Του Κωνσταντίνου Μαριόλη
Λίγες ώρες έμειναν για το μεγαλύτερο εκλογικό γεγονός της χρονιάς στην Ευρώπη, το οποίο λαμβάνει ακόμη μεγαλύτερες διαστάσεις μετά την τρομοκρατική ενέργεια στο κέντρο του Παρισιού. Οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία μονοπωλούν το ενδιαφέρον κυρίως λόγω των αυξημένων ποσοστών της Marine Le Pen, αλλά και της πολύ μικρής διαφοράς που χωρίζει τους τέσσερις επικρατέστερους υποψηφίους, βάσει των δημοσκοπήσεων. Θα καταφέρει η ηγέτιδα του Εθνικού Μετώπου να ανατρέψει τα προγνωστικά, να αποδειχθεί ένας νέος «μαύρος κύκνος» και να προκαλέσει «σεισμό» στην Ευρώπη;
Οι βασικές εκτιμήσεις των αναλυτών που παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις στη Γαλλία, όπως η Capital Economics και ο Lorenzo Codogno, αναφέρουν ότι οι πιθανότητες τελικής επικράτησης της Le Pen, όπως και της έναρξης μίας διαδικασίας για την έξοδο της Γαλλίας από το ευρώ (Frexit), είναι εξαιρετικά περιορισμένες. Κανείς, ωστόσο, δεν αποκλείει το ενδεχόμενο μίας νέας μεγάλης έκπληξης, καθώς η Ευρώπη προσπαθεί να αντιμετωπίσει ταυτόχρονα το προσφυγικό ζήτημα και τα σημαντικά οικονομικά προβλήματα του Νότου. Οι δύο αυτές «πληγές», σε συνδυασμό με τον αυξημένο φόβο από τα διαδοχικά τρομοκρατικά χτυπήματα, ενισχύουν το ρεύμα των ευρωσκεπτικιστών και απειλούν το μέλλον της Ευρώπης.
Η αποτελεσματικότητα των δημοσκοπήσεων έχει αμφισβητηθεί τελευταία, όμως αξίζει να σημειωθεί ότι στη Γαλλία προβλέπουν σωστά το ζευγάρι του δεύτερου γύρου τα τελευταία 50 χρόνια (από το 1965), με εξαίρεση το 1995 και το 2002. Επειδή, όμως, ζούμε στην εποχή... των εξαιρέσεων, όλα τα ενδεχόμενα είναι πιθανά, ενώ υπάρχουν αρκετοί λόγοι για την έκπληξη: α) η συμμετοχή στις εκλογές αναμένεται σε ασυνήθιστα χαμηλά επίπεδα. Ενώ κανονικά διαμορφώνεται περί το 80%, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις την τοποθετούν στο 70%. Δεύτερον, το ποσοστό των αναποφάσιστων είναι μεγάλο και αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο. Σύμφωνα με δημοσκόπηση της Elabe, μεταξύ 19-20 Απριλίου, το ποσοστό των ψηφοφόρων της Le Pen που δηλώνουν σίγουροι για την ψήφο τους αγγίζει το 90%, όταν για τον Macron μετά βίας ξεπερνά το 75%, για τον Fillon είναι λίγο πάνω από 80% και για τον Melenchon λίγο κάτω από 80%.
Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι οι αναποφάσιστοι ενδέχεται να επηρεαστούν σε μεγάλο βαθμό από γεγονότα της τελευταίας στιγμής, όπως η επίθεση στο Παρίσι. Γενικότερα, οι υποψήφιοι με το πιο «πιστό» κοινό τα πηγαίνουν καλύτερα από αυτούς με «εύθραυστες» εκλογικές βάσεις. Το βασικό σενάριο προβλέπει ότι στο δεύτερο γύρο δεν θα βρίσκονται οι υποψήφιοι των δύο παραδοσιακών πολιτικών δυνάμεων, αλλά ο ανεξάρτητος κεντρώος Emmanuel Macron και η ακροδεξιά Marine Le Pen.
Αν υποθέσουμε ότι η Marine Le Pen θα χάσει στο δεύτερο γύρο, οι πιο ριζοσπαστικές αντιλήψεις της που ενισχύουν τον ευρωσκεπτικισμό και τον προστατευτισμό δεν αναμένεται να κερδίσουν σημαντικό έδαφος τα επόμενα πέντε χρόνια. Όμως αν η ήττα της είναι με μικρή διαφορά, ενδέχεται να έχει αρκετή κοινοβουλευτική στήριξη για να περιορίσει την ταχύτητα με την οποία θα εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις στην αγορά εργασίας. Το πιο σημαντικό είναι ότι μία ήττα της Le Pen με μικρή διαφορά το 2017 θα μπορούσε να είναι το πρώτο βήμα για μία μεγάλη νίκη το 2022.
Ενώ οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η μαντάμ Le Pen θα καταφέρει να βρεθεί στους δύο πρώτους που θα περάσουν στο δεύτερο γύρο των προεδρικών εκλογών, την ίδια ώρα δεν αφήνουν στην ηγέτιδα του Εθνικού Μετώπου περιθώρια αισιοδοξίας για ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 40% στις 7 Μαΐου. Αν οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιωθούν, τότε θα πρόκειται για την καλύτερη εκλογική επίδοση στην ιστορία του κόμματος, ωστόσο δεν παύει να είναι μία βαριά ήττα για τα δεδομένα του δεύτερου γύρου.
Πάντοτε, βέβαια, υπάρχει το ενδεχόμενο η Le Pen να τα πάει καλύτερα από τις δημοσκοπήσεις. Και αυτό γιατί δεν αποκλείεται οι ψηφοφόροι σε αγροτικές περιοχές και στην περιφέρεια να την προτιμήσουν από τον, κατά πάσα πιθανότητα, αντίπαλό της, Emmanuel Macron, ο οποίος θεωρείται εκπρόσωπος της παριζιάνικης ελίτ. Ένα ακόμη στοιχείο που καθιστά αβέβαιο το αποτέλεσμα είναι ότι ορισμένοι ψηφοφόροι του Εθνικού Μετώπου ίσως δεν δηλώνουν την προτίμησή τους στις δημοσκοπήσεις. Ταυτόχρονα, το γεγονός ότι η εκλογική αναμέτρηση στο δεύτερο γύρο μπορεί να μην διεξαχθεί μεταξύ του παραδοσιακού μετώπου αριστεράς-δεξιάς, αυξάνει τις πιθανότητες να αποδειχθούν «ακατάλληλα» τα δείγματα των συμμετεχόντων στις δημοσκοπήσεις.
Γενικότερα, ακόμη κι αν χάσει η Le Pen, η δεύτερη θέση και το μεγάλο ποσοστό θα παγιώσουν το Εθνικό Μέτωπο ως μία σοβαρή πολιτική δύναμη, προσδίδοντας νέο momentum στα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα άλλων χωρών, όπως το Κίνημα των Πέντε Αστέρων στην Ιταλία.
Πόσο πιθανό είναι το Frexit;
Η συμμετοχή της Γαλλίας στην Ε.Ε. «δεσμεύεται» από το Γαλλικό Σύνταγμα. Οποιαδήποτε αναθεώρηση της συμμετοχής στο ευρώ πιθανότατα απαιτεί συνταγματική αναθεώρηση καθώς και έξοδο από την Ε.Ε., όπως συμβαίνει με το άρθρο 50 και το Brexit. Αναλυτές εκτιμούν ότι είναι πολύ δύσκολο να ψηφιστεί η αναθεώρηση του συντάγματος, όμως και σε αυτό το ζήτημα, όλα είναι πιθανά.
Υπάρχουν τρεις πιθανοί δρόμοι για να εγκαταλείψει η Γαλλία το ευρώ.
- Σύμφωνα με το άρθρο 89 του Γαλλικού Συντάγματος, η αναθεώρηση του συντάγματος θα πρέπει να εγκριθεί τόσο από την Εθνοσυνέλευση όσο και από την Γερουσία και στη συνέχεια να τεθεί σε δημοψήφισμα.
- Το άρθρο 11 δίνει το δικαίωμα στον Πρόεδρο να προτείνει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος μετά από συζήτηση στη βουλή, αλλά χωρίς να απαιτείται κοινοβουλευτική έγκριση, αλλά η σύμφωνη γνώμη του Συνταγματικού Δικαστηρίου.
- Υπάρχει και η «πυρηνική επιλογή». Η Le Pen θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το άρθρο 16 του Συντάγματος, που δίνει έκτακτες εξουσίες στον Πρόεδρο σε καιρούς μεγάλων κρίσεων, όπως μία αναταραχή στις χρηματαγορές. Αυτό θα μπορούσε να δώσει στη Le Pen την ευκαιρία να διαπραγματευτεί με τους εταίρους στην Ευρωζώνη μία συντονισμένη έξοδο.
Ο αντίκτυπος στις αγορές
Μέχρι σήμερα οι αγορές αντιμετωπίζουν τις γαλλικές εκλογές με ηρεμία, αντικατοπτρίζοντας πιθανότατα την αισιοδοξία ότι ο Macron θα επικρατήσει άνετα της Le Pen στο δεύτερο γύρο. Αυτό υποδεικνύει ότι οποιοδήποτε ράλι ανακούφισης τη Δευτέρα, αν έχει περάσει ο Macron, θα είναι περιορισμένο. Στο ίδιο μοτίβο, αν το ποσοστό της Le Pen είναι υψηλότερο από τις δημοσκοπήσεις, τότε αναμένεται να υπάρξει νευρικότητα στις αγορές ενόψει του δεύτερου γύρου. Αυτό θα έχει αποτέλεσμα την υποχώρηση του ευρώ και την άνοδο των αποδόσεων των γαλλικών ομολόγων.
Όμως, δεν είναι σίγουρο ότι ο Macron θα είναι στο δεύτερο γύρο. Το χειρότερο αποτέλεσμα για τις αγορές θα είναι, σύμφωνα με την Capital Economics, το ζευγάρι Le Pen – Melenchon. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο αναμένεται πτώση του ευρώ αλλά και μεγάλη αύξηση των αποδόσεων των γαλλικών ομολόγων, ξεπερνώντας ίσως ακόμη και το υψηλό του 2012. Όχι μόνο γιατί είναι τα δύο άκρα και αυξάνονται οι πιθανότητες επικράτησης της Le Pen, αλλά και γιατί κανείς από τους δύο δεν εξασφαλίζει την ομαλή συνέχεια της Γαλλίας στην Ευρωζώνη. Όπως επισημαίνεται, το Frexit, αντίθετα με το Grexit, αποτελεί μία απειλή για τη συνοχή της Ευρωζώνης ακόμα και αν οι επενδυτές πιστεύουν ότι δεν θα συμβεί σύντομα. Και μόνο οι θέσεις των δύο αυτών υποψηφίων για τη νομισματική πολιτική της ΕΚΤ είναι ικανές να προκαλέσουν αναταράξεις στις αγορές.
