Oλοκληρώθηκε το δείπνο εργασίας των 28 ηγετών της Ευρωπαϊκής Ένωσης χωρίς όμως να υπάρξει κείμενο τελικών συμπερασμάτων και η καθιερωμένη συνέντευξη τύπου.
Με την επίτευξη συμφωνίας σε επίπεδο των 28 οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της ΕΕ θα ξεκινήσουν από νωρίς αύριο τις διαπραγματεύσεις με την Τουρκία με πρώτη την συνάντηση του πρόεδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Donald Tusk και του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Jean Claude Juncker με τον πρωθυπουργό της Τουρκίας Ahmet Davutoglu, στις 8 το πρωί.
«Καταλήξαμε στα βασικότερα σημεία ενός σχεδίου που θα παρουσιάσουμε στον πρωθυπουργό της Τουρκίας», δήλωσε η καγκελάριος της Γερμανίας Angela Merkel σε συνέντευξη τύπου που παραχώρησε μετά το δείπνο εργασίας. Όπως σημείωσε, βασικό στοιχείο είναι να περιορίσει η Τουρκία την παράνομη μετανάστευση προς τα ελληνικά νησιά. «Η Ελλάδα δεν θα πρέπει να εγκαταλειφθεί, πρέπει να της δοθούν τα μέσα για να αντιμετωπίσει την κρίση προσφύγων» τόνισε.
Από την πλευρά του, ο Γάλλος πρόεδρος Francois Hollande δήλωσε πως «Δεν υπάρχει αρχικό κείμενο αλλά συμφωνία επί της αρχής» σε συνέντευξη τύπου και πρόσθεσε ότι υπάρχουν κοινές προτάσεις που θα συζητηθούν στην αυριανή συνάντηση με τον Ahmet Davutoglu. Τόνισε όμως ότι δεν μπορεί να εγγυηθεί πετυχημένη έκβαση των συνομιλιών.
Ο Ιταλός πρωθυπουργός Matteo Renzi εξερχόμενος δήλωσε στους δημοσιογράφους ότι η αυριανή ημέρα θα είναι δύσκολη σε σχέση με την διαπραγμάτευση με τον Τούρκο πρωθυπουργό. Ο πρόεδρος της Κύπρου Νίκος Αναστασιάδης ερωτηθείς από δημοσιογράφους αν προτίθεται να θέσει βέτο είπε πως « αν χρειαστεί, ναι» . Ο αυστριακός καγκελάριος Werner Faymann δήλωσε πως «έχουμε μεταξύ μας κοινή θέση, μένει να συμφωνήσει και η Τουρκία».
Πολύωρες συζητήσεις
Κοινή γραμμή απέναντι στα ανταλλάγματα που ζητά η Τουρκία για τη συνεργασία της στη διαχείριση της προσφυγικής κρίσης προσπάθησαν να βρουν οι 28 ηγέτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη το δείπνο εργασίας με μόνο αντικείμενο το προσφυγικό, σύμφωνα με το ΣΚΑΪ.
Σύμφωνα με πληροφορίες, στόχος του προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ είναι να υπάρχει ευρωπαϊκή κοινή γραμμή έως τα μεσάνυχτα (ώρα Ελλάδας), η οποία στη συνέχεια θα παρουσιαστεί στον τούρκο πρωθυπουργό Αχμέτ Νταβούτογλου, με προοπτική να επικυρωθεί η όποια συμφωνία σε συνάντηση των «28» με την τουρκική ηγεσία σε πρωινό εργασίας την Παρασκευή.
Το κυριότερο «αγκάθι», σύμφωνα με όλες της πληροφορίες, είναι το αίτημα της Τουρκίας να ανοίξουν πέντε ενταξιακά κεφάλαια τα οποία μπλοκάρει η Κύπρος.
Προσερχόμενος στη Σύνοδο, ο κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης κατέστησε σαφές ότι η Λευκωσία δεν θα σταθεί εμπόδιο στη συνέχιση των ενταξιακών διαπραγματεύσεων εφόσον η Άγκυρα τηρήσει τις δεσμεύσεις που έχει παλαιότερα αναλάβει για άνοιγμα των τουρκικών λιμανιών και αεροδρομίων στα κυπριακά πλοία και αεροσκάφη.
