Η ζωή της Μεξικανής ζωγράφου Φρίντα Κάλο (1907-1954) είναι γνωστή, το ίδιο και το έργο της, οπότε δεν σκοπεύουμε να αναφερθούμε εκτενώς. Το ενδιαφέρον μας οφείλεται στο ότι μετέτρεψε τον πόνο από τον οποίο κατακλυζόταν, σε δημιουργία, σε Τέχνη· με την Τέχνη να παρομοιάζεται με μια αγκαλιά που απαλύνει τον πόνο, καθότι αυτός δεν ηδύνατο να επουλωθεί.
Αυτοδίδακτη, το χέρι της χάιδευε το τελάρο και απεικόνιζε έναν εαυτό που κάθε φορά επιθυμούσε να εκφραστεί – εξέφραζε την ευθραυστότητα της ψυχής. Ας μη λησμονούμε το αμετάβατο του «πονώ», το γεγονός ότι ο πόνος δύσκολα έως καθόλου εκφέρεται με λέξεις· οι λέξεις ενίοτε είναι «ανίκανες» να επιτελέσουν τον ρόλο τους, αρκεί να εστιάσουμε στις κάθε φορά εκφράσεις του προσώπου.
Η Φρίντα απεικόνιζε τον διαμελισμό: τον ψυχικό διαμελισμό που προκαλεί ο σωματικός και το αντίστροφο μετά το ατύχημα με αποτέλεσμα την καθήλωσή της στο κρεβάτι. «Είμαι η μούσα του εαυτού μου. Εγώ είμαι το θέμα που γνωρίζω καλύτερα. Το θέμα που θέλω να γνωρίζω καλύτερα. Γι’ αυτό ζωγραφίζω αυτοπροσωπογραφίες» είχε δηλώσει.
Θαυμάζουμε την επιμονή και την επιθυμία της να συνεχίσει να ζωγραφίζει ως κάτι που της παρείχε ζωή, και έχουμε διατηρήσει στη μνήμη μας τα λουλούδια τα οποία απεικόνιζε στα πορτραίτα της, να διακοσμούν την κεφαλή της· «ζωγραφίζω λουλούδια που δεν θα πεθάνουν ποτέ», έλεγε.
Σαν λουλούδι θα την παραλληλίζαμε. Ένα λουλούδι χτυπημένο από άσχημες καιρικές συνθήκες που προσπαθεί να προφυλαχθεί και να ορθοποδήσει. Θα παραλληλίζαμε επίσης τα λουλούδια με τη δημιουργία, τη ζωή: κάθε που δημιουργούσε ήταν ένα κλειστό άνθος που άνοιγε διάπλατα.
Αλλά και σαν ένα ελάφι –θαυμάζουμε τα λεπτεπίλεπτα κέρατά τους, αποδιδόμενα σαν κάποιο γλυπτό. Και είχε αποδοθεί ως ελάφι, στον πίνακα «Πληγωμένο ελάφι» (1946), αποτυπώνοντας πώς ένιωθε μετά τις πολλές εγχειρήσεις στις οποίες είχε υποβληθεί.
Διαμελισμένη εσωτερικά, η εικόνα της να της υπενθυμίζει τι έχει προηγηθεί, τι έχει επωμιστεί. Αποτελώντας ένα τρόπον τινά παράδειγμα για εκείνους που ζουν με συνοδοιπόρο τον πόνο.
Όπως και εάν έχει, «στο τέλος της ημέρας, μπορούμε να αντέξουμε πολλά περισσότερα απ’ ο,τι νομίζουμε ότι μπορούμε», όπως και ότι «τίποτα δεν είναι απόλυτο. Όλα αλλάζουν, κινούνται, τα πάντα περιστρέφονται, τα πάντα πετούν και φεύγουν μακριά».
Ανατρέξαμε στη Μεξικανή ζωγράφο με αφορμή το μουσικό αναλόγιο της Μάγδας Μαυρογιάννη «Frida Kahlo» το οποίο είχαμε παρακολουθήσει στο Υποσκήνιο Β΄ Αίθουσας Α. Τριάντη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.
Το σκηνικό εισήγε το κοινό στην εποχή: καρέκλες, φυτά, κυρίαρχα τα χρώματα του κόκκινου και του πράσινου –όπως στα έργα της Κάλο– με ιδιαίτερο φωτισμό, προερχόμενο κυρίως από πορτατίφ. Μία τηλεόραση παλιάς τεχνολογίας, αριστερά της σκηνής παρουσίαζε πίνακες της Κάλο, προτού το αναλόγιο ξεκινήσει.
Η μεσόφωνος Μαρισία Παπαλεξίου και ο πιανίστας Διονύσης Μαλλούχος ερμήνευσαν έργα για σόλο πιάνο καθώς και για φωνή και πιάνο αγαπημένων συνθετών –Ευρωπαίων, Λατινοαμερικανών αλλά και Αμερικανών– όπως οι Γιόχαν Στράους II, Κόουλ Πόρτερ, Ενρίκε Γκρανάδος, Ζωρζ Μπιζέ, Κουρτ Βάιλ, Ντμίτρι Σοστακόβιτς, Χοακίν Ροδρίγο. Στο ρόλο της Φρίντα Κάλο η Ματθίλδη Μαγγίρα.
Κεντρική φωτογραφία: Οι πίνακες «Μαγνόλια», «Αυτοπροσωπογραφία με μικρή μαϊμού» και «Η μάσκα» της Φρίντα Κάλο, στο πλαίσιο περιοδικής έκθεσης (30/4-9/8/2010) στο Βερολίνο. Πηγή: ΑΡ/ Markus Schreiber
