Λόγο εκφέρουν λέξεις αρθρωμένες σε προτάσεις ορισμένου ή αορίστου νοήματος· λόγο εκφέρει το βλέμμα, αλλά και τα χέρια καθότι εκφραστές της ψυχής· λόγο εκφέρει η Τέχνη και μάλιστα βαρύνουσας σημασίας, ενίοτε τα υλικά από τα οποία δημιουργείται το έργο τέχνης τονίζουν και τη σύνθεση: η απλότητα που μας καλεί να εστιάσουμε στην ουσία και την αναγκαιότητα.
Παραμερίζοντας τα κοσμήματα που είναι απότοκα μετάλλων, υπάρχουν κοσμήματα που έχουν «γεννηθεί» με απλά υλικά, ακόμη και υλικά θεωρούμενα ως ευτελή. Πρόκειται για τα αντικείμενα εκείνα που είχαν λησμονηθεί ή δεν είχαν ζωή αλλά την απέκτησαν σαν τα εντόπισε το βλέμμα του ανθρώπου που δημιουργεί, κι έπειτα τα στοίχισε σε άλλη βάση, με γνώμονα την καλαισθησία και εργαλείο τις τρυφερές και προσεκτικές κινήσεις των χεριών που αναμετρώνται στη λεπτομέρεια. «Και τι άλλο είναι η τέχνη παρά λεπτομέρειες» (Κ. Π. Καβάφης), σε αυτές εστιάζει δημιουργώντας κοσμήματα η Χριστίνα Αθανασούλα Μαντζαβίνου.
Η Χριστίνα Αθανασούλα - Μαντζαβίνου στο εργαστήριό της
Αυτοδίδακτη στο κόσμημα, έχοντας περάσει από τις εφαρμοσμένες τέχνες και τη γραφιστική, ανιχνεύει αντικείμενα από το παρελθόν (όπως χάντρες, μινιατούρες) και άλλα υλικά –ψιλοκομμένα, μισοσπασμένα αντικείμενα, πρωτόγονα, μη επεξεργασμένα– και, όπως η ίδια τονίζει, συνθέτει το παλαιό με το καινούργιο.
Οι δημιουργίες της μεταφέρουν μνήμες και αναμνήσεις, τα υλικά της ανασύρονται από ξεχασμένα σεντούκια, υπαίθριες αγορές, την ίδια τη φύση όπως από τη μακρινή Σοσούα της Δομινικανής Δημοκρατίας όπου πραγματοποίησε ένα ταξίδι από το οποίο συνέλεξε και έφερε στο εργαστήριό της –μεταξύ άλλων– καρπούς, κοχύλια, όστρακα, πετρώματα, απολιθώματα ζώων, ραχοκοκαλιές ψαριών, φτερά πτηνών, πέτρες ελαφριές και άσπρες από το αλάτι, δόντια ζώων, φύλλα, φτερά, σκοινιά, ρίζες, κοράλλια, ίνες ρούχων, νήματα, κομμάτια από αυτοσχέδιες ξαπλώστρες, όλα παρατημένα, από καιρό, κάτω από τον ήλιο. Τα οποία έγιναν κοσμήματα και τσάντα και εκτέθηκαν (γκαλερί «Genesis») το 2021.
Η χρωματική γκάμα των κοσμημάτων της είναι συγκεκριμένη με έμφαση στα γήινα χρώματα, ενώ είθισται να συνδυάζει το μαλακό με το σκληρό στοιχείο. Επιλογή την οποία ανάγω –συμβολικά– με τα τρωτά σημεία κάθε ανθρώπινης ύπαρξης και το περίβλημά της ώστε να προστατευθεί.
Βαφτιστικά ελληνικά χρυσά με τιρκουάζ, λαπίς λαζούλι κομμάτι από ελληνικό κόσμημα του 1970 με κοραλια και μικρά μεταλλικά στοιχεία
Προτού η Αθανασούλα - Μαντζαβίνου δημιουργήσει, επίκειται σε μία επίμονη άσκηση του βλέμματος και εσωτερική διεργασία έως ότου εντοπίσει εκείνο το αντικείμενο, εκείνο το υλικό, που θα αποτελέσει το έναυσμά της για ένα νέο κόσμημα. «Νιώθεις μια χαρά όταν δημιουργείς, όταν αυτό το οποίο θα δείξεις θα θελήσει κάποιο πρόσωπο να στολίσει το λαιμό του» μου αναφέρει και συνεχίζει: «Επειδή ξέρουμε ότι ο άνθρωπος πρώτα στολίστηκε και μετά ντύθηκε, θεωρώ ότι η επιλογή που θα κάνει η γυναίκα στα κοσμήματα τα οποία θα φορέσει, θα τονίσει –ανάμεσα σε άλλα– και την ομορφιά της. Η επιλογή της είναι και θέμα σοφίας, να δείξει την προσωπικότητά της, να δείξει ποια είναι».