«Χωρίς αυτό, δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα», τόνισε ο κύπριος πρόεδρος, επισημαίνοντας μάλιστα ότι η κυπριακή στάση δεν πρόκειται να αλλάξει.
Στα έως τώρα προσχέδια για κοινό ανακοινωθέν πάντως οι ευρωπαίοι εταίροι φαίνεται να στηρίζουν την κυπριακή πλευρά, καθώς δεν γίνεται αναφορά στο άνοιγμα των συγκεκριμένων κεφαλαίων διαπραγμάτευσης που ζητά η Τουρκία. Η κυρίαρχη διατύπωση προβλέπει ότι Βρυξέλλες και Άγκυρα θα «προετοιμαστούν για την απόφαση ανοίγματος νέων κεφαλαίων [...] το ταχύτερο δυνατό».
«Η ευρωπαϊκή ενότητα είναι αρραγής. Δεν πρόκειται η Κύπρος να πληρώσει τα σπασμένα. Η λύση η ευρωπαϊκή θα είναι με την Κύπρο. Πρέπει να βρεθεί η σωστή διατύπωση», δήλωσε ευρωπαίος αξιωματούχος.
Η συμφωνία πρέπει να συνάδει με το διεθνές και ευρωπαϊκό δίκαιο
«Αγκάθι» ενδέχεται ακόμα να αναδειχτεί η νομιμότητα της του μοντέλου μαζικών επαναπροωθήσεων στην Τουρκία που επιδιώκουν οι Ευρωπαίοι, με δεδομένες τις ανησυχίες που έχουν ήδη εκφράσει η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ και άλλες φιλανθρωπικές οργανώσεις.
Σύμφωνα με τις έως τώρα πληροφορίες, προκειμένου να προστατευτούν τα δικαιώματα των αφιχθέντων, η Ελλάδα θα πρέπει να συγκροτήσει σώματα που θα δέχονται και ελέγχουν γρήγορα τις αιτήσεις ασύλου που θα υποβάλλονται.
«Θα χρειαστούν εμπειρογνώμονες που θα ξέρουν καλά την διαδικασία του ασύλου, γιατί οι Σύριοι που θα έρχονται πριν φύγουν [για Τουρκία] θα πρέπει να έχουν πρόσβαση σε έναν εμπειρογνώμονα και σε έναν δικαστή, καθώς θα πρέπει να ακουστούν», δήλωσε ευρωπαϊκή πηγή.
Ένας ακόμα νομικός «ύφαλος» προκύπτει από το γεγονός ότι η Τουρκία δεν παρέχει απαραίτητα αρκετές προστασίες ώστε να θεωρηθεί ασφαλής τρίτη χώρα για επαναπροωθήσεις. Τυπικά, οι επαναπροωθήσεις δεν είναι δυνατό να αρχίσουν έως ότου η Τουρκία εγγυηθεί νομικά προστασία και για τους μη Σύρους που θα επιστρέφονται στο έδαφός της.
Θεωρήσεις υπό πολιτική πίεση
Ένα τρίτο δύσκολο ζήτημα στη διαπραγμάτευση είναι το αίτημα της Τουρκίας για απελευθέρωση των θεωρήσεων (visas) που χρειάζονται οι τούρκοι πολίτες για να εισέλθουν στη Ζώνη Σένγκεν το αργότερο έως τα τέλη Ιουνίου. Ενστάσεις για το εν λόγω ζήτημα έχει εκφράσει η Γαλλία, ζητώντας να εκπληρωθούν και τα 72 σχετικά προαπαιτούμενα.
Το θέμα των θεωρήσεων μπορεί να περιπλακεί περαιτέρω από το γεγονός ότι η Τουρκία δεν έχει αναγνωρίσει ακόμα την Κύπρο.
