Τα «ανθρωπάκια» του Γιάννη Γαΐτη (1923-1984) πρόκειται να παραταχθούν στο ίδρυμα Θεοχαράκη απέναντι από τους Εύζωνες (8 Φεβρουαρίου), καλώντας μας σε συμπόρευση με την τέχνη. Σήμα κατατεθέν του δημιουργού σαρκώνουν το καλλιτεχνικό του όραμα σε πλήρη διάταξη, δίπλα σε αντιπρoσωπευτικά έργα που καλύπτουν το σύνολο μιας γόνιμης πορείας.
Ο ζωγράφος από νωρίς επιδίωξε και πέτυχε την απλούστευση των μορφών του. Θέλησε να απλοποιήσει τα μορφικά του μέσα, χωρίς να προδώσει την ιδέα ή τη φόρμα του. Έτσι, τα τακτοποιημένα χωροταξικά σχήματα στα οποία προβάλλουν τα ανθρωπάκια του, μας χαρίζουν το διανοητικό παιχνίδι ενός καλλιτέχνη που θέλησε να χωρέσει στο τελάρο του την κοινωνία των ανθρώπων.
Γιάννης Γαΐτης, «Ω Θεοί!» ή Οι Συμπληγάδες (1988) Συλλογή Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών
Αυτό το χαρακτηριστικό δεν εκφράζει μόνο το πνεύμα του έργου του, αλλά και την παραγωγή του. Ο Γαΐτης υπήρξε από τους πρώτους Έλληνες καλλιτέχνες που ενδιαφέρθηκε για την παραγωγή πολλαπλών, θέλοντας να μοιραστεί το έργο του στο πλατύ κοινό. Δημιούργησε χρηστικά αντικείμενα όπως παιχνίδια, πιάτα, έπιπλα και χαρακτικά.
Παρά το γεγονός ότι έφυγε μόλις στα 61 του χρόνια υπέγραψε περισσότερα από 4.500 έργα ζωγραφικής, γλυπτικής, σχέδια και κατασκευές, ενώ προχώρησε σε κοινωνικά και μαζί θεατρικά δρώμενα. Επιμελήθηκε εικονογραφήσεις βιβλίων, σκηνικά, κουστούμια θεάτρου, σχέδια υφασμάτων και κουβέρτας, ενώ το 1982 συνεργάστηκε με τον ευφάνταστο σχεδιαστή και τολμηρό επιχειρηματία Γιάννη Τσεκλένη σε μια σειρά ενδυμάτων.
Ο Γαΐτης συγκαταλέγεται στους πρωτο-μοντέρνους της μεταπολεμικής Ελλάδας. Παρουσίασε την πρώτη του ατομική έκθεση το 1945 στο σπίτι του στην Αθήνα, ενώ η δεύτερη (1947, Παρνασσός) προκάλεσε θόρυβο και αρνητικά σχόλια, λόγω της τολμηρής μορφής των έργων, που περιείχαν ήδη στοιχεία σουρεαλιστικά, κυβιστικά και αφαιρετικά.
Ο Γιάννης Γαΐτης μπροστά από έργο του
Προσανατολισμένος στην ευρωπαϊκή πρωτοπορία, έγινε ιδρυτικό μέλος της ομάδας «Οι Ακραίοι» (1949) του Αλέκου Κοντόπουλου, μαζί με τον οποίο συμμετείχε και στη Μπιενάλε του Σάο Πάολο το 1953. Από το 1957-1958 καταπιάνεται με τον αφηρημένο εξπρεσιονισμό, την αφηρημένη τέχνη και τον βιομορφικό υπερρεαλισμό. Τα έργα αυτής της περιόδου χαρακτηρίζονται από εντομοειδή και μικρές ανθρώπινες μορφές.
Τα πρώτα κοσμαγάπητα απρόσωπα ανθρωπάκια, με το καπέλο, τα ριγέ κοστούμια, τη μαύρη γραβάτα, στοιχισμένα ασάλευτα σε γραμμές, κάνουν την εμφάνισή τους, όχι στην Αθήνα, αλλά στη Ρώμη το ’68. Έναν χρόνο αργότερα δίνουν το «παρών» στο Ινστιτούτο Γκαίτε της οδού Ομήρου.
