθνική προσπάθεια».
Όπως υπογράμμισε, «αποτελεί έναν οδικό χάρτη, με οριζόντιες και στοχευμένες δράσεις, που αποσκοπεί στη βελτίωση της καθημερινότητας των ατόμων με αναπηρία και την ενίσχυση της συμπερίληψής τους στην κοινωνία».
«Είναι το έναυσμα μίας συλλογικής αφύπνισης, με επίκεντρο την ανάγκη ενίσχυσης της ορατότητας των ατόμων με αναπηρία και την ευαισθητοποίηση της κοινωνίας μας» τόνισε.
Παρατήρησε ότι το Εθνικό Σχέδιο Δράσης 2020-2023 υλοποίησε όσα δεν έγιναν για δεκαετίες, ωστόσο έχουμε πολλά βήματα ακόμη να διανύσουμε, μέχρι να πετύχουμε την πλήρη άρση των εμποδίων που συναντούν στο δρόμο τους οι συμπολίτες μας με αναπηρία.
«Γιατί αναπηρία δεν είναι η συνθήκη, που μπορεί να είναι μια πάθηση ή ένας μόνιμος τραυματισμός ενός ατόμου. Αντιθέτως, η αναπηρία είναι μια σχετική έννοια και κάποιος θεωρείται περισσότερο ή λιγότερο ανάπηρος ανάλογα με την κοινωνία στην οποία ζει και τους φραγμούς που αυτή θέτει» είπε και κάλεσε τις πολιτικές δυνάμεις «αυτά τα βήματα να τα κάνουμε όλοι μαζί».
«Στόχος είναι να δημιουργήσουμε ένα σύνολο -όχι άθροισμα μονάδων, αλλά έναν συνεκτικό προστατευτικό ιστό- όπου όλοι απολαμβάνουν ουσιαστικά και στην πράξη ίσα δικαιώματα, χωρίς αστερίσκους, χωρίς προϋποθέσεις, χωρίς περιθωριοποίηση και προκαταλήψεις», σημείωσε και προσέθεσε πως έχουμε μαζί μας την κοινωνία, την τεχνολογία, την επιστήμη, έχουμε πολιτική βούληση και συντονισμό για να τα καταφέρουμε.
Στόχος, αρχές και πυλώνες
Εξειδικεύοντας το περιεχόμενο της Εθνικής Στρατηγικής, ο υπουργός Επικρατείας ανέδειξε τον βασικό στόχο, που δεν είναι άλλος από την επίτευξη της πλήρους συμπερίληψης των ΑμεΑ στο σύνολο της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής της χώρας, μέσα από ένα σύνολο οριζόντιων και στοχευμένων δράσεων, ούτως ώστε να ζουν με αυτονομία, με ασφάλεια και ευημερία και να είναι ορατά στην κοινωνία. Επίσης αναφέρθηκε στις τρεις αρχές, οι οποίες διατρέχουν τον σχεδιασμό, βάσει των οποίων μπορεί να επιτευχθεί ο στόχος, αλλά και τους έξι βασικούς πυλώνες στους οποίους θεμελιώνεται η στρατηγική.
Ειδικότερα, ανέφερε ως πρώτη αρχή την ενσωμάτωση της διάστασης της αναπηρίας οριζόντια, σε όλα τα νομοθετήματα, διαδικασίες, πολιτικές και μέτρα και ακόμη: τον καθολικό σχεδιασμό -την πρόβλεψη δηλαδή της προσβασιμότητας σε όλα τα υλικά αγαθά, εξοπλισμό και υποδομές- και την ενεργοποίηση και δέσμευση του ιδιωτικού τομέα, ο οποίος οφείλει να συμπεριληφθεί στην εθνική αυτή προσπάθεια. «Άλλωστε, η νομοθεσία μας προβλέπει ήδη από το 1998 την υποχρεωτική πρόσληψη προστατευόμενων ατόμων υπό προϋποθέσεις και στον ιδιωτικό τομέα, καίτοι εν πολλοίς δεν εφαρμόστηκε ως σήμερα» είπε στο σημείο αυτό ο υπουργός.
Όπως εξήγησε ο Α. Σκέρτσος, σε συνέχεια της συνεργασίας της κυβέρνησης με δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς, αρμόδιους για θέματα αναπηρίας, έγινε η κατάταξη των στόχων, των δράσεων και των δεικτών σε έξι κατηγορίες ή πυλώνες.