Με δεδομένο ότι η τουρκική πλευρά έχει σχεδόν υποσχεθεί την ταχεία απελευθέρωση των θεωρήσεων στους πολίτες της, το θέμα μπορεί να αποδειχθεί «ακανθώδες».
Τα χρήματα
Το μικρότερο πρόβλημα φαίνεται πως είναι τα 6 δισεκατομμύρια ευρώ που ζητά η Άγκυρα ως οικονομική βοήθεια για τους 2,7 εκατομμύρια πρόσφυγες που ήδη φιλοξενεί στο έδαφός της, αν και πρόκειται για το διπλάσιο ποσό σε σχέση με τα 3 δισεκ. ευρώ που είχαν συμφωνηθεί το φθινόπωρο.
Λιγότερες από 72.000 θέσεις, για την ώρα
Τελικός στόχος της όλης διαπραγμάτευσης είναι να υπάρξει ένα πρόγραμμα που θα προβλέπει ότι για κάθε Σύρο που θα επαναπροωθείται στην Τουρκία από τα ελληνικά νησιά, η Ευρώπη θα δέχεται να μετεγκατασταθεί στο έδαφός της ένας καταγεγραμμένος σύρος πρόσφυγας που ήδη φιλοξενείται σε τουρκικό έδαφος.
Σύμφωνα με τα έως τώρα προσχέδια, σε αρχική φάση, οι χώρες της Ε.Ε. θα διαθέσουν 72.000 θέσεις φιλοξενίας για το εν λόγω σχέδιο, δεσμευόμενοι ότι θα αναθεωρήσουν τον αριθμό εάν οι μετεγκαταστάσεις τον υπερβούν.
Τέλος, σε περίπτωση που η Τουρκία καταφέρει σχεδόν να μηδενίσει τις ροές προς την Ελλάδα, οι Ευρωπαίοι θα μελετήσουν επιπλέον σχέδιο εθελοντικών μετεγκαταστάσεων απευθείας από την Τουρκία.
Παζάρι για τα "ψιλά γράμματα" στο παρασκήνιο της Συνόδου Κορυφής
Πάντως η Σύνοδος Κορυφής και η συνάντηση με τον Ahmet Davutoglu απαιτεί λεπτές ισορροπίες, καθώς οι Ευρωπαίοι δεν μπορούν να ικανοποιήσουν τις μαξιμαλιστικές απαιτήσεις της Τουρκίας και έτσι εκφράζεται προβληματισμός ότι θα οδηγηθούμε σε μια συμφωνία η οποία θα μένει στα χαρτιά καθώς στο παρασκήνιο θα συνεχίζονται τα παζάρια για την ερμηνεία των όρων και των προϋποθέσεων.
Το πρώτο Σχέδιο Συμπερασμάτων που κυκλοφόρησε χθες στις Βρυξέλλες ήταν απογοητευτικό μεν για την εικόνα της Ευρώπης καθώς αναδεικνύει την απόλυτη απουσία κοινής αντίληψης για την αντιμετώπιση του προσφυγικού αλλά και των ευρωτουρκικών σχέσεων, ήταν ικανοποιητικό για την Λευκωσία που επέμεινε στις θέσεις της και ήταν προβληματικό για την Ελλάδα καθώς, εκτός του ασαφούς πλαισίου για τη μετεγκατάσταση και επανεγκατάσταση, για την επιστροφή προσφύγων και μεταναστών στην Τουρκία και των σοβαρών ζητημάτων νομιμότητας που εγείρονται, προβλέπεται και μια ελληνοτουρκική συμφωνία για την παρουσία τούρκων αξιωματούχων στα ελληνικά νησιά.
Ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Donald Tusk που δήλωσε περισσότερο επιφυλακτικός παρά αισιόδοξος για την επίτευξη συμφωνίας αναφέρθηκε στις τρεις αρχές στις οποίες θα στηριχθούν οι εργασίες της Συνόδου Κορυφής:
-Η συμφωνία πρέπει να είναι αποδεκτή από όλα τα 28 κράτη – μέλη, μεγάλα και μικρά
-Η συμφωνία πρέπει να είναι απολύτως συμβατή με το ευρωπαϊκό και διεθνές δίκαιο
-Η συμφωνία πρέπει να βοηθά αποτελεσματικά στην επίλυση του προβλήματος της μεταναστευτικής κρίσης και να συμβάλει στην κοινή συνολική μας πολιτική.
