«Όταν την εξηγείς, η ποίηση γίνεται ασήμαντη. Καλύτερα από κάθε εξήγηση είναι η εμπειρία των συναισθημάτων που μπορεί η ποίηση να προκαλέσει». Τη μία αυτή αλήθεια περί εξήγησης της Ποίησης (μεταξύ της σχάσης των αληθειών για την Ποίηση) αποτυπώνει ο Χιλιανός ποιητής Πάμπλο Νερούδα σε έναν ταχυδρόμο, στην ταινία «Ο ταχυδρόμος» (Il Postino, 1994) του Μάικλ Ράντφορντ.
Της αποδίδω (σ.σ στην ταινία) τους χαρακτηρισμούς τρυφερή και συνάμα ποιητική καθώς μέσα από τον έρωτα του ταχυδρόμου για μία σερβιτόρα και τη γνωριμία του Νερούδα με τον ταχυδρόμο στην Ιταλία του ’50 αντί για τη Χιλή του ’60, η ταινία «μιλά» για εκείνα που εμφιλοχωρούνται στην καθημερινότητα και μπορούν να φέρουν στο ίδιο μονοπάτι δύο ανθρώπους: ο έρωτας και η ποίηση, η πολιτική, η ειλικρίνεια ως βασικό θεμέλιο της σχέσης δύο ανθρώπων.
Η Ποίηση κατέχει πρωτεύοντα ρόλο διότι, όπως ο ταχυδρόμος απευθύνει στον Νερούδα με πηγαία αθωότητα, «η Ποίηση δεν ανήκει σ’ αυτούς που τη γράφουν, ανήκει σ’ εκείνους που την έχουν ανάγκη». Κι εδώ έγκειται η θεραπευτική λειτουργία της Ποίησης· «που κάπως ξέρει από φάρμακα» και «τα φάρμακά σου φέρε Τέχνη της Ποιήσεως, που κάμνουνε –για λίγο– να μη νοιώθεται η πληγή» όπως έχει αναγράψει στο ποίημά του «Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.» ο Κ. Π. Καβάφης.
Il postino (Michael Radford, 1994) pic.twitter.com/Z5cbT3be3e
— . (@cinematicfella) March 12, 2024
Η αναζήτηση ίασης μέσω της Ποίησης αποτυπώθηκε –μεταξύ άλλων– και μέσω των στίχων του Ντίνου Χριστιανόπουλου. Πρόσκαιρη ίαση που αποτυπώνει το αντίθετό της ώστε η Ποίηση να εξυψωθεί ως η μορφή εκείνη που αποτυπώνει την αλήθεια. «Εσείς που βρήκατε τον άνθρωπό σας κι έχετε ένα χέρι να σας σφίγγει τρυφερά, έναν ώμο ν᾿ ακουμπάτε την πίκρα σας, ένα κορμί να υπερασπίζει την έξαψή σας, κοκκινίσατε άραγε για την τόση ευτυχία σας, έστω και μία φορά; Είπατε να κρατήσετε ενός λεπτού σιγή για τους απεγνωσμένους;», αναφέρει στο ποίημά του «Ενός λεπτού σιγή» από τη συλλογή: «Ανυπεράσπιστος Καημός».
Κι ο καημός ιδώνεται από κάθε φορά διαφορετική οπτική, όπως διαφορετική είναι κι η οπτική του ποιητή. Αφότου ο ταχυδρόμος της ομώνυμης ταινίας του Ράντφορντ καταπιάστηκε με την ποίηση, άρχισε να ερμηνεύει, σταδιακά, διαφορετικά τον κόσμο. Ο ποιητής θα μπορούσε να είναι κι ένας ταχυδρόμος και τα γράμματα που φέρνει στους ανθρώπους, τα ποιήματά του. Λόγω του βλέμματός του και της ψυχοσύνθεσής του μπορεί να συναισθανθεί τα μύχια καθενός και να τους προσφέρει τα αντίστοιχα ποιήματα προς ίαση.
Από τον ποιητή – ποδηλάτη ανακαλώ τον ορισμό του Ανδρέα Εμπειρίκου για την Ποίηση. «Η ποίησις είναι ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου. Mέσα της όλοι μεγαλώνουμε. Οι δρόμοι είναι λευκοί. Τα άνθη μιλούν. Από τα πέταλά τους αναδύονται συχνά μικρούτσικες παιδίσκες. Η εκδρομή αυτή δεν έχει τέλος» (από την Ενδοχώρα, «Ο Πλόκαμος της Αλταμίρας»). Καθώς η περιήγηση στα μονοπάτια της Ποίησης είναι ένα ταξίδι στον εσωτερικό μας εαυτό. Ένα ταξίδι που προσφέρεται κάθε στιγμή μέσω των ποιημάτων.