Ειδικότερα τόνισε ότι προτεραιοποιήθηκαν: η προσβασιμότητα στο φυσικό και ψηφιακό περιβάλλον, η ανεξάρτητη διαβίωση (δηλαδή η αποϊδρυματοποίηση), η πρόσβαση σε ποιοτικές δομές υγείας, η συμπερίληψη στην εκπαίδευση, η ένταξη στην αγορά εργασίας -ως προϋπόθεση αυτόνομης, αξιοπρεπούς διαβίωσης, αλλά και προσωπικής εξέλιξης και αυτοπραγμάτωσης- και η ορατότητα των ατόμων με αναπηρία και η ευαισθητοποίηση κράτους και κοινωνίας.
Ως προς τον τελευταίο πυλώνα, ο Α. Σκέρτσος τόνισε ότι αποτελεί μια οριζόντια, αναγκαία δέσμη πολιτικής για να επιτευχθούν οι δράσεις όλων των άλλων πυλώνων: «Η Πολιτεία δηλαδή, παράλληλα με την άρση φυσικών εμποδίων, πρέπει να προσπαθήσει να διανοίξει μία οδό προς μία νέα κουλτούρα συμπερίληψης και ισότητας στην πράξη, που θα οδηγεί στην πλήρη και ισότιμη ένταξη των ατόμων με αναπηρία στην κοινωνία μας».
Εξήγησε δε ότι αυτοί «οι 5+1 πυλώνες» θέτουν τις γενικές στρατηγικές στοχεύσεις τις Πολιτείας και για να είναι υλοποιήσιμη η στρατηγική και μετρήσιμα τα αποτελέσματά της, εξειδικεύεται σε συγκεκριμένους 26 στόχους, 170 δράσεις και 80 δείκτες παρακολούθησης.
Εντός των έξι αυτών πυλώνων, περιλαμβάνονται 26 στόχοι, όπως η προστασία σε καταστάσεις κινδύνου και έκτακτων ανθρωπιστικών αναγκών, η καλύτερη πρόσβαση στη Δικαιοσύνη, η ενδυνάμωση των γυναικών, των προσφύγων ή άλλων ευάλωτων ομάδων με αναπηρία, η αποτελεσματική πρώιμη παρέμβαση.
Οι στόχοι αυτοί εξειδικεύονται σε 170 δράσεις, εκ των οποίων οι 20 είναι εμβληματικές και -όπως επισήμανε ο υπουργός Επικρατείας- επιλέχθηκαν σε συνεργασία με την Τεχνική Επιτροπή και τα σχόλια που υποβλήθηκαν από τα υπουργεία, ούτως ώστε να υπάρχει τουλάχιστον μια σε κάθε ενότητα πολιτικής, να έχουν ένα ευρύ πεδίο εφαρμογής, να έχουν θεσμικό και -στο βαθμό που γίνεται- να έχουν καινοτόμο χαρακτήρα.
Για παράδειγμα, είπε ότι διακρίναμε δράσεις όπως ο εκσυγχρονισμός του στόλου των λεωφορείων μας, η προσβασιμότητα των πολιτιστικών μας μνημείων και παραλιών, που απαιτούν συνεργασία πολλών φορέων, για τη δημιουργία της λεγόμενης «αλυσίδας προσβασιμότητας», δηλαδή τη συλλειτουργία όλων των απαραίτητων βημάτων που καθιστούν πραγματικά προσβάσιμο ένα αγαθό ή μία υπηρεσία. Χρειάζεται λογική, ευαισθησία και συνέργειες» ανέφερε.
Με σκοπό να είναι δυνατή η παρακολούθηση της υλοποίησης και της αποτελεσματικότητας των δράσεων, αλλά και η λογοδοσία με διαφάνεια, ενημέρωσε ότι έχει συμπεριληφθεί ένα σύνολο 80 δεικτών, όπως είναι, μεταξύ άλλων: το σύνολο κτιρίων που πληρούν κριτήρια προσβασιμότητας, το σύνολο των διοικητικών υπαλλήλων που επιμορφώθηκαν στο πώς να εξυπηρετούν άτομα με αναπηρία, το συνολικό επίπεδο ικανοποίησης των ατόμων με αναπηρία από τη διαβίωση στην ελληνική πραγματικότητα.
«Δηλαδή, μετράμε τόσο τις εκροές της Δημόσιας Διοίκησης -όπως τον αριθμό επιμορφωμένων ή διοικητικών πράξεων- όσο και το αποτέλεσμα στην καθημερινότητα των ατόμων με αναπηρία, όπως τα ίδια την καταγράφουν -που είναι, τελικά, και ο πραγματικός δείκτης αξιολόγησης για εμάς» εξήγησε.