Παρά το γεγονός ότι αρκετές ευρωπαϊκές χώρες διαφωνούν με το πλαίσιο της συνεργασίας με την Τουρκία είτε αυτό αφορά τις αμφιβολίες για τον χαρακτηρισμό της Τουρκίας ως «ασφαλούς χώρας» στην οποία θα επιστρέφονται μαζικά πρόσφυγες και μετανάστες, είτε την αρνητική στάση τους για την απελευθέρωση των θεωρήσεων για τούρκους πολίτες ή ακόμη και τις διαφορετικές προσεγγίσεις για την κατανομή των προσφύγων στο πλασιέ της επανεγκατάστασης από την Τουρκία και την μετεγκατάσταση από την Ελλάδα, επιχειρήθηκε από πολλές πλευρές να μεταφερθεί στις «πλάτες» της Κύπρου όλο το βάρος του παζαριού με την Τουρκία.
Η Κύπρος και ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης διεμήνυσαν ότι ο μόνος τρόπος για να ξεπαγώσουν τα κεφάλαια των ενταξιακών διαπραγματεύσεων είναι η εκπλήρωση των κυπρογενών υποχρεώσεων που έχει αναλάβει η Τουρκία και αφορούν στο άνοιγμα τουρκικών λιμανιών και αεροδρομίων σε κυπριακά πλοία και αεροπλάνα, ενώ το κεφάλαιο για την ενέργεια έχει συνδεθεί με το δικαίωμα της Κύπρου να πραγματοποιεί έρευνες εντός της ΑΟΖ της κάτι που αμφισβητεί η Τουρκία.
Τα τελευταία εικοσιτετράωρα υπήρξε εντονότατη φημολογία ότι αναζητείται φόρμουλα που είτε θα ανοίγει τον δρόμο για άνοιγμα ενός έστω τουρκικού λιμανιού είτε θα διασυνδέει το άνοιγμα των παγωμένων κεφαλαίων με την διαδικασία για λύση του Κυπριακού, χωρίς όμως να διαφαίνεται προς το παρόν κάποια τέτοια εξέλιξη. Εξάλλου και το Σχέδιο Συμπερασμάτων είχε περιορισθεί στην διατύπωση ότι η Ε.Ε. και η Τουρκία «θα προετοιμάσουν για την απόφαση για το άνοιγμα των Κεφαλαίων των ενταξιακών διαπραγματεύσεων το συντομότερο δυνατόν…» παραπέμποντας στην απόφαση της Συνόδου Κορυφής του Οκτωβρίου και χωρίς αναφορά σε συγκεκριμένα κεφάλαια.
Ο κύπριος κυβερνητικός εκπρόσωπος Νίκος Χριστοδουλίδης, δήλωσε ότι η Κύπρος δε δέχεται πιέσεις, ούτε βολιδοσκοπείται ως προς τη στάση της στο θέμα των ενταξιακών κεφαλαίων, ξεκαθαρίζοντας ότι υπάρχει ταύτιση απόψεων μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και των θεσμών ως προς το πλαίσιο, τους όρους και τις προϋποθέσεις για το οποιοδήποτε άνοιγμα ενταξιακών κεφαλαίων, ακόμα όμως και για την παραχώρηση κατάργησης των θεωρήσεων από πλευράς ΕΕ.
Ο κ. Χριστοδουλίδης ξεκαθάρισε ότι το Πρωτόκολλο της Άγκυρας παραμένει απαρέγκλιτη προϋπόθεση για το άνοιγμα παγωμένων κεφαλαίων και τα 72 προαπαιτούμενα (μεταξύ των οποίων και η ισότιμη μεταχείριση των κρατών μελών) αποτελούν ορθή απαίτηση που θέτει η ίδια η ΕΕ στην Τουρκία για το θέμα της απελευθέρωσης των θεωρήσεων.