Γιάννης Γαΐτης, «Οι Γέροι και οι Νέοι» (1967) Συλλογή Ειρήνης Παναγοπούλου
Πιόνια μιας πολιτείας που θέλει τα πλήθη σε ομοιογένεια, ομοιομορφία, απόλυτη υπακοή. Αλλά σύντομα τα ανθρωπάκια συνεχίζουν την πορεία τους στα πέρατα του κόσμου, κοινωνοί της παθητικότητας και της ανωνυμίας μιας συγχυσμένης εποχής που αναδύεται μέσα από την περιπαικτική μεν, αλλά καυστική κριτική του δημιουργού τους.
Σε όλη τη διάρκεια της πορείας του ο Γαΐτης ανέπτυξε θαυμαστή εκθεσιακή δραστηριότητα στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα, όπου επέστρεψε οριστικά το 1974. Το έργο του απέκτησε δημοφιλία (σε πείσμα των επικριτών του), χάρη στο ιδιότυπο εικαστικό του ιδίωμα, την εξαιρετική παραγωγικότητα και την επιμονή του να φέρνει με κάθε τρόπο την τέχνη του σε επαφή με όσο το δυνατόν ευρύτερα κοινωνικά στρώματα. Και σήμερα ακόμη τα ανθρωπάκια του μας χαιρετούν στο Σταθμό Λαρίσης του αθηναϊκού Μετρό.
Γιάννης Γαΐτης, «Σειρήνες-Οδυσσέας» (1980) Συλλογή Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου
Η έκθεση που επιμελήθηκε ο Τάκης Μαυρωτάς με την πολύτιμη βοήθεια της κόρης του ζωγράφου Λορέττας Γαΐτη, περιλαμβάνει κορυφαίες συνθέσεις που θα έρθουν από μεγάλα ιδρύματα. Όπως ωραία επισημαίνει ο επιμελητής «ο Γιάννης Γαΐτης είναι Έλληνας, βαφτισμένος στο Αιγαίο και, με τη δική του αμεσότητα, δίνει τις απαντήσεις του στα μεγάλα ερωτήματα της εποχής μας.
Τα ανθρωπάκια του ταξιδεύουν στο μακρινό χθες, στο αρχαίο μας παρελθόν, σαν να ζητούν να ταυτίσουν την οντολογική τους παρουσία με την ιστορία ή να αισθανθούν την αναγκαιότητά της, φτιάχνοντας, με τα σώματά τους, τη δική του Ακρόπολη».
Γαβριέλλα Σίμωσι, «Χωρίς τίτλο» (περ. 1977, φωτογραφική αναπαραγωγή)
Σε μία από τις τελευταίες του συνεντεύξεις, ο ζωγράφος έλεγε: «Ο κόσμος δεν θέλει να βλέπει τον εαυτό του ανθρωπάκι. Προτιμάει δηλαδή ένα βότσαλο, ένα λουλούδι ή κάτι άλλο, αλλά ποτέ ανθρωπάκι! Γιατί σού λέει ''εγώ δεν είμαι αυτός''. Κι όμως είναι! Οι άνθρωποι, τα Ανθρωπάκια που λέω, το κατεστημένο, έφτασε σ’ ένα σημείο όπου δεν παίρνει άλλο να πάει πιο μακριά (…) γίνανε ένα νούμερο και τίποτα παραπάνω. Εδώ εγώ κάνω μια μαρτυρία και σας λέω: φροντίστε να σωθείτε, να σωθούμε. Δεν μπορούσα να κάνω τίποτα άλλο εκτός απ’ αυτήν τη μαρτυρία».
«Η ουσία του απρόσωπου» - Ίδρυμα Θεοχαράκη Βασιλίσσης Σοφίας 9 &, Μέρλιν 1, ώρες λειτουργίας: Δευτέρα-Κυριακή 10:00-18:00, Πέμπτη 10:00-20:00 (Οκτώβριο έως Μάιο). Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 08/02/2023 έως τις 28/05/2023
