Ο επίσημος διάλογος ανάμεσα στην Ελλάδα και στη Μεγάλη Βρετανία για την επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα, πρέπει να θεωρείται ότι ξεκίνησε. Ανεξαρτήτως από το πώς και πότε θα συνεχιστεί, για πρώτη φορά Έλληνας πρωθυπουργός έθεσε επίσημα το θέμα στον Βρετανό ομόλογό του Μπόρις Τζόνσον. Εισέπραξε άρνηση με το γνωστό και χιλιοειπωμένο επιχείρημα της Βρετανικής πλευράς: δεν μπορούμε να σας τα δώσουμε, είναι θέμα του Βρετανικού Μουσείου.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης επανέφερε το θέμα στο προσκήνιο των ελληνοβρετανικών σχέσεων, και ταυτοχρόνως το επανέφερε στην παγκόσμια σκηνή. Τα κλεμμένα από τον Ελγιν «Μάρμαρα του Παρθενώνα» είναι μια υπόθεση που συγκινεί πολλούς ανά την υφήλιο. Και αυτοί, νιώθουν να τους αφορά. Στοιχείο σημαντικό, καθώς τον τελευταίο καιρό όλο και πληθαίνουν οι φωνές για την επιστροφή κλεμμένων θησαυρών από μεγάλα μουσεία της Δύσης. Η απόφαση του Έλληνα πρωθυπουργού να θέσει εκ νέου το πάγιο ελληνικό αίτημα, επίσημα και ως «ζήτημα πρωτίστως αξιακό και πολιτικό», έφερε το θέμα στην παγκόσμια επικαιρότητα.
Το τετριμμένο επιχείρημα της βρετανικής πλευράς, ότι δηλαδή το θέμα είναι αποκλειστικά του Βρετανικού Μουσείου, καταρρίπτεται με μεγάλη ευκολία. Το Βρετανικό Μουσείο δεν είναι μεν κρατικό (αν και παίρνει μεγάλα ποσά από το κράτος ως επιχορήγηση), όμως, διοικείται με νόμους του βρετανικού κράτους.
Ο νόμος που δεν επιτρέπει στους trustees (επιτρόπους) του να συμφωνήσουν με την επιστροφή των παρθενώνειων γλυπτών πέρασε από το Βρετανικό Κοινοβούλιο το 1963. Με την περίφημη British Museum Act, 1963, ορίζεται σαφώς πως οι επίτροποι δεν μπορούν να επιστρέψουν οτιδήποτε από τις συλλογές, ούτε να το χαρίσουν ή να το πουλήσουν. Ιδιαίτερη αυστηρότητα υπάρχει, μάλιστα, για συλλογές που αποτελούν δωρεά.
Η συλλογή των μαρμάρων του Παρθενώνα, αποτελεί, πράγματι, δωρεά της Μεγάλης Βρετανίας στο Βρετανικό Μουσείο. Δωρεά που έγινε όταν τα γλυπτά του Φειδία και των μαθητών του αγοράστηκαν από τον άρπαγα Λόρδο Ελγιν, αφού, υποτίθεται, διαπιστώθηκε πως έχουν αποκτηθεί νόμιμα. Γνωρίζουμε όλοι ότι αυτό δε στέκει και δεν αντέχει στο φως καμίας έρευνας. Παράνομα τα πήρε ο Ελγιν, παράνομα τα έβγαλε από την υπό οθωμανική κατοχή Ελλάδα, παράνομα τα πούλησε. Η δωρεά έγινε με το νομοθέτημα British Museum, act 1816.
Υπάρχουν πολλά ακόμα παρόμοια νομοθετήματα. Κάτι που σημαίνει πως η ψήφιση ενός ακόμη, είναι πολύ εύκολη, εφόσον κάποια βρετανική κυβέρνηση το αποφασίσει. Και το Ηνωμένο Βασίλειο θα κληθεί να συνδιαλλαγεί με αυτή την ιδέα, καθώς το Βρετανικό Μουσείο έχει υποσχεθεί να επιστρέψει στη Νιγηρία τα λεγόμενα «Χάλκινα του Μπενίν» που κατέχει. Γι’ αυτό θα χρειαστεί νομοθετική ρύθμιση. Το ίδιο και για τα Μάρμαρα του Παρθενώνα.
Στον ίδιο νόμο στηρίχθηκε κατάπτυστη απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου της Αγγλίας και της Ουαλίας, τον Μάιο του 2005, οπότε δικαστής αποφάσισε πως τα λεηλατημένα από του Ναζί έργα τέχνης της περιόδου Old Masters που φυλάσσονταν στο Μουσείο δεν μπορούν να επιστραφούν. Και δεν επιστράφηκαν. Αλλά κάποτε η χώρα θα αναγκαστεί να αναθεωρήσει τόσο άδικους και εγκληματικούς νόμους.
Τα τέσσερα σχέδια είχαν κλαπεί από το σπίτι του Δρ Άρθουρ Φέλντμαν από την Γκεστάπο το 1939 όταν η Γερμανία εισέβαλε στην Τσεχοσλοβακία. Ο Δρ Feldmann βασανίστηκε και δολοφονήθηκε από τους Ναζί και η σύζυγός του Gisela πέθανε στο Άουσβιτς. Όλα τα σχέδια αποκτήθηκαν από το Βρετανικό Μουσείο λίγο μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Παρότι το Βρετανικό Μουσείο υποστήριξε την επιστροφή, λέγοντας πως πρόκειται για μια εξαίρεση που πρέπει να γίνει για ηθικούς λόγους, το δικαστήριο, έχοντας στο πίσω μέρος του μυαλού του τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, αποφάσισε αλλιώς.