Σχετικά με τη γυναίκα, «δεν τη θεωρώ ουσιαστικό· για εμένα η γυναίκα είναι επίθετο, είναι σύμβολο, πάρα πολλά πράγματα. Η πολυπλοκότητα του ρόλου στην κοινωνία», τονίζει μιλώντας στο Liberal με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας (8 Μαρτίου).
Δέρμα και ύφασμα με κοχύλια Σαρωνικού, κοράλια, φλουριά και γυάλινες πέτρες
Στο γεμάτο υλικά και κούκλες εργαστήριο της κας Αθανασούλας - Μαντζαβίνου, καθώς και στο πωλητήριο του Ιδρύματος Γουλανδρή όπως και στο Ianos Art Shop του Golden Hall, υπάρχουν κοσμήματα κυρίως «ευφάνταστα και μεγάλα», διότι, όπως η ίδια επισημαίνει: «θεωρώ ότι το μεγάλο κόσμημα έχει και μία πολιτιστική κληρονομιά. Γιατί, στο παρελθόν μας (ελληνικές φορεσιές, παράδοση, αρχαιότητα), οι γυναίκες δεν φορούσαν μικρά αλυσιδάκια· φορούσαν φουλάρια, κοσμήματα που κοσμούσαν όλο τους το στέρνο. Εμένα αυτό με ελκύει, οπότε το προσαρμόζω». Μία άποψη θα ήταν, επίσης, ότι το κόσμημα που καλύπτει το στέρνο «αγκαλιάζει» ένα εξίσου τρυφερό και ευάλωτο σημείο.
Οι δημιουργίες της γίνονται χωρίς να βασίζεται σε σχέδιο –για να επαναλάβω το ρήμα που χρησιμοποιεί για τη δουλειά της– συνθέτει, πάνω στο τραπέζι με ό,τι ανιχνεύει το βλέμμα της. Απουσία σχεδίου ορισμένα κοσμήματα τυγχάνει να έχουν ατέλειες, κάτι που έχει τη δική του ομορφιά καθότι εδράζεται στη μη τυποποίησή του και είναι αληθινό. «Θεωρώ ότι μία ατέλεια δείχνει πως η προσωπικότητα κάθε ανθρώπου έχει και τις πτυχές της, εντός βαθύτερων αναγκών. Δεν με νοιάζει η μία πέτρα να είναι πιο μεγάλη από την άλλη», αναφέρει σχετικά.
Ζήτημα το οποίο τίθεται είναι τι αναζητά ή τι βρίσκει κανείς φορώντας ένα κόσμημα, καθότι, «στο κόσμημα, στις μέρες μας, επειδή γίνονται πάρα πολλά και σε πολλές χώρες και με πολλούς τρόπους έχουν γίνει σχεδόν τα πάντα, πρέπει κάθε άνθρωπος να ψάχνει πλέον την ταυτότητά του. Το κόσμημα που θα επιλέξει να είναι από μόνο του ένας λόγος». Ένα στοιχείο άρρηκτα συνδεδεμένο με το πρόσωπο που το καλλωπίζεται, ώστε η ανάδειξη να προέρχεται και από τις δύο πλευρές. Και να μην χρειάζονται επεξηγήσεις.
Κομμάτι από παλαιό ελληνικο κόσμημα δεμένο με κοράλια ακατέργαστα, κεραμικές πέτρες και μαλλί
Όσο για το χρόνο ολοκλήρωσης των κοσμημάτων της, μπορεί να χρειαστούν ώρες ή και εβδομάδες. Η ενασχόλησή της με αυτού του είδους την τέχνη, το κόσμημα (σ.σ βαπτίζω το κόσμημα τέχνη των μικρών πραγμάτων) ξεκίνησε το 2002 ως μία καθαρά προσωπική υπόθεση και ξεκίνησε να τα εκθέτει το 2014 οπότε και έγινε η πρώτη της έκθεση για να ακολουθήσουν δύο ακόμη: το 2017 και το 2021. Η επόμενη έκθεσή της αναμένεται το φθινόπωρο-χειμώνα του 2024.
Η Χριστίνα Αθανασούλα - Μαντζαβίνου στο εργαστήριό της
«Το να φτιάχνεις με τα χέρια σου είναι μια ψυχοθεραπεία πολύ σοβαρή, γιατί δεν είναι μόνο ότι δημιουργείς αλλά και ανασυνθέτεις σκηνές και μνήμες: παρελθόν, παρόν, μέλλον. Εμπνέομαι από το παρελθόν στο παρόν». Ομοίως, κάθε οντότητα στο παρόν, είτε καλλωπίζεται είτε όχι με κάποιο κόσμημα, κουβαλά μέρος του παρελθόντος της είτε αυτό είναι καταφύγιο είτε κάτι επίπονο και επώδυνο. Το κόσμημα μπορεί να ιδωθεί κι ως μίας μορφής ρούχο που προστατεύει και αναδεικνύει.
