Συνώνυμο με μια διαδρομή ταξιδιού όπου οι επιβαίνοντες έχουν την ευκαιρία να παρατηρήσουν διαφορετικά το αστικό ή φυσικό τοπίο, το τρένο είχε σημάνει για κάποιους τη διαδρομή προς τον αφανισμό τους. Αναφερόμαστε στους Εβραίους, εν προκειμένω στους Εβραίους της Θεσσαλονίκης.
Στις 15 Μαρτίου, συμπληρώνονται φέτος 80 χρόνια από την αναχώρηση του πρώτου συρμού από τη Θεσσαλονίκη, με προορισμό το Άουσβιτς, και το 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (2-12 Μαρτίου) τιμά αυτή τη μαύρη επέτειο, μέσα από ξεχωριστό αφιέρωμα στο πρόγραμμά του. Κάνοντάς μας έτσι, σαφές, πόσο σημαντικό είναι να διατηρηθεί η μνήμη, κυρίως για τις σκοτεινές σελίδες της παγκόσμιας ιστορίας.
Επώδυνες μαρτυρίες και ντοκουμέντα έρχονται ξανά στο φώς μέσα από το αφιέρωμα «Adio kerida: Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς – 80 χρόνια», με το «Adio kerida» να έχει τη δική του συμβολή στον αποχωρισμό. Πρόκειται για παραδοσιακό τραγούδι αγάπης, σεφαραδίτικο, γραμμένο στα ladino, που μιλά για τον αποχωρισμό, τον έρωτα, τον θάνατο. Στον χώρο του αστικού θρύλου της εβραϊκής κοινότητας λέγεται πως το «Αντίο αγαπημένη» τραγουδούσαν οι Εβραίοι λίγο πριν μπουν και στοιβαχτούν στα τρένα που θα τους οδηγούσαν στα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης.
Ταυτόσημο με την πιο συνταρακτική καταγραφή της φρίκης του Ολοκαυτώματος, το «Shoah» (1985) του Κλοντ Λανζμάν, είναι ένα οδοιπορικό διάρκειας 566 λεπτών, το οποίο θα προβληθεί στο πλαίσιο του αφιερώματος στην πλήρη του εκδοχή. Για τη δημιουργία του, ο Λαζμάν εργάστηκε ασταμάτητα για 11 ολόκληρα χρόνια, παίρνοντας συνεντεύξεις από δεσμοφύλακες, μάρτυρες και ναζιστές και εξερεύνησε σε βάθος τον ιστορικό, ανθρωπολογικό και πολιτισμικό αντίκτυπο του Ολοκαυτώματος.
Από το ντοκιμαντέρ «Shoah». Πηγή: Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
Το «Shoah» είναι το ένα από τα συνολικά 237 ντοκιμαντέρ μικρού και μεγάλου μήκους τα οποία θα προβληθούν στο πλαίσιο του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης (ΦΝΘ). Από τον συνολικό αυτό αριθμό, 99 ντοκιμαντέρ θα κάνουν παγκόσμιες, διεθνείς και ευρωπαϊκές πρεμιέρες, αριθμός-ρεκόρ στην ιστορία της διοργάνωσης.
Εκτός από το «Adio kerida: Από τη Θεσσαλονίκη στο Άουσβιτς – 80 χρόνια», το πρόγραμμα περιλαμβάνει αφιέρωμα στο ντοκιμαντέρ της παρατήρησης («Η τέχνη της πραγματικότητας: πέρα από την παρατήρηση») με ταινίες του παγκόσμιου σινεμά, οι οποίες επαναπροσδιορίζουν την οπτική και την ερμηνεία μας για τον κόσμο και τη ζωή. Ακόμη, αφιερώματα στον Αυστριακό δημιουργό Νικολάους Γκεϊρχάλτερ ο οποίος σκιαγραφεί την καταστροφική επιθυμία του ανθρώπου να θέσει υπό έλεγχο τον πλανήτη, καθώς και στον Σταύρο Ψυλλάκη ο οποίος αποκαλύπτει ιστορίες διπλανών μας ανθρώπων που συχνά ζουν και βιώνουν οριακές καταστάσεις.
Η τελετή έναρξης (2/3) κατά την οποία θα προβαλλόταν και η εναρκτήρια ταινία («La Singla» της Παλόμα Θαπάτα), ματαιώνεται λόγω της συμμετοχής του 25ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης στο τριήμερο εθνικό πένθος για την τραγωδία στα Τέμπη, Ματαιώνονται, επίσης, οι εορταστικές εκδηλώσεις και οι συναυλίες που είχαν προγραμματιστεί στο πλαίσιο του Φεστιβάλ, θα πραγματοποιηθούν μόνο οι προβολές των ταινιών και οι εργασίες της Αγοράς.
Στην τελετή λήξης θα προβληθεί σε διεθνή πρεμιέρα το «Εγώ και το κατοικίδιό μου» του Γιόχαν Κράμερ, ο οποίος διερευνά την έννοια της αγάπης ανάμεσα στους ανθρώπους και στα ζώα, αγγίζοντας θέματα όπως η μοναξιά, η άνεση και η απώλεια.
