Που ξεκινά η βία και που σταματά; Υπάρχουν όρια στη βία; Δεν γνωρίζει όρια, κάθε φορά τα ξεπερνά, κι αν το ερώτημα για την ύπαρξη ορίων στη βία μπορούσε να γίνει εικόνα, θα ήταν ένα δωμάτιο καλυμμένο παντού με καθρέπτες και στο επίκεντρο μία βίαιη πράξη. Σε αυτή την εκδοχή, ο καθρέπτης λειτουργεί ως αναπαραγωγέας του βίαιου γεγονότος καθώς η βία επικρατεί σε κάθε κοινωνία και κάθε έκφανσή της.
Ας μη λησμονούμε, επίσης, τη λειτουργία του καθρέπτη ως ένα στοιχείο αναγνώρισης και προβολής του μέσα μας, αν λάβουμε υπόψη τα στάδια του καθρέπτη κατά τον Λακάν, ενώ μας παρέχει μία οπτική των κάθε φορά πράξεων· αδιάψευστος μάρτυς των πεπραγμένων ο καθρέπτης, γίνεται η ματιά της κοινωνίας ώστε να υπενθυμίσει στο δράστη τι διαπράττει.
Καθρέπτες διάσπαρτοι στη σκηνή της Αίθουσας «Σταύρος Νιάρχος» της Εθνικής Λυρικής Σκηνής καταγράφουν πράξεις της μπαλετικής εκδοχής της «Κάρμεν» του Μπιζέ, παρουσιαζόμενης από το Μπαλέτο της ΕΛΣ, σε χορογραφία του Σουηδού χορογράφου Γιόαν Ίνγκερ ο οποίος δίνει έμφαση στη βία που ενυπάρχει στο έργο. Το παρουσιάζει από την οπτική ενός άνδρα που προσπαθεί να κυριαρχήσει σε μία γυναίκα ή να την ελέγξει μέσω της βίας, καταλήγοντας να τη σκοτώσει.
Μάρτυρας όλων αυτών ένα μικρό παιδί με τη χρωματική αλλαγή στην ενδυμασία του να προδίδει τη μεταβολή της εσωτερικής του κατάστασης. Προτού η ματιά του αντικρύσει σκηνές βίας φορά λευκά και κρατά μία μπάλα ζητώντας να παίξει, έπειτα φορά το ίδιο σύνολο αλλά σε μαύρο χρώμα. Η αθωότητα έχει πληγεί κι η βία που αντικρύζει σχίζει την ψυχή δημιουργώντας ουλές –ακόμη κι αν η εμπειρία της βίας, έστω ως θεατής της– δεν κρατά πολύ, επηρεάζει μετέπειτα, αρνητικά τη ζωή μας και την ικανότητά μας να συνδεόμαστε με τους άλλους.
Φωτ.: Από την παρουσίαση της «Κάρμεν». Πηγή φωτ.: Facebook/ Greek National Opera – Εθνική Λυρική Σκηνή
Σύμβολο του έρωτα και της ελευθερίας η Κάρμεν, μαχαιρώνεται από τον Χοσέ σε μία κρίση ζηλοτυπίας. Στην εκδοχή του Ίνγκερ, ο Χοσέ μετά τη δολοφονία της Κάρμεν μένει να κρατά το κόκκινο φόρεμά της και να το μυρίζει, σαν να προσπαθεί να κατακτήσει όποιο ψήγμα ζωής της απέμεινε πάνω στο φόρεμα: τη μυρωδιά της.
Αυτοτραυματισμένος και ευρισκόμενος σε ψυχική οδύνη, έχοντας πρωτίστως εκδηλώσει συμβολικά μαχαιρώματα με πράξεις ζηλοτυπίας και κτητικότητας, τραβώντας την από τα χέρια της σε ένα μαραθώνιο διαφυγής μπροστά και πίσω από πόρτες και τοίχους. Ένας συμβολισμός, θα λέγαμε, της βίας που διαχέεται υπερπηδώντας τυχόν εμπόδια.
Η κατάληξη του Χοσέ στη φυλακή είναι η τιμωρία του, με τη μεγαλύτερη να είναι η απώλεια της αγαπημένης του. Η εσωτερική φυλακή του Χοσέ αναπαρίσταται και στο τέλος της χορογραφίας, συμβολικά, όταν μόνο μπροστά στον ίδιο κρέμονται σχοινιά που απεικονίζουν τα σίδερα του κελιού της φυλακής. Μία αιχμαλωσία του εαυτού η κτητικότητα για τους θύτες, εμπλέκοντάς τους σε ένα ατελεύτητο «παιχνίδι» υποδούλωσης.
Στην μπαλετική εκδοχή, το κόκκινο φόρεμα της Κάρμεν, πέραν από το πάθος, προοικονομεί το αίμα από τη μαχαιριά που θα δεχθεί. Φορώντας το, η Κάρμεν γίνεται συμβολικά στόχος ενός μανιασμένου ταύρου/ άνδρα που ζηλεύει στην αρένα των ταυρομαχιών.
