Το περίφημο Μουσείο Ορσέ (Musée d’Orsay) αφιερώνει μεγάλη έκθεση στον Βαν Γκογκ σε ένα πολυδιαφημισμένο γεγονός μ’ έργα από διάφορα Μουσεία και ιδιωτικές συλλογές. Και στο παρελθόν, το σπίτι των ιμπρεσιονιστών είχε τιμήσει τον Ολλανδό, μόνο που τούτη τη φορά οι Γάλλοι φιλοδοξούν να επανασυστήσουν, όχι απλώς το έργο του, αλλά τον ίδιο τον ζωγράφο με τη βοήθεια της τεχνολογίας.
Μεταφράζω από τον ιστοχώρο του Ορσέ: «Η έκθεση ''Ο Βαν Γκογκ στο Ωβέρ-συρ-Ουάζ: Οι τελευταίοι μήνες'', που θα διαρκέσει έως τις 4 Φεβρουαρίου 2024, περιλαμβάνει περίπου 40 έργα. Φιλοτεχνήθηκαν τους δύο τελευταίους μήνες της ζωής του ζωγράφου, λίγο μετά το 1890, ύστερα από πολύμηνη νοσηλεία στο ψυχιατρικό κέντρο του μοναστηριού του Αγίου Παύλου στον Σαιν Ρεμύ. Στη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Βαν Γκογκ ζωγράφισε περισσότερους από 74 πίνακες, μερικοί από τους οποίους είναι από τους πιο γνωστούς σήμερα.
Βίνσεντ Βαν Γκογκ, «Το μοναστήρι στον Σαιν Ρεμύ» (1890). Πηγή φωτ.: Facebook/ Les Voyages Impressionnistes
»Προς το τέλος της έκθεσης, η δύναμη της Τεχνητής Νοημοσύνης (AI) επιτρέπει στους επισκέπτες να αλληλεπιδράσουν με τον Βαν Γκογκ, καθώς το ψηφιακό του ολόγραμμα εμφανίζεται μέσω οθόνης και μπορεί να απαντήσει σε ερωτήσεις του κοινού στα γαλλικά. Οι γνώσεις γύρω από τον καλλιτέχνη βασίστηκαν στις πολλές επιστολές που έγραψε ο ζωγράφος κατά τη διάρκεια της ζωής του, και οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ως δεδομένα για να ενημερώσουν την AI μετενσάρκωσή του».
Φαίνεται πως κανένα ερώτημα δε μένει αναπάντητο, συμπεριλαμβανομένης της ψυχικής του δοκιμασίας με αποκορύφωμα την απόφασή του να κόψει μέρος από το αριστερό του αυτί (πράξη για την οποία έχουν γραφτεί αμέτρητες ιατρικές ή ψυχαναλυτικές ερμηνείες). «Την ώρα που αντιμετώπιζα προβλήματα ψυχικής υγείας, η μετακίνησή μου στο Ωβέρ-συρ-Ουάζ δεν υποκινήθηκε από επιθυμία να βάλω τέλος στη ζωή μου», φέρεται να καθησυχάζει τους επισκέπτες της έκθεσης, ενώ δηλώνει χωρίς δισταγμό πως το αγαπημένο του χρώμα είναι το κίτρινο.
Βίνσεντ Βαν Γκογκ, «Το σταροχώραφο με τα κοράκια» (1890). Πηγή φωτ.: Facebook/ Vincent van Gogh
Μιλώ προσωπικά: νεότερος στα χρόνια, είχα την εμπειρία μιας άλλης αφιερωματικής έκθεσης στο Άμστερνταμ, όπου είχαν συγκεντρωθεί έργα και ντοκουμέντα από τη ζωή του μεγάλου ζωγράφου. Ζήσαμε εκεί μέσα ώρες σπάνιες, ώρες που έχεις άμεση επαφή με το πλούσιο, βαθύ και δυνατό πνεύμα. Ήμασταν εκεί χωρίς οδηγούς, χωρίς προϊδεάσεις, χωρίς εξηγήσεις ειδικών – ήμασταν λοιπόν μόνοι μας, ή όσο γίνεται μόνοι μας στον λαβύρινθο του μουσείου. Και σε λίγο, αρχίσαμε να νιώθουμε δίπλα μας, αρχίσαμε να τον ακούμε να μας εξηγεί όσα τα μάτια μας δεν ήταν ικανά να αντικρύσουν.