Συνολικά 2,97 δισ. για την στήριξη των ΑμεΑ
«Έχουμε εργαστεί συστηματικά ώστε να μην καταγράψουμε ένα ευχολόγιο καλών προθέσεων, αλλά ένα συγκροτημένο, αξιολογούμενο στρατηγικό σχέδιο, με ενδιάμεσα στάδια αποτίμησης των στόχων και συγκεκριμένα προσδοκώμενα αποτελέσματα ως το 2030» υπογράμμισε ο Α. Σκέρτσος.
Όπως διευκρίνισε, σε συνεργασία με τη Γενική Γραμματεία Συντονισμού και συναρμόδια υπουργεία, οι συνολικές δαπάνες για την στήριξη των ατόμων με αναπηρία το 2023 (ΟΠΕΚΑ, ΕΟΠΠΥ, Υπ. Παιδείας) έφτασαν τα 2,97 δισ. ευρώ, αυξημένες κατά 44% από το 2019-20, ενώ έχουν ήδη εξασφαλιστεί 188 εκατ. ευρώ από το Ταμείο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας για προγράμματα στήριξης και υποδομές αναπηρίας.
Επιπλέον, ανακοίνωσε ότι το αμέσως επόμενο διάστημα, γίνεται σχεδιασμός για τη συγκρότηση άμισθων ομάδων εργασίας, οι οποίες θα στοχεύσουν στην απλοποίηση του ρυθμιστικού πλαισίου και την αναβάθμιση των παρεχόμενων υπηρεσιών του κράτους σε θέματα προτεραιότητας, όπως:
- Η αναμόρφωση των ΚΕΠΑ και ΚΕΔΑΣΥ, για τη μείωση της γραφειοκρατίας και την επίσπευση των διαδικασιών
- Η συμπεριληπτική εκπαίδευση, για τη βελτίωση των όρων λειτουργίας των ειδικών σχολείων και των τμημάτων ένταξης, καθώς και για τη φυσική προσβασιμότητα όλων των σχολικών υποδομών της χώρας
- Η εργασία και τα αναπηρικά επιδόματα, ώστε να ενισχυθεί η απασχόληση των ατόμων με αναπηρία με όρους οικονομικά συμφέροντες για τους ίδιους, τις οικογένειές τους αλλά και την Πολιτεία
- Η δικαστική συμπαράσταση, «ένα μείζον ζήτημα για τις οικογένειες με άτομα με νοητική αναπηρία», ώστε να μειωθεί το κόστος και να εξυπηρετηθούν καλύτερα και πιο δίκαια οι ανάγκες
- Η λεγόμενη "αόρατη αναπηρία", όπως ο αυτισμός και άλλες νοητικές αναπηρίες, ψυχικές νόσοι, χρόνιες ασθένειες ή σπάνιες παθήσεις που επιφέρουν αναπηρία, η οποία συχνά περνάει κάτω από τα κοινωνικά ραντάρ, ωστόσο πλήττει την καθημερινότητα των πασχόντων και απαιτεί εξειδικευμένες πρωτοβουλίες από την πλευρά της Πολιτείας.
Τρεις λόγοι που χρειάζεται η Εθνική Στρατηγική
Κατά την έναρξη της παρουσίασης στις συναρμόδιες Επιτροπές, ο Α. Σκέρτσος, ανέδειξε τους λόγους για τους οποίους απαιτείται άμεσα μια Εθνική Στρατηγική. Είπε χαρακτηριστικά ότι:
- Οφείλουμε να αποκαταστήσουμε την κοινωνική δικαιοσύνη και να ενδυναμώσουμε την κοινωνική συνοχή, αίροντας τα εμπόδια που συναντούν οι συμπολίτες μας με αναπηρία. «Και δεν υπάρχει πιο κατάλληλη στιγμή να κινητοποιηθούμε, από τώρα. Η ανθρωπιά μας δεν μπορεί να περιμένει» είπε χαρακτηριστικά.
