Η κυβέρνηση διά των προγραμματικών της δηλώσεων ανακοίνωσε την πρόθεσή της να επιτρέψει τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα στο πλαίσιο διακρατικών εκπαιδευτικών συμφωνιών με άλλες ευρωπαϊκές ή μη χώρες. Η απόφασή της, εφόσον πραγματοποιηθεί, είναι ιστορική αλλά πολύ περισσότερο θα είναι καθοριστική για το μέλλον της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας.
Θα σημάνει το τέλος του εκπαιδευτικού απομονωτισμού μας και θα διευκολύνει την οικοδόμηση του πολυπόθητου ήδη από τη διακήρυξη της Μπολόνια (1999) ενιαίου Ευρωπαϊκού Χώρου Ανώτατης Εκπαίδευσης (European Higher Education Area).
Η διεθνοποίηση της οικονομίας και του εμπορίου σε συνδυασμό με την αλματώδη πρόοδο της ψηφιακής τεχνολογίας και της Τεχνητής Νοημοσύνης μεταβάλλουν δραστικά την εκπαιδευτική διαδικασία και οικοδομούν με ταχείς ρυθμούς έναν ενιαίο, ούτε καν μόνο ευρωπαϊκό αλλά στην πραγματικότητα οικουμενικό, χώρο ανώτατης εκπαίδευσης.
Είναι πλέον κοινός τόπος για τους ανθρώπους της οικονομίας και της εκπαίδευσης, ότι μια από τις βασικότερες προϋποθέσεις της ευμάρειας, της βιώσιμης και διατηρήσιμης ανάπτυξης και του πλούτου των κρατών είναι η διεθνής ανταγωνιστικότητα, η ποιότητα και εξωστρέφεια των εκπαιδευτικών συστημάτων τους και η ανταπόκρισή τους στις ανάγκες της οικονομίας και της αγοράς εργασίας.
Όλα τα στοιχεία συνηγορούν υπέρ της θαρραλέας πρωτοβουλίας της νέας κυβέρνησης Μητσοτάκη. Η χώρα παρουσιάζει παγκοσμίως τη μεγαλύτερη εγχώρια ζήτηση για πανεπιστημιακές σπουδές, η οποία κατευθύνεται σε μεγάλο βαθμό στο εξωτερικό, καθώς οι Έλληνες που φοιτούν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού αγγίζουν τις 30.000. Την ίδια στιγμή υπερβάλλουσα είναι και διεθνώς η ζήτηση για ποιοτικές πανεπιστημιακές σπουδές.
Έτσι ο ανταγωνισμός μεταξύ των προηγμένων χωρών για το ποια θα προσελκύσει περισσότερους φοιτητές εντείνεται συνεχώς. Μέχρι σήμερα η Ελλάδα από επιλογή της δεν έδειχνε κανένα απολύτως ενδιαφέρον τόσο να προσελκύσει αλλοδαπούς φοιτητές όσο και να ανακόψει την τόσο επιζήμια για την εκπαίδευση και την οικονομία μας εκπαιδευτική αποδημία των νέων μας.
Οι πολλαπλές θεσμικές και οργανωτικές αδυναμίες των ελληνικών πανεπιστημίων, ο συγκεντρωτικός και γραφειοκρατικός χαρακτήρας του εκπαιδευτικού μας συστήματος σε συνδυασμό με την στενή και νομικά εσφαλμένη ερμηνεία του άρθρου 16 του Συντάγματος είχαν μετατρέψει την Ελλάδα σε ένα «γαλατικό χωριό» εκπαιδευτικής υστέρησης και απομόνωσης.
Εφόσον η κυβέρνηση πραγματοποιήσει τις φιλόδοξες εξαγγελίες της καταργείται –μερικώς τουλάχιστον και εντός των ορίων που επιτρέπει το Σύνταγμα– το αναχρονιστικό κρατικό μονοπώλιο της ανώτατης εκπαίδευσης. Επιτρέπεται, ειδικότερα, στο πλαίσιο διακρατικών συμφωνιών εκπαίδευσης, αμοιβαίως η εγκατάσταση και λειτουργία στο έδαφος κάθε χώρας παραρτημάτων των πανεπιστημίων της άλλης υπό τις προϋποθέσεις που ορίζονται στη διακρατική συμφωνία.
Η πιστοποίηση των παραρτημάτων των αλλοδαπών πανεπιστημίων θα γίνεται από την ελληνική πλευρά σύμφωνα με συγκεκριμένες αυστηρές προϋποθέσεις, ποσοτικά και ποιοτικά κριτήρια, εναρμονισμένα προφανώς με τις αρχές και τις κατευθυντήριες Οδηγίες για τη Διασφάλιση της Ποιότητας στον Ευρωπαϊκό Χώρο Ανώτατης Εκπαίδευσης.