Συγκινητικές ανθρώπινες στιγμές, ζητήματα της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας, σημαντικά ιστορικά και κοινωνικά γεγονότα που σημάδεψαν τη σύγχρονη Ελλάδα, ιστορίες γυναικείας χειραφέτησης και έμφυλης βίας είναι μερικά από τα θέματα που απασχόλησαν φέτος τους Έλληνες ντοκιμαντερίστες, ενώ, το εμβληματικό ντοκιμαντέρ «Αγέλαστος Πέτρα» του Φίλιππου Κουτσαφτή θα είναι καθολικά προσβάσιμο τόσο στη φυσική προβολή του όσο και διαδικτυακά.
Η προβολή της ταινίας του Κουτσαφτή περιλαμβάνεται στο πλαίσιο συνεργασίας μεταξύ του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ και της 2023 Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης.
Επιπλέον, αντλώντας έμπνευση από τον θεματικό προσανατολισμό της 8ης Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης, «Γεωκουλτούρα», που διοργανώνει ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης – MOMus, το φεστιβάλ εντάσσει μια ειδική κατηγορία ταινιών στο πρόγραμμά του, εξερευνώντας τον αδιόρατο δεσμό ανάμεσα στον άνθρωπο και το περιβάλλον.
Εκτός των παραπάνω, το φεστιβάλ παρουσιάζει ειδικές εκδόσεις: για το ντοκιμαντέρ της παρατήρησης, τον Α-Κατάλογο που αποτυπώνει το στίγμα της διοργάνωσης, το Α-Ζ της διοργάνωσης, καθώς και το ανασχεδιασμένο Πρώτο Πλάνο.
Η «πρόσκληση» του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ
«Χέρια που αγαπούν, χέρια που αγωνιούν, εργάζονται, σκοτώνουν, χορεύουν. Τρυφερά, κουρασμένα, τσαλακωμένα, θυμωμένα χέρια. Χέρια που απειλούν, διαμαρτύρονται, δημιουργούν. Χέρια που είναι χαρούμενα, βαριεστημένα, δυνατά, ανυπάκουα. Απογοητευμένα, φυλακισμένα, πονεμένα χέρια. Χέρια που συναντιούνται με άλλα χέρια, μεταμορφώνουν, καταστρέφουν, μετουσιώνουν. Χέρια που γίνονται ιστορίες» είναι η περιγραφή για το σποτ του 5ου ΦΝΘ που δημιούργησε η σκηνοθέτις Μαριάννα Οικονόμου.
Ας μη λησμονούμε –στο πλαίσιο της κινηματογραφικής δημιουργίας αλλά και κάθε μορφής τέχνης–πόσο σημαντικά είναι τα χέρια για έναν δημιουργό.
Είναι επίσης τα χέρια, εκφραστές της καρδιάς και του νου. Και σύμβολο έκκλησης και παροχής βοήθειας.
Η καρδιά πρωταγωνιστεί στα poster του ΦΝΘ, που φέρουν την υπογραφή του Σουηδού ζωγράφου και εικονογράφου Ντάνιελ Ένγκνεους.
Εμπνευσμένος από την καρδιά, τον χάρτη μας, τα μάτια μας σε έναν κόσμο που μεγαλώνει και την ίδια στιγμή μικραίνει, ο Ένγκνεους δημιούργησε μια καρδιά, η οποία, στο σινεμά, στις τέχνες, είναι ένα διαχρονικό σύμβολο, μια υπενθύμιση της ανθρώπινης κατάστασης, είτε αγαλλιάζει, είτε ραγίζει.
Ένα από τα poster του ΦΝΘ. Πηγή: ΦΝΘ
«Η καρδιά είναι όσα αγαπάμε και όσα αποδοκιμάζουμε. Είναι το αίμα μας και η ψυχή μας και κρύβεται πίσω από κάθε ανθρώπινη ιστορία», όπως αναφέρει ο δημιουργός.
Οι προβολές
Οι προβολές των ταινιών θα πραγματοποιηθούν στις αίθουσες Ολύμπιον και Παύλος Ζάννας, στις αίθουσες του Λιμανιού, Φρίντα Λιάππα, Τώνια Μαρκετάκη, Τζον Κασσαβέτης, Σταύρος Τορνές καθώς και στον κινηματογράφο Μακεδονικόν. Ταινίες θα προβληθούν και διαδικτυακά, μέσω της ψηφιακής πλατφόρμας του Φεστιβάλ online.filmfestival.gr.
Όσο για το 25ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, πραγματοποιείται με την υποστήριξη του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, του προγράμματος ΕΣΠΑ του ΠΕΠ Κ. Μακεδονίας και του προγράμματος MEDIA. Πολύτιμη είναι η στήριξη της ΕΡΤ, επίσημου χορηγού επικοινωνίας του Φεστιβάλ, της COSMOTE TV, Mεγάλου Xορηγού του Φεστιβάλ, της Alpha Bank χορηγού προσβασιμότητας, της Fischer, χορηγού των Βραβείων Κοινού, της Aegean, επίσημου αερομεταφορέα και της Jameson. Στο τέλος της διοργάνωσης θα απονεμηθούν τα βραβεία του 25ου ΦΝΘ. Καλές προβολές!
Το πρόγραμμα του Φεστιβάλ, καθώς και περισσότερες πληροφορίες για τις ταινίες, είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, εδώ.
Κεντρική φωτογραφία: Από το ντοκιμαντέρ «Shoah». Πηγή: Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης
