Ανακαλείται η δωρεά για τον εκθεσιακό χώρο των «Δεσμωτών» στο Φάληρο, από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Το Ίδρυμα επικαλείται «πέντε χρόνια συνεχών καθυστερήσεων και αδράνειας από πλευράς των αρμόδιων φορέων». Όπως σημειώνει, «αναγκάστηκε να προχωρήσει σε ανάκληση της δωρεάς του, με αντικείμενο τη χρηματοδότηση εκπόνησης μελέτης, κατασκευής και προμήθειας εξοπλισμού του Εκθεσιακού Κτιρίου - Κέλυφος Πολυανδρίου.
Η δωρεά εστίαζε στην ανάδειξη και προστασία των αρχαιολογικών ευρημάτων της περιοχής του Φαληρικού Όρμου, τα οποία ήρθαν στο φως από τις ανασκαφικές έρευνες κατά τη διάρκεια κατασκευής του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ), και τα οποία περιλαμβάνουν, μεταξύ άλλων, το διεθνούς βεληνεκούς εύρημα των Δεσμωτών του Φαλήρου.»
Η πρόθεση του ΙΣΝ να χρηματοδοτήσει το έργο είχε εκφραστεί ήδη από τον Φεβρουάριο του 2017 μέσω επιστολής του ΙΣΝ προς το ΥΠΠΟΑ. Η δωρεά του ΙΣΝ, ύψους έως 4.050.000 ευρώ, μεταξύ άλλων, περιλάμβανε τη δημιουργία μουσειακής κτιριακής υποδομής, η οποία θα υλοποιείτο σε σχεδιασμό του διεθνούς φήμης αρχιτέκτονα Renzo Piano και των συνεργατών του.
Η αλήθεια είναι πως πράγματι, οι καθυστερήσεις άρχισαν από το 2017 καθώς η τότε πολιτική ηγεσία του υπουργείου Πολιτισμού (ΣΥΡΙΖΑ) επέμενε ιδεοληπτικά πως δεν πρέπει να μετακινηθούν. Οι μελέτες που έγιναν είχαν ως σταθερά τους το ότι οι σκελετοί θα πρέπει να μείνουν στη θέση τους. Αυτό δημιούργησε πολλά προβλήματα στα κατάλοιπα, με αποτέλεσμα το 2019 η Λίνα Μενδώνη κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στο εύρημα, να καταγγείλει πως ένα μεγάλο μέρος του μοναδικού ευρήματος έχει ήδη χαθεί.
Οι 79 ανθρώπινοι σκελετοί της ομαδικής ταφής παρέμεναν κάτω από μια κατασκευή σαν σκηνή, ουσιαστικά χωρίς προστασία. Όπως είχε πει η υπουργός, «το εύρημα το οποίο προκάλεσε το ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας εγκαταλείφθηκε στην τύχη του. Το αποτέλεσμα μετράει και αυτό είναι η απραξία. Όχι μόνο για αυτά που κάνουμε, αλλά και για αυτά που δεν κάνουμε φέρουμε ακεραία την ευθύνη. Έχουν σημειωθεί ουσιαστικές παραλείψεις από το 2016 και το εύρημα βρίσκεται σε επικίνδυνη κατάσταση».
Οι «Δεσμώτες», που βρέθηκαν το 2016, χρονολογήθηκαν στο τρίτο τέταρτο του 7ου αιώνα π.Χ. Το θέμα συζητήθηκε πολλές φορές στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Η τελευταία φορά ήταν την περασμένη Τρίτη, οπότε και ελήφθη η οριστική και σωτήρια γνωμοδότηση η οποία θα υλοποιηθεί ανεξάρτητα από το αν θα υπάρξει χορηγία του Ιδρύματος ή όχι. Η Λίνα Μενδώνη υπέγραψε σύμβαση με το Ίδρυμα για τη χορηγία λιγότερο από ένα χρόνο πριν, τον Ιούλιο του 2021.
«Από την αρχή των συζητήσεων του ΙΣΝ με το ΥΠΠΟΑ» σημειώνεται στην ανακοίνωση του Ιδρύματος, «η πορεία του έργου χαρακτηρίσθηκε από διαρκείς και συστηματικές καθυστερήσεις, ενώ στο διάστημα αυτό, αναγνωρίζοντας το ειδικό βάρος που φέρει η πραγματοποίηση του έργου, το ΙΣΝ προχώρησε, ύστερα από αιτήματα του ΥΠΠΟΑ, τόσο σε τροποποίηση της αρχικής σύμβασης δωρεάς, όσο και σε πολλαπλές παραχωρήσεις χρονικών παρατάσεων για την υλοποίησή του. Το τελευταίο διάστημα δε, και παρά την τακτική επικοινωνία του ΙΣΝ προς το ΥΠΠΟΑ, δεν έχουμε λάβει καμία ουσιαστική ενημέρωση αναφορικά με τον τρόπο και το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης της δωρεάς. Οι παραπάνω λόγοι οδήγησαν στην απόφαση του Διοικητικού Συμβουλίου του ΙΣΝ για την επί του παρόντος άμεση ανάκληση της δωρεάς.
Ως διεθνής κοινωφελής οργανισμός, παραμένουμε πάντοτε, στο μέτρο των δυνατοτήτων μας, δίπλα σε κάθε προσπάθεια που συνεισφέρει στην ανάδειξη της Πολιτιστικής Κληρονομιάς της χώρας μας, όσο και σε κάθε προσπάθεια που έχει θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία εν γένει. Στην περίπτωση ωρίμανσης της πορείας του έργου, θα είμαστε στη διάθεση του ΥΠΠΟΑ να αξιολογήσουμε με καλή πρόθεση ένα εκ νέου αίτημα.»
