Η παραπάνω μορφή είναι καθισμένη με τρόπο τέτοιο ώστε να αγκαλιάζει τον κορμό και τα πόδια της ενώ η κλίση του κεφαλιού της προς την ίδια και δίχως να μας δείχνει το πρόσωπό της μπορεί να διαβαστεί ως φόβος, ως ντροπή αλλά και ως την αναζήτηση καταφυγίου στον ίδιο της τον εαυτό. Το σώμα είναι αυτό που της απέμεινε – το σώμα μας είναι ο πολιτισμός μας και η αντιμετώπισή του καμβάς του πόσο έχει διαρραγεί ο πολιτισμός και έχει αποσαρθρωθεί η κοινωνία.
Τοποθετημένο σε έναν ου χώρο και ου χρόνο το γυναικείο σώμα αφήνεται στη μοναξιά και το περιθώριο. Η σκιά του καθιστού και απροστάτευτου σώματος είναι καμωμένη από φράσεις για τη θνητότητα, τη μοναξιά, την αιδώ, την καταστολή και τη ζωή – σαν η επιλογή των στοιχείων που συνθέτουν την σκιά, να αντανακλά την εγγραφή συμπεριφορών στο σώμα. Το σώμα έχει μνήμη και οποιοδήποτε άγγιγμα – όποιας μορφής κι αν είναι – εγγράφεται σε αυτό. Ώσπου το σώμα σκέφτεται και μιλά μέσα από τα συμπτώματά του, και με τη στάση του – όπως στην κεντρική εικόνα του παρόντος σημειώματος – υποδηλώνει αποστροφή στον κόσμο και στροφή στον εαυτό της. Μιας και ο εαυτός είναι αυτός που απομένει σαν το πρόσωπο απογοητευτεί.
Το έργο που μόλις περιγράψαμε τιτλοφορείται «Shame» (Βασίλης Πέρρος, 2007) και το ανακαλούμε με αφορμή τη σημερινή (25η Νοεμβρίου) Διεθνή Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών. Την πολυπρόσωπη βία καθότι μορφοποιείται σε ψυχική, σωματική και σεξουαλική κακοποίηση, σε εμπορία ανθρώπων σε εμπόλεμες και μη ζώνες, σε ακρωτηριασμό γεννητικών οργάνων και γυναικοκτονία, στη μη άσκηση δικαιωμάτων, σε κανόνες-νόμους καθεστώτων συμπεριλαμβανομένου της επιβολής της χιτζάμπ όπως συμβαίνει στο Ιράν.
Δεν χρειάζονται παγκόσμιες ημέρες όπως η 25η Νοεμβρίου για να ανακαλείται η γυναίκα στο Ιράν, γεγονότα όπως αυτά που έρχονται στο φως της δημοσιότητας – όπως η δολοφονία της Μαχσά Αμινί, οι πολύμηνες διαδηλώσεις μετά τη δολοφονία της, η φοιτήτρια που έβγαλε τα ρούχα της και κυκλοφορούσε με τα εσώρουχά της ως ένδειξη διαμαρτυρίας – καταδεικνύουν το ασφυκτικό καθεστώς. Οι περιπτώσεις που αναφέραμε είναι μόλις από τις ελάχιστες. Γνωρίζουμε, επίσης, ότι η βία δεν επιδέχεται συνόρων, απλώς εντός κάποιων συνόρων έχει διαφορετικό κάλυμμα και ανθίζει σαν τα σαρκοβόρα φυτά, επεκτείνεται ζητώντας περισσότερη βία καθώς «τρέφεται» από αυτή.
Σαν βίαια περιστατικά εις βάρος γυναικών λαμβάνουν χώρα σε δυτικές – και δημοκρατικές – κοινωνίες ενδεχομένως σκεφτόμαστε πόσο πιο επικίνδυνος είναι ο βίος σε κοινωνίες όπου η βία ισούται με νόμο του κράτους και η τιμωρία είναι στην καλύτερη οι μώλωπες που θα μείνουν στο σώμα μιας και διακυβεύεται η ίδια η ζωή.
Βασίλης Πέρρος, «Shame/ Αιδώς» (2007, λάδι σε καμβά, 84x60 εκ. - τμήμα του έργου στην κεντρική φωτογραφία του παρόντος σημειώματος)
Θα μπορούσε η Αμινί να μην είχε πεθάνει, θα μπορούσαν τόσες γυναικοκτονίες και βίαιες συμπεριφορές να είχαν αποτραπεί; Το ερώτημα εάν εξαλείφεται η βία κατά των γυναικών έχει απάντηση και δεν είναι θετική – την δίνουν τα γεγονότα που συμβαίνουν και είναι όλο και πιο σκληρά και αποτρόπαια.
Παρότι διαχρονικό φαινόμενο η βία, μην χάνοντας την ισχύ της, ο ΟΗΕ αναγνώρισε την ανάγκη πρόληψης και καταπολέμησης του φαινομένου της βίας κατά των γυναικών το 1999, ανακηρύσσοντας την 25η Νοεμβρίου ως Παγκόσμια Ημέρα για την Εξάλειψη της Βίας κατά των Γυναικών, με στόχο την ανάδειξη της σοβαρότητας, αλλά και της έκτασης του προβλήματος.
Σήμερα, λιγότερο από τριάντα χρόνια από την καθιέρωσή της, η βία παραμονεύει σε κάθε γωνιά ψάχνοντας την κατάλληλη ευκαιρία να «τραφεί»: όχι μόνο με ένα βίαιο άγγιγμα, αλλά και με ένα βλέμμα ή μία φράση. Σαν η βία να συμβαδίζει με την καθημερινότητα δημιουργώντας στους θύτες την ψευδαίσθηση ότι εξουσιάζουν. Σαν να αποτελεί ακόμα μία πανδημία που έχει εξαπλωθεί, δίχως να υπάρχει θεραπεία, κάνοντας τα θύματα να διερωτώνται πότε θα πάψουν να πονούν. Ώσπου η διαιώνιση της βίας καταλήγει να είναι μια έκπτωση του πολιτισμού, σημαίνοντας τη σταδιακή αφάνισή του.