Aπό την ταινία «Ο ταχυδρόμος». Πηγή φωτ.: Πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter)/ UCFasimétrico
Τα ποιήματα –δηλαδή η γραπτή μορφή, η «ακινητοποίηση» της μουσικότητας της γλώσσας– δημιουργούνται με πενιχρά υλικά: αρκούν ένα χαρτί και ένα μολύβι. Σαν όμως τα διαβάζουμε νιώθουμε πως ήρθαμε σε επαφή με την πιο πλούσια μορφή τέχνης.
Και είναι αρκετά τα ποιήματα που θα διαβαστούν σήμερα, 21 Μαρτίου, που γιορτάζει η Ποίηση. Εκδηλώσεις ανά τον κόσμο υπενθυμίζουν την αναγκαιότητά της στην καθημερινότητά μας, την πανάκεια που προσφέρει, τη δύναμη που έχει ένας μονάχα στίχος σε καίριες στη ζωή μας, στιγμές. Καθότι η τέχνη, η ποίηση, ξεσκονίζει την καθημερινότητα, τίθεται ενάντια στο εφήμερο.
Στις 21 Μαρτίου, την πρώτη μέρα της άνοιξης που η φύση αναγεννιέται, το φως της μέρας υπερτερεί σε χρονική διάρκεια του σκοταδιού της νύχτας, η φύση μοσχομυρίζει και οι στίχοι τραγουδούν την ομορφιά. Απαγγέλοντας τους στίχους ανθίζει η ψυχή.
Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης
Από την Ελλάδα ξεκίνησε η ιστορία καθιέρωσης μίας ημέρας όπου θα τιμάται η ποίηση. Και το όνομα του ποιήσαντος την ιδέα: Μιχάλης Μήτρας (1944-2019). Ο ποιητής έθεσε επί τάπητος την ιδέα, το 1997, στην Εταιρεία Συγγραφέων. Και η Λύντια Στεφάνου, από τις γνωστές ποιητικές φωνές της Μεταπολεμικής Ποίησης, είπε ότι η πρώτη μέρα της άνοιξης είναι η κατάλληλη για τη γιορτή της Ποίησης.
Έπειτα, ο Βασίλης Βασιλικός, πρέσβης στην UNESCO, πρότεινε η 21η Μαρτίου να κηρυχτεί η Παγκόσμια Ημέρα της Ποίησης. Όπερ και εγένετο στη Γενική Διάσκεψη της UNESCO, τον Οκτώβριο του 1999. Με το σκεπτικό της απόφασης –όπως αναφέρει το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού– να είναι το εξής:
«Η Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης θα ενισχύσει την εικόνα της ποίησης στα ΜΜΕ, ούτως ώστε η ποίηση να μην θεωρείται πλέον άχρηστη τέχνη, αλλά μια τέχνη που βοηθά την κοινωνία να βρει και να ισχυροποιήσει την ταυτότητά της. Οι πολύ δημοφιλείς ποιητικές αναγνώσεις μπορεί να συμβάλουν σε μια επιστροφή στην προφορικότητα και στην κοινωνικοποίηση του ζωντανού θεάματος και οι εορτασμοί μπορεί να αποτελέσουν αφορμή για την ενίσχυση των δεσμών της ποίησης με τις άλλες τέχνες και τη φιλοσοφία, ώστε να επαναπροσδιοριστεί η φράση του Ντελακρουά "Δεν υπάρχει τέχνη χωρίς ποίηση"».
Και όσοι έχουμε μια ενασχόληση με αυτή (σ.σ την Ποίηση) μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε ότι η ποίηση δεν περιορίζεται στη γραπτή ή την προφορική μορφή της. Αρκεί μια διαφορετική ματιά να ρίξει κανείς, τότε μπορεί –αν και όσα συμβαίνουν στην κοινωνία το καθιστούν τροχοπέδη– να ανιχνεύσει την ποίηση στον χορό των φύλλων δέντρων υπό τους ρυθμούς του ανέμου, στα σύννεφα που «τρέχουν», στον τρόπο σκέψης και τη συμπεριφορά των ανθρώπων που θαυμάζουμε, σε ένα γραπτό κείμενο, μεταξύ άλλων.
Κεντρική φωτ.: Από την ταινία «Ο ταχυδρόμος». Πηγή φωτ.: Πλατφόρμα Χ (πρώην Twitter)/ Rubén Redondo