Αυτή η γιγαντιαίων διαστάσεων μεταρρύθμιση που εξήγγειλε η νέα κυβέρνηση δεν είναι μηδενικού αθροίσματος, από αυτήν θα υπάρξουν μόνο κερδισμένοι. Πρώτα και κύρια, τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια θα βγουν ωφελημένα από τον ανταγωνισμό καθώς θα είναι υποχρεωμένα να διεκδικήσουν την ουσιαστική αυτοδιοίκηση και αυτονομία τους από το κράτος αντικαθιστώντας το σημερινό αποτυχημένο μοντέλο γραφειοκρατικής οργάνωσής τους.
Η εισαγωγή δυνητικού και έμπρακτου ανταγωνισμού στον χώρο της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης θα επιδράσει βελτιωτικά στην παραγωγή και διανομή των εκπαιδευτικών υπηρεσιών. Τα δημόσια πανεπιστήμια θα υποχρεωθούν υπό την πίεση του ανταγωνισμού να κάνουν περισσότερο ορθολογική και αποτελεσματική χρήση των πόρων τους, να αξιοποιήσουν την πολύ μεγάλη περιουσία τους που σήμερα παραμένει στο μεγαλύτερο ποσοστό της αναξιοποίητη και να βελτιώσουν τις αποδόσεις των παγίων κεφαλαίων τους που έχουν επενδυθεί από το σύνολο των φορολογουμένων πολιτών, οι οποίοι φέρουν μονίμως τον κίνδυνο της επένδυσης και καλύπτουν τις ζημιές χωρίς να έχουν τον έλεγχο της διαχείρισης ή το δικαίωμα να ζητήσουν λογοδοσία.
Όπως αποδεικνύεται από το παράδειγμα της Κύπρου η συνύπαρξη δημόσιων και ιδιωτικών πανεπιστημίων ωφέλησε σημαντικά και τα δημόσια πανεπιστήμια ενώ άμβλυνε τις κοινωνικές ανισότητες. Όπως αναφέραμε, ο λόγος είναι ένας, ο ανταγωνισμός· τα δημόσια πανεπιστήμια αναγκάστηκαν προκειμένου να είναι σε θέση να ανταγωνιστούν τα ιδιωτικά να λειτουργήσουν όπως τα ιδιωτικά και αναβαθμίστηκαν.
Οι παρεχόμενες υπηρεσίες τους βελτιώθηκαν αισθητά. Οι φοιτητές από τα χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα του πληθυσμού λαμβάνουν σήμερα από τα δημόσια πανεπιστήμια της Κύπρου εκπαιδευτικά αγαθά υψηλής ποιότητας σε σχέση με το παρελθόν του κρατικού μονοπωλίου.
Η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων στην Κύπρο συνετέλεσε σημαντικά στην αύξηση τόσο της πρόσβασης των παιδιών των ασθενέστερων οικονομικά οικογενειών στην ανώτατη εκπαίδευση όσο και της κοινωνικής κινητικότητας.
Επιπλέον, ο ανταγωνισμός στην ανώτατη εκπαίδευση θα επιτρέψει να δημιουργηθεί στη χώρα ένας νέος δυναμικός εξαγωγικός κλάδος, αυτός των εκπαιδευτικών και ερευνητικών υπηρεσιών. Η Ελλάδα, όπως άλλωστε αποδεικνύει και το επιτυχημένο παράδειγμα της Κύπρου, θα καταστεί ελκυστικός εκπαιδευτικός προορισμός για χιλιάδες ξένους φοιτητές.
Οι χώρες οι οποίες μέχρι σήμερα έχουν αντιληφθεί τη σημασία της διεύρυνσης των διεθνών αγορών στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, της εξαγωγής υπηρεσιών πανεπιστημιακής εκπαίδευσης και την ενισχύουν, βελτιώνουν συνεχώς τους δείκτες της οικονομικής τους ανάπτυξης.
Η εξαγγελία της κυβέρνησης Μητσοτάκη να επιτρέψει τη λειτουργία παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στην Ελλάδα στο πλαίσιο διακρατικών εκπαιδευτικών συμφωνιών αποτελεί τη γενναιότερη εξαγγελία κυβέρνησης των τελευταίων δεκαετιών και εάν εφαρμοστεί θα αποτελέσει από μόνη της έναν πανίσχυρο μοχλό ανάπτυξης για τη χώρα και μια επαναστατική τομή στα εκπαιδευτικά μας πράγματα.