- Η προάσπιση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία συνιστά συνταγματική, ευρωπαϊκή και διεθνή υποχρέωση του κράτους μας. Συνταγματική, γιατί στην παράγραφο 6 του άρθρου 21, το Σύνταγμά μας προβλέπει ρητά ότι «τα άτομα με αναπηρίες έχουν δικαίωμα να απολαμβάνουν μέτρων που εξασφαλίζουν την αυτονομία, την επαγγελματική ένταξη και τη συμμετοχή τους στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας». Και ο νομικός μας πολιτισμός, όμως, διασφαλίζει σε κάθε διάσταση την ισότητα κατά την άσκηση των ατομικών και συλλογικών δικαιωμάτων. Ευρωπαϊκή, διότι προβλέπεται στον Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αλλά και περιλαμβάνεται στους 4 οριζόντιους αναγκαίους όρους για την εκταμίευση ευρωπαϊκών κονδυλίων. Στον απόλυτο πυρήνα της Ευρώπης, λοιπόν, και στην καρδιά των δεσμεύσεών μας, είναι ο σεβασμός και η προαγωγή των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία, και μάλιστα η Επιτροπή παρακολουθεί πολύ στενά και σταθερά αυτή μας τη δέσμευση. Τέλος, αποτελεί και διεθνή μας υποχρέωση, ως μέλους της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία, που έχουμε κυρώσει με τον νόμο 4074/2012.
- Η Εθνική Στρατηγική αποτελεί εθνική ανάγκη γιατί οφείλουμε να ενεργοποιήσουμε όλους μας τους πόρους και να επενδύσουμε σε όλο τον ανθρώπινο πλούτο που διαθέτουμε. Η Ελλάδα είναι δεύτερη από το τέλος στην ΕΕ ως προς το ποσοστό συμμετοχής των ατόμων με αναπηρία στο εργατικό δυναμικό και, παράλληλα, είναι πρωταθλήτρια της ΕΕ στην ανεργία των ατόμων με αναπηρία. Όμως, αναπηρία δεν σημαίνει ανικανότητα. Κάθε άλλο. Είναι υποχρέωση και ευκαιρία της χώρας μας να αξιοποιήσει όλο το ανθρώπινο δυναμικό της, δεδομένου μάλιστα ότι η αναπηρία μ'ας αφορά, εν τέλει, όλους. Περίπου 10% του πληθυσμού της χώρας μας βιώνει μία μορφή αναπηρίας, ενώ 60% του πληθυσμού ηλικίας 65 ετών και άνω στην Ελλάδα αντιμετωπίζει περιορισμό στην κινητικότητα ή κάποιου είδους αναπηρία.
«Για τους λόγους αυτούς και, πρωτίστως, επειδή στην κυβέρνηση εργαζόμαστε και ενδιαφερόμαστε για όλους ανεξαιρέτως τους πολίτες, χωρίς διακρίσεις, χωρίς αποκλεισμούς, κάτι που απαιτούν και οι ίδιοι από εμάς, εισηγούμαστε σήμερα στη Βουλή την Εθνική Στρατηγική που φέρει τον τίτλο: "Μία Ελλάδα με όλους, για όλους"», ανέφερε ο Α. Σκέρτσος.
Ενημέρωσε επίσης ότι το κείμενο είναι αποτέλεσμα πολύμηνης συνεργασίας του Συντονιστικού Μηχανισμού με φορείς, ειδικούς και Κοινωνία των Πολιτών, με την Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας (ΕΑΠ), την Εθνική Συνομοσπονδία Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ), με Ομοσπονδίες και οργανώσεις για θέματα αναπηρίας, με την ΕΛΣΤΑΤ, την Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου και τον Συνήγορο του Πολίτη, με μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας τόσο από την Ελλάδα όσο και από το εξωτερικό.
Παράλληλα, συγκροτήθηκε μια τεχνική επιτροπή αποτελούμενη από εκπροσώπους εννέα βασικών υπουργείων, της ΕΑΠ και της ΕΣΑμεΑ, ενώ λάβαμε επίσης πολύτιμα, εκτενή και εμπεριστατωμένα σχόλια από το σύνολο των υπουργείων. Προσέθεσε πως κατά τον σχεδιασμό της Εθνικής Στρατηγικής, ακολουθήθηκαν πιστά η Ευρωπαϊκή Στρατηγική για τα Δικαιώματα των Ατόμων με Αναπηρία 2021-2030, καθώς και οι Συστάσεις της αρμόδιας Επιτροπής του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών.
Η Διαβούλευση
Σημειώνεται ότι η Εθνική Στρατηγική είναι αναρτημένη από τις 29 Απριλίου σε δημόσια διαβούλευση, η οποία θα παραμείνει ανοιχτή για σχόλια ως και τις 24 Μαΐου. Επιπλέον υπάρχει η πρώτη πλήρως ψηφιακά προσβάσιμη διαδικασία διαβούλευσης στη χώρα, καθώς το κείμενο αναρτήθηκε και σε ειδικό ψηφιακό περιβάλλον στο amea.gov.gr, έχοντας τηρήσει τις υψηλότερες προδιαγραφές προσβασιμότητας. Ως τώρα έχουν υποβληθεί περίπου 210 σχόλια, με το 77% περίπου των σχολίων να έχει υποβληθεί στην σελίδα με την προσβάσιμη διαβούλευση - «έργο για το οποίο ευχαριστούμε θερμά την Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας».
