Καμπανάκι ή μάλλον καμπάνα κινδύνου κρούουν Τούρκοι ειδικοί για την κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Αγία Σοφία ύστερα από τη μετατροπή της σε τζαμί. Η ανεξέλεγκτη είσοδος τριάντα ή σαράντα χιλιάδων επισκεπτών καθημερινά, οι οποίοι μπαίνουν κυρίως για να προσευχηθούν, έχει ήδη συνέπειες στο 1500 ετών μνημείο. Συνέπειες εν δυνάμει ολέθριες, με πιθανό αποτέλεσμα τη βλάβη του μνημείου και την μη επιβίωσή του ύστερα από το 2050.
Η Αγία Σοφία, γράφει η τουρκική εφημερίδα Cumhuriyet, χρησιμοποιήθηκε ως εκκλησία για 916 χρόνια ως τζαμί από το 1453, μετατράπηκε σε μουσείο με απόφαση του 1934 και ύστερα από 86 χρόνια, άνοιξε για λατρεία ως τζαμί τον Ιούλιο του 2021. Η τουρκική εφημερίδα σημειώνει πως το μνημείο, «που βρίσκεται στον κατάλογο της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, έχει υποστεί πολλές φθορές αφού άνοιξε τις πόρτες της σε ντόπιους και ξένους τουρίστες».
Διάφορες εικόνες που διαδόθηκαν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης τις τελευταίες εβδομάδες αποκάλυψαν για άλλη μια φορά γιατί η Αγία Σοφία πρέπει να παραμείνει μουσείο, έει η εφημερίδα. Στην ανάρτηση που κοινοποίησε ο αρχαιολόγος Ömer Faruk Yavaşçay στις 26 Απριλίου, φάνηκε ότι το καπάκι της ιστορικής δεξαμενής νερού 500 ετών έσπασε και τοποθετήθηκαν παπούτσια μέσα, και οι εικόνες προκάλεσαν αρκετή αντίδραση. Αυτό ώθησε τους ρεπόρτερ να κάνουν ρεπορτάζ επί τόπου.
Παρατήρησαν ότι 104.325 άτομα συνέρρευσαν στην Αγία Σοφία από την πλατεία Σουλταναχμέτ, η οποία ήταν γεμάτη κόσμο παρά το ότι ήταν καθημερινή. Σύμφωνα με τους ειδικούς, το ιστορικό κτίριο 1500 ετών αντιμετωπίζει υπέρβαση του ορίου αντοχής του λόγω τόσων πολλών επισκεπτών, γεγονός που επιταχύνει τη φθορά. Η προσέγγιση αυτή γίνεται αποδεκτή και από τη Γενική Διεύθυνση Ιδρυμάτων.
Ο Şerif Yaşar, Πρόεδρος της Ένωσης Ιστορίας της Τέχνης, μίλησε στη Cumhuriyet για το θέμα.
Επισημαίνοντας ότι η Αγία Σοφία είναι μια πολύ ευαίσθητη δομή που πρέπει να προστατεύεται, είπε: «Υπήρχε μια επιστημονική επιτροπή όταν η Αγία Σοφία ήταν μουσείο. Σε συνεδρίαση της, σημείωσε πως η Αγία Σοφία είναι τώρα 1500 ετών. Ακόμη και η υγρασία που δημιουργείται από την ανθρώπινη αναπνοή στο εσωτερικό είναι πολύ επιζήμια και ως εκ τούτου, οι επισκέψεις θα πρέπει να επιτρέπονται μέσα σε ομάδες των 20 ατόμων το πολύ, διαφορετικά αυτό θα συντομεύσει τη ζωή του μνημείου».
Δυστυχώς, οι επιστημονικές επιτροπές είναι συμβουλευτικές στην Τουρκία, δεν παίρνουν αποφάσεις. Οι αποφάσεις λαμβάνονται από κρατικούς υπαλλήλους και ο τωρινός υπεύθυνος δεν πρέπει να καταλαβαίνει τη διαφορά ανάμεσα σε έναν οίκο προσευχής και σε ένα μνημείο. «Για εκείνον είναι φυσιολογικά τα πάντα» λέει ο καθηγητής.