Μας έσυρε – κυριολεκτικά! – να παρακολουθήσουμε την πορεία του από το Χοχ της Βόρειας Βραβάνδης ως το δέλτα του Ροδανού και τη Μεσόγειο, από το βαθύ πάθος του σκούρου όπου το μόνο φως είναι «στο χρώμα της λασπωμένης πατάτας» ως τις «έξι διαφορετικές αποχρώσεις του μπλε και τις τέσσερις-πέντε του κίτρινου και πορτοκαλί», από την προσπάθεια να εκφράσει το αντικείμενο ως την οικείωση του αντικειμένου – κι εκεί, στα όρια της πραγματικότητάς μας, ο αγαπημένος αδελφός να του λέει: «Θα πας ακόμη πιο μακριά!» Βλέπαμε, βλέπαμε αχόρταγα, κι αναρωτιόμασταν: μας πώς όχι τρελός ο Βαν Γκογκ; Κι από την άλλη, τάχα τρελός, αφού κι η τρέλα του συλλειτουργεί στο Όλον του, υπηρετεί κι αυτή ευρύθμως την σταθερή και πέρ’ από τρέλες και κανονικότητες Δημιουργία του. Όπως ο ίδιος μανιασμένος γράφει: «προσπαθώ να δημιουργήσω μιαν εικόνα» - έστω και μόνη!
Βίνσεντ Βαν Γκογκ, «Χωράφι με σιτάρι κάτω από θυελλώδη ουρανό, Ωβέρ-συρ-Ουάζ» (Ιούλιος 1890). Πηγή φωτ.: Facebook/ Les Voyages Impressionnistes
Την εικόνα του Βίνσεντ την κάναμε μπρελόκ, κούπες, μπλουζάκια, τσάντες, σλιπάκια, την κομματιάσαμε σε εκατοντάδες κομματάκια παζλ που με αυτά νομίζουμε πως τον φέραμε στις μέρες μας, στα δικά μας μέτρα. Τώρα, λοιπόν, της δώσαμε και φωνή να απαντά με την ασφάλεια εκείνου που πέρασε επέκεινα της πραγματικότητάς μας. Αυτή η εικόνα για την οποία πάλεψε τόσο ο Βαν Γκογκ – κι έφυγε με την αγωνία της – πώς αλήθεια θα μας πάει από την ομορφιά που διδάσκεται στην ομορφιά της αλήθειας, εκεί που το πραγματικό δεν είναι ακόμη δημιουργημένο; Η έκθεση στο Ορσέ δεν διαφέρει απλώς από τα αφιερώματα του παρελθόντος∙ ενδέχεται να αλλάξει τη μουσειακή επίσκεψη σε εικονική - VR - εμπειρία που όλο και πιο πολύ θα μοιάζει με αγωνιστικά παιχνίδια σε mall εμπορικά κέντρα.
Οι επισκέπτες καλούνται να εξερευνήσουν το «La Palette de Van Gogh» (πρόκειται για την τελευταία παλέτα του Βαν Γκογκ), η οποία είναι η παρθενική virtual reality υπηρεσία του μουσείου στους επισκέπτες του. «Τα εργαλεία των καλλιτεχνών συχνά παραβλέπονται, αλλά έχουν την ικανότητα να προσφέρουν μια πλούσια εικόνα για το έργο και την πρακτική του καλλιτέχνη», δηλώνει στο Artnet η Σελίνα Γιέι, διευθύντρια της VIVE Arts που υλοποίησε το πρόγραμμα εικονικής πραγματικότητας.
«Μια σάρωση υψηλής ανάλυσης της παλέτας αποτελεί τη βάση ενός φανταστικού εικονικού τοπίου εμπνευσμένου από τον κόσμο του ζωγράφου και τη χρήση του χρώματος, επιτρέποντας στους θεατές να έχουν μια μοναδική διαδραστική και αισθητηριακή εμπειρία των σημαντικότερων έργων του καλλιτέχνη αυτής της περιόδου».
Η παλέτα του Βίνσεντ Βαν Γκογκ
Αφού το έργο του Βαν Γκογκ έγινε καλοκουρδισμένη επιχείρηση για τις στρατιές των τουριστών, ανατέμνεται ψηφιακά για να προσφέρει αισθητηριακή εμπειρία. Άραγε την αισθητική την έχουμε κατακτήσει;
Κεντρική φωτ.: Το πορτρέτο του Βίνσεντ Βαν Γκογκ φιλοτεχνημένο από τον ίδιο, το 1889. Πηγή φωτ.: Shutterstock