Εξίσου σημαντική, όπως είπε ο κ. Σκέρτσος, με την ίδια την εκπόνηση μίας Εθνικής Στρατηγικής είναι η συλλογή αξιόπιστων δεδομένων για την αναπηρία. Ο κατακερματισμός της καταγραφής των στοιχείων και των φορέων που ασχολούνται με τα ζητήματα αυτά δεν ευνοεί έναν συγκροτημένο σχεδιασμό, γι' αυτό και ενημέρωσε ότι βρίσκεται σε εξέλιξη επικοινωνία με την Ελληνική Στατιστική Αρχή, τη Μονάδα Εμπειρογνωμόνων Απασχόλησης, Κοινωνικής Ασφάλισης, Πρόνοιας και Κοινωνικών Υποθέσεων και άλλους συναρμόδιους φορείς, προκειμένου να υλοποιείται επί δεδομένων ο σχεδιασμός, να είναι δυνατή η πραγματική απάντηση στις απαιτήσεις των πολιτών.
Τι έγινε έως τώρα
Πριν την παρουσίαση της Εθνικής Στρατηγικής, ο αρμόδιος υπουργός, αναφέρθηκε στα βασικά επιτεύγματα του Εθνικού Σχεδίου Δράσης 2020-2023, μερικά από τα οποία ανταποκρίθηκαν σε αιτήματα δεκαετιών του αναπηρικού κινήματος. Ενημέρωσε σχετικώς, ότι μεταξύ των όσων έγιναν, συγκαταλέγονται:
- η ενεργοποίηση του Συντονιστικού Μηχανισμού της Κυβέρνησης για θέματα αναπηρίας,
- η θέσπιση και συγκρότηση της Εθνικής Αρχής Προσβασιμότητας,
- η δημιουργία της πλήρως προσβάσιμης Εθνικής Πύλης Αναπηρίας και του ψηφιακού κόμβου amea.gov.gr,
- η κωδικοποίηση της νομοθεσίας για την αναπηρία (έως τις 30/06/2021) σε πλήρως προσβάσιμη και εύκολα επεξεργάσιμη μορφή,
- η ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων για την παρακολούθηση και βελτίωση της προσβασιμότητας στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον,
- η διασύνδεση της κάρτας αναπηρίας με το Ψηφιακό Μητρώο Ατόμων με Αναπηρία,
- η διαλειτουργικότητα πληροφοριακών συστημάτων,
- η θεσμοθέτηση πιλοτικού προγράμματος για την πρώιμη παρέμβαση,
- ο διορισμός 6.300 εκπαιδευτικών και εκπαιδευτικού προσωπικού, εξειδικευμένων σε ζητήματα αναπηρίας,
- η θεσμοθέτηση ίδρυσης Επιτροπής και Σχεδίου Ισότιμης Πρόσβασης Ατόμων με Αναπηρία και ατόμων με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες σε κάθε ΑΕΙ,
- η επιχορήγηση επιχειρήσεων για την απασχόληση 3.000 ανέργων από ευάλωτες πληθυσμιακές ομάδες,
- η πιλοτική υλοποίηση της υπηρεσίας του Προσωπικού Βοηθού,
- η πρόοδος στον τομέα της αποϊδρυματοποίησης με την εγκαινίαση νέων Στεγών Υποστηριζόμενης Διαβίωσης.
Στη συνεδρίαση των συναρμόδιων κοινοβουλευτικών Επιτροπών συμμετέχουν η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, η αναπληρώτρια υπουργός Υγείας, Ειρήνη Αγαπηδάκη, ο υφυπουργός Υγείας, Δημήτριος Βαρτζόπουλος, ο υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικής Ασφάλισης, Παναγιώτης Τσακλόγλου, η υφυπουργός Υποδομών και Μεταφορών, Χριστίνα Αλεξοπούλου, η υφυπουργός Παιδείας, Ιωάννα Λυτρίβη, και ο διοικητής της Δημόσιας Υπηρεσίας Απασχόλησης, Σπυρίδων Πρωτοψάλτης.