Ο Şerif Yaşar είπε πως μίλησε «με πολλούς φίλους που δούλευαν στην Αγία Σοφία. Ήρθαν όλοι και είπαν, ‘Δεν είμαστε υπεύθυνοι για αυτές τις εικόνες, γιατί είμαστε ελαχιστότατοι. Είπαμε σε όλες τις αρχές ότι το προσωπικό ήταν ανεπαρκές, αλλά κανείς δεν έκανε κάτι. Γι' αυτό όλοι μας κατηγορούν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.’ Όπως είπα, αυτή η κατάσταση θα συμβαίνει πιο συχνά επειδή υπάρχουν άνθρωποι που δεν καταλαβαίνουν από μνημεία. Αν δεν ληφθούν μέτρα για την Αγία Σοφία το συντομότερο δυνατό και δεν γίνει αποκατάσταση, δεν θα δει το 2050. Σίγουρα δεν θα γίνει».
Για το θέμα μίλησε και ο αρχαιολόγος και φωτογράφος Ömer Faruk Yavaşçay και είπε ότι ο σκοπός της εισόδου των πολιτών στην Αγία Σοφία δεν είναι απλώς μια επίσκεψη. Αναφέροντας ότι δεν είναι ενάντια στη χρήση της Αγίας Σοφίας ως τζαμιού, ο Yavaşçay προτείνει να μπει εισιτήριο και για τους τουρίστες αλλά και για τους προσκυνητές. «Για την επιβίωση της Αγίας Σοφίας υπάρχουν εκατομμύρια δολάρια σε έξοδα συντήρησης και επισκευής, τα οποία πρέπει να καλυφθούν. Ακόμα κι αν αυτό επιτευχθεί τώρα, σταδιακά θα γίνει βάρος στις επερχόμενες κυβερνήσεις και μετά από λίγο θα μειωθεί ο προϋπολογισμός που διατίθεται. Με εισιτήριο, η Αγία Σοφία μπορεί να καλύψει τα δικά της έξοδα συντήρησης. Δεν θα βγει δεκάρα από τα ταμεία του κράτους».
Συγκεντρώνοντας τα προβλήματα που διέκρινε, ο Yavaşçay πρόσθεσε:
«Το πιο σημαντικό πρόβλημά μας είναι ότι τα παιδιά παίζουν μπάλα κάθε φορά που πηγαίνω στον κήπο της Αγίας Σοφίας. Σε μια κατασκευή με τόσο ιστορικούς τοίχους και κολώνες, αυτή η κατάσταση μπορεί εύκολα να βλάψει το περιβάλλον και τη δομή. Ένα από τα πιο σημαντικά μέρη της Αγίας Σοφίας είναι το εσωτερικό τμήμα του νάρθηκα. Όπως φαίνεται στις φωτογραφίες, το κάτω μέρος του τμήματος το οποίο χτίστηκε από την κα για να ξεκουράζονται οι άνθρωποι και να διαβάζουν το Κοράνι, είναι ερειπωμένο. Τα καρότσια των μωρών δημιουργούν επίσης προβλήματα στα ερείπια. Αυτές οι εικόνες πονούν.
Υπάρχει ένα ξύλινο κτίριο τουαλέτας ακριβώς δίπλα στην Αγία Σοφία, και πολλοί άνθρωποι έρχονται εκεί μόνο και μόνο επειδή η είσοδος είναι ελεύθερη. Δεν πρέπει να υπάρχει τουαλέτα κοντά σε ένα τόσο υπέροχο και θρησκευτικά σημαντικό μέρος.
Δεδομένου ότι η είσοδος είναι δωρεάν, πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν την όμορφη Αγία Σοφία ως σημείο ανάπαυσης, ύπνου ή αναμονής πριν ταξιδέψουν. Με τις βαλίτσες τους, περνούν ώρες εκεί. Άλλοι τριγυρίζουν με βρεγμένες κάλτσες, αφήνοντας τα παπούτσια τους δεξιά και αριστερά Είναι μια πολύ κακή εικόνα, δυστυχώς».
