Αρκεί ένα μονταρισμένο βίντεο στο οποίο έχουν περικοπεί και «ραφτεί» με την κατάλληλη σειρά διάλογοι ή δηλώσεις που αφορούν ένα πρόσωπο το οποίο εκτελεί δημόσιο λειτούργημα, ώστε η δημόσια εικόνα αυτού του προσώπου να πληγεί και να καταβαραθρωθεί από τη θέση στην οποία βρίσκεται, κι έπειτα αυτή η τρόπον τινά απομάκρυνση να επηρεάσει τις ζωές των ανθρώπων γύρω του. Αναφέρομαι στην κουλτούρα της ακύρωσης (cancel culture), μία σύγχρονη μορφή λογοκρισίας και συνάμα εξοστρακισμού, που –μεταξύ άλλων– θίγεται στη βραβευμένη ισραηλινή τηλεοπτική σειρά «The Lesson» (Το Μάθημα, 2022), που προβάλλεται (έως τις 14/3/2024) στο ertflix.
Μέσα από έξι επεισόδια διαφαίνεται πως η σύγχρονη αυτή μορφή λογοκρισίας είναι όμοια ενός αναμμένου σπίρτου που πετιέται και σταδιακά η φωτιά που προκαλεί επεκτείνεται σε όλα τα μέρη και θεσμούς μίας κοινωνίας. Εκκινώντας –στην προκειμένη– από μία σχολική τάξη, επεκτείνεται σε όλο το σχολείο και την τοπική κοινωνία, μεταφέρεται στα μέσα μαζικής ενημέρωσης παίρνοντας μεγαλύτερη διάσταση κι έτσι περνά στην πολιτική σφαίρα της τοπικής κοινωνίας επηρεάζοντας την πραγματικότητα όλων των εμπλεκόμενων.
Ο τίτλος της σειράς αφορά στο πλαίσιο όπου πυροδοτήθηκε η σύγκρουση: εν ώρα διδασκαλίας σε μία σχολική αίθουσα τελειόφοιτων που προετοιμάζονται να υπηρετήσουν στον στρατό τίθεται προς συζήτηση η απαγόρευση ή μη Αράβων στην τοπική πισίνα έπειτα από περιστατικό σεξουαλικής παρενόχλησης. Δεν είναι λίγοι οι μαθητές που ξεσπούν σε συνθήματα όπως «Θάνατος στους Άραβες!», με τον 43χρονο καθηγητή Αμίρ να ενημερώνει την 17χρονη Λιάν η οποία υποκίνησε την ένταση, ότι «απέτυχε στην εργασία και ως ανθρώπινη ύπαρξη», καθότι (εκείνη) κατηγοριοποίησε τους ανθρώπους και τους απέκλεισε, μία πρακτική που –όπως ο καθηγητής τονίζει– εν μέσω Β’ Παγκοσμίου Πολέμου είχε οδυνηρά αποτελέσματα. Δύο βίντεο κοινοποιούνται με αποτέλεσμα ο καθηγητής να χάσει τη δουλειά του, όσο για την υπόθεση, εκτυλίσσεται στην περιοχή Κφαρ Σαβά του Τελ Αβίβ.
Η κουλτούρα της ακύρωσης ως πρακτική έχει την προετοιμασία της, όπως άλλωστε διαφαίνεται και στο πρώτο επεισόδιο της σειράς. Η θιγόμενη αναζητεί στο διαδίκτυο «πώς απολύεται ένας καθηγητής πολιτικής αγωγής», ενώ η έμφαση της κάμερας στη φωτεινή οθόνη του κινητού όπως και των πληροφοριών που γίνονται γνωστές μέσω αυτού, αποτελεί ένα σχόλιο για την αμεσότητα της τεχνολογίας ακόμη και στην ακύρωση προσώπων.
Εκτός από την κουλτούρα της ακύρωσης, θίγονται ζητήματα όπως ο ρατσισμός, τα δικαιώματα και η ελευθερία του λόγου, ποιο το πρόσωπο που κάθε φορά εκφέρει το λόγο και από ποια θέση, ποιο πρόσωπο έχει εξουσία στο σχολικό περιβάλλον και πώς καλλιεργείται η κριτική σκέψη στο πλαίσιο ενός σχολικού μαθήματος – θέματα που αφορούν σστις σύγχρονες δημοκρατικές κοινωνίες. Κατ’ επέκταση, λόγος μπορεί να γίνει για τη ρητορική του μίσους και την απουσία αυτοδιαχείρισης στα λεχθένα και τον τρόπο με τον οποίο αυτά διατυπώνονται.
Η σύγκρουση που λαμβάνει χώρα στη σχολική τάξη και η βία ή το μίσος που ενέχεται σε συγκεκριμένες λέξεις από κοινού με το πώς καθένας αντιλαμβάνεται ένα θέμα παρουσιάζοντάς το από το δική του πλευρά μη διστάζοντας να βλάψει ένα άλλο πρόσωπο, δίνει ένευσμα για συζήτηση σχετικά με την ευρύτερη βία, μέρος της οποίας διανθίζεται στις σχολικές μονάδες δίχως αυτό να συνεπάγεται ότι εκκινεί από εκεί.
Τον 43χρονο καθηγητή υποδύεται, στην τηλεοπτική σειρά, ο Ντόρον Μπεν-Ντέιβιντ (γενν. 1980) τον οποίο επίσης είδαμε στην τηλεοπτική σειρά «Fauda». «Το Μάθημα» (σκην.: Ντιάκλα Κίνταρ) απέσπασε το Βραβείο Καλύτερης Σειράς και Καλύτερης Γυναικείας Ερμηνείας στο Διεθνές Φεστιβάλ των Καννών (2022), αντίστοιχα βραβεία στο Φεστιβάλ του Βερολίνου με επιπρόσθετο εκείνο της ανδρικής ερμηνείας, καθώς και το Βραβείο δραματικής σειράς της Ισραηλινής Τηλεοπτικής Ακαδημίας (2023).
Κεντρική φωτ.: Από το πρώτο επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς «The Lesson». Πηγή φωτ.: www.ertflix.gr