Φωτ.: Από την παρουσίαση της «Κάρμεν». Πηγή φωτ.: Facebook/ Greek National Opera – Εθνική Λυρική Σκηνή
«Η δική μου Κάρμεν δεν βασίζεται μόνο στη γυναικεία πρωταγωνίστρια της ιστορίας αλλά, όπως και στην πρωτότυπη νουβέλα του Μεριμέ, το μπαλέτο μου επικεντρώνεται στην ερωτική απόγνωση του Δον Χοσέ, ο οποίος, αποδεχόμενος την ελεύθερη φύση της αγαπημένης του, ξεκινάει έναν δρόμο προς την Κόλαση, ωθούμενος από τα πρωτόγονα ένστικτά του: το πάθος και την εκδίκηση», όπως τονίζει – μεταξύ άλλων – στο σημείωμά του, ο διακεκριμένος χορευτής και χορογράφος Γιόαν Ίνγκερ.
Φωτ.: Από την παρουσίαση της «Κάρμεν». Πηγή φωτ.: Facebook/ Greek National Opera – Εθνική Λυρική Σκηνή
Στη χορογραφία του –η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε το 2015 στη Μαδρίτη από το Εθνικό Μπαλέτο της Ισπανίας– η μπαλετική εκδοχή της Κάρμεν των Ροντιόν Σεντρίν - Ζωρζ Μπιζέ, σε νέα ενορχήστρωση του Άλβαρο Ντομίνγκεθ Βάθκεθ, «συνομιλεί» με την πρωτότυπη μουσική σύνθεση του Μαρκ Άλβαρεθ. Τη δημιουργία υπογράφει ο Ούρτσι Αράνμπουρου και τη δραματουργία ο Γκρέγορ Ακούνια-Πολ. Τα σκηνικά είναι των Κουρτ Άλλεν Βίλμερ και Λετίθιας Γκανιάν (AAPEE) με το στούντιο deDos, τα κοστούμια του Νταβίδ Ντελφίν (σε αναβίωση από τη Μαρία Λουίσα Ράμος Κορράλες) και οι φωτισμοί του Τομ Bίσσερ.
Την Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής διευθύνει ο γεννημένος στη Στουτγάρδη αρχιμουσικός Έκτορας Ταρτανής, στο ντεμπούτο του στην ΕΛΣ. Συμμετέχουν οι Α΄ Χορευτές, οι Σολίστ, οι Κορυφαίοι και το Corps de ballet της Εθνικής Λυρικής Σκηνής.
Για δύο ακόμη παραστάσεις (18 & 25 Φεβρουαρίου, ώρα έναρξης: 19:30, Κυριακή: 18:30) στην Εθνική Λυρική Σκηνή, κι έπειτα η «Κάρμεν» του Ίνγκερ ταξιδεύει στο Σύδνεϋ όπου θα παρουσιαστεί από το Εθνικό Μπαλέτο της Αυστραλίας, κατόπιν στο Λονδίνο από το Εθνικό Μπαλέτο της Αγγλίας. Στην ΕΛΣ, η παραγωγή υλοποιείται με τη στήριξη της δωρεάς του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος για την ενίσχυση της καλλιτεχνικής εξωστρέφειας της ΕΛΣ.
Φωτ.: Από την παρουσίαση της «Κάρμεν». Πηγή φωτ.: Facebook/ Greek National Opera – Εθνική Λυρική Σκηνή
Γεννημένος το 1967 στη Στοκχόλμη, ο Γιόαν Ίνγκερ εντάχθηκε στο Nederlands Dans Theater το 1990 και υπήρξε εξέχων χορευτής του ως το 2002. Το 1995 το ντεμπούτο του ως χορογράφου, επίσης για λογαριασμό του Nederlands Dans Theater, συνοδεύτηκε γρήγορα από υψηλές προσδοκίες και άμεση αναγνώριση.
Ο Ίνγκερ αποχώρησε από το Nederlands Dans Theater για να αναλάβει την καλλιτεχνική διεύθυνση του Μπαλέτου Κούλμπεργκ στη Στοκχόλμη το 2003, όπου δημιούργησε πολυάριθμα έργα. Από το 2008, δουλεύει ως ανεξάρτητος χορογράφος και δημιουργεί χορογραφίες για πολλούς θιάσους σε ολόκληρο τον κόσμο όπως για την Όπερα του Γκαίτεμποργκ, το Μπαλέτο της Βασιλείας, το Εθνικό Σουηδικό Μπαλέτο, το Εθνικό Μπαλέτο της Ισπανίας, το Ατερμπαλέτο, το Μπαλέτο της Όπερας της Λυόν, τα Μπαλέτα του Μόντε Κάρλο και φυσικά το Nederlands Dans Theater, όπου διετέλεσε Συνεργαζόμενος Χορογράφος από το 2009 ως το 2016.
Έχει λάβει βραβεία, όπως το Lucas Hoving Production, Danza & Danza και το Benois de la Danse. Το 2022 ο Γιόαν Ίνγκερ έγινε επίσης καλλιτεχνικός διευθυντής του Take Off Dance, ενός προγράμματος εκπαίδευσης για μελλοντικούς επαγγελματίες χορευτές μεταξύ 18 και 24 ετών με έδρα τη Σεβίλλη.
Εθνική Λυρική Σκηνή, Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, Λεωφ. Α. Συγγρού 364
Κεντρική φωτ.: Από την παρουσίαση της «Κάρμεν». Πηγή φωτ.: Facebook/ Greek National Opera – Εθνική Λυρική Σκηνή