«Λίγοι Έλληνες ηγέτες έχουν δώσει τόσο μεγάλη προτεραιότητα στον επαναπατρισμό των Γλυπτών όπως ο Μητσοτάκης ο οποίος έχε περιγράψει την άρνηση της Βρετανίας δεσμευτεί μέσω συζητήσεων ως μια χαμένη μάχη» υπογραμμίζει με έμφαση ο «Guardian», σε δημοσίευμά του, αναφερόμενος στον Έλληνα πρωθυπουργό.
Επικαλούμενη μάλιστα καλά πληροφορημένες πηγές η εφημερίδα σημειώνει πως το συγκεκριμένο θέμα «είναι εξαιρετικής σημασίας» για τον Έλληνα πρωθυπουργό ο οποίος πιστεύει ακράδαντα ότι «τώρα είναι η στιγμή να γίνει ένας διάλογος καλή τη πίστει». Σύμφωνα με τον «Guardian», μάλιστα, ο κ. Μητσοτάκης σκόπευε να χρησιμοποιήσει ως δυνατό επιχείρημα στη σημερινή του συζήτηση με τον Μπόρις Τζόνσον και τις διαρροές υδάτων που έχουν παρατηρηθεί το τελευταίο χρονικό διάστημα από την οροφή της αίθουσας Duveen όπου εκτίθενται τα ελληνικά Γλυπτά θέτοντας σε κίνδυνο την ασφάλειά τους.
Δεν έγινε γνωστό τι ακριβώς ειπώθηκε κατά τη διάρκεια της συζήτησης των δύο πρωθυπουργών. Μετά τη συνάντηση, ο Κυριάκος Μητσοτάκης δήλωσε: «Το αίτημά μας δεν είναι φωτοβολίδα. Θα επιμείνουμε με μεθοδικότητα για να χτίσουμε τα απαραίτητα ερείσματα και στη βρετανική κοινή γνώμη για την ανάγκη επανένωσης με τα Γλυπτά του Μουσείου Ακροπόλεως. Είναι σημαντικό ζήτημα που αφορά τις διμερείς μας σχέσεις. Δεν είναι κατά βάση ζήτημα μόνο νομικό, είναι πρωτίστως ζήτημα αξιακό και πολιτικό και θα χρησιμοποιήσουμε όλα τα μέσα για να πετύχουμε το σκοπό μας».
Ο πρωθυπουργός έδειξε τις προθέσεις του ήδη από χθες το πρωί, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο ΙΤV, λέγοντας: «Θα θέσω το ζήτημα στον Βρετανό πρωθυπουργό και πιστεύω πως η προσέγγιση πως τα Μάρμαρα ανήκουν στο Βρετανικό Μουσείο γιατί βρίσκονταν πάντα εκεί είναι αναχρονιστική. Θέλουμε οριστική επιστροφή των Μάρμαρων, αλλά δεν συζητάμε για δανεισμό τους. Θα μπορούσαμε να προσφέρουμε στο Βρετανικό Μουσείο πολιτιστικούς θησαυρούς, που δεν έχουν βγει από την Ελλάδα στο παρελθόν. Είμαι σίγουρος πως μπορεί να βρεθεί μία λύση».
Οι βρετανικοί Times αναφέρουν ότι στις εκθέσεις που θα αποσταλούν ως αντίδωρο από την Ελλάδα προς το Βρετανικό Μουσείο, θα συμπεριληφθούν αριστουργήματα όπως το χάλκινο άγαλμα του Αρτεμησίου (του Δία ή του Ποσειδώνα) και η χρυσή προσωπίδα η λεγόμενη «του Αγαμέμνονα». Σε κάθε περίπτωση, όποτε η χώρα μας επιτύχει την επιστροφή των γλυπτών, θα αποστείλει σπουδαίες εκθέσεις, που θα αποφασιστούν από αρμόδιους που γνωρίζουν και τι θα παρουσιαστεί και ποιο αρχαίο είναι σε κατάσταση που να επιτρέπει τη μετακίνησή του.
Σύμφωνα με πληροφορίες, ο Κυριάκος Μητσοτάκης έδειξε στον Μπόρις Τζόνσον μια ασπρόμαυρη φωτογραφία του ίδιου με τη Μελίνα Μερκούρη. Έχει τραβηχτεί το 1986, όταν ο τότε φοιτητής και πρόεδρος της Oxfod Union Τζόνσον, είχε καλέσει τη Μελίνα, υπουργό Πολιτισμού για μια συζήτηση γύρω από την επιστροφή των γλυπτών. Τότε εκείνη εκφώνησε τον μνημειώδη λόγο που ξεκινά: «Δεν υπάρχουν Ελγίνεια Μάρμαρα» για να συστήσει να μην τα αποκαλούν με το όνομα του κλέφτη τους. Σήμερα, χρησιμοποιείται συχνότερα ο όρος «Μάρμαρα του Παρθενώνα».
