«Οι ταινίες είναι όνειρα που δεν ξεχνάς ποτέ» λέει στοργικά στον Σάμι Φέιμπλμαν η μητέρα του, στα πρώτα λεπτά της ταινίας «The Fabelmans» (2022) του Στίβεν Σπίλμπεργκ. Με αυτή τη φράση του δίνει την ώθηση να δει τον κόσμο και να τον καταγράψει με τη δική του ματιά, να δημιουργήσει αντίστοιχα συναισθήματα παρουσιάζοντας όσα κατέγραψε, γνωρίζοντας ο ίδιος, ήδη από μικρή ηλικία, ότι «η τέχνη συμβαδίζει με τη μοναξιά και θα σου σκίσει την καρδιά» και ότι «οικογένεια, τέχνη: θα σε σκίσουν στα δύο».
Συναισθάνεται την αφοσίωση που απαιτεί η τέχνη προκειμένου να την εξελίξει και να εξελιχθεί μέσα από αυτή, συναισθάνεται επίσης ότι αυτή του η αφοσίωση δεν είναι εύκολα αποδεκτή ακόμη και από το πολύ κοντινό του περιβάλλον· «είναι πιο σημαντικό από το χόμπι σου – Σταμάτα να το λες χόμπυ» ακούμε σε έναν από τους διαλόγους της τελευταίας ταινίας του Σπίλμπεργκ, που αποτελεί και την πιο προσωπική ταινία της καριέρας του, καθώς μέσα από την ταινία «κοιτά» πίσω στην παιδική του ηλικία και στην αρχή της πιο σταθερής και σημαντικής σχέσης στην ζωή του, αυτή με τον κινηματογράφο.
Η ταινία του αυτή μας υπενθυμίζει γιατί αγαπάμε την τέχνη, τον κινηματογράφο, γιατί απολαμβάνουμε να βρισκόμαστε σε μια σκοτεινή αίθουσα που φωτίζεται μόλις πατηθεί το κουμπί προβολής και εκτός από κοινωνοί της εκάστοτε υπόθεσης μπορούμε να ονειρευτούμε κι εμείς, κάθε φορά να διερωτηθούμε.
Στιγμιότυπο από το τρέιλερ της ταινίας «The Fabelmans» του Στήβεν Σπίλμπεργκ. Πηγή: YouTube / Thessaloniki International Film Festival
Ο Σάμι ξεκινά με παρότρυνση της μητέρας του να καταγράφει τη σύγκρουση ενός παιχνιδιού-τρένου με διάφορα άλλα παιχνίδια που τοποθετούσε στις ράγες, προσπαθώντας να μιμηθεί αντίστοιχη σκηνή που είχε δει με τους γονείς του στην ταινία «Το Όγδοο Θαύμα» (1952) του Σέσιλ Μπι ΝτεΜιλ – τη συντριβή ενός αυτοκινήτου και ενός τρένου μετά τη μετωπική σύγκρουσή τους, στα πρώτα λεπτά της ταινίας («Το Όγδοο Θαύμα»), την οποία σκηνή ο Σάμι έβλεπε στα όνειρά του και ξυπνούσε. «Αυτή θα είναι η δική μας μυστική ταινία. Θα τα κινηματογραφήσουμε να τρακάρουν και έπειτα θα βλέπεις ξανά και ξανά τη σκηνή μέχρι να ξεπεράσεις το φόβο σου» του λέει, και από τότε ξεκινά ένας ιδιαίτερος δεσμός με τη μητέρα του –επίσης καλλιτέχνη, πιανίστρια– καταγράφοντας σκηνές της ζωής της που τον κάνουν να απωθήσει για κάποιο διάστημα την ενασχόλησή του με την κινηματογράφηση.
Η τέχνη εμπλέκεται με τη ζωή, η ίδια η ζωή είναι γυρίσματα απροβάριστα από διαφορετικές οπτικές και γωνίες λήψης, μακρινά αλλά και κοντινά πλάνα που ενίοτε εστιάζουν στη λεπτομέρεια αναδεικνύοντας οτιδήποτε δημιουργείται. Οι σκηνές που καταγράφει ο Σάμι πριν και μετά τη μερική κινηματογραφική του παύση, επικεντρώνονται στη λεπτομέρεια, ο ίδιος, κατά την κινηματογράφηση, «παραδίνεται» σε αυτό που ποιεί, κρατώντας «για πάντα την κάθε στιγμή» –στιγμές, που όλες συγκεντρώνονται στις σημαντικές λήψεις αποφάσεων για να προϋπαντήσουν τις επόμενες. Όπως όταν ο Σάμι δυσκολεύεται να αναπνεύσει ενώ σπουδάζει και δεν ασχολείται με τον κινηματογράφο, και την ανάσα οξυγόνου που παίρνει σαν αρχίζει ξανά την ενασχόλησή του με την 7η τέχνη όπως και μετά τη συνάντησή του με τον σκηνοθέτη Τζον Φορντ.
Στιγμιότυπο από το τρέιλερ της ταινίας «The Fabelmans» του Στήβεν Σπίλμπεργκ. Πηγή: YouTube / Thessaloniki International Film Festival
Μεγαλώνοντας στη δεκαετία του ’50, σε ένα σπίτι που είχε όλη την αγάπη και όλα τα προβλήματα μιας τυπικής αμερικανικής οικογένειας, ο Σάμι έχτισε το δικό του κόσμο μέσα από τις χειροποίητες ταινίες του που ενέχουν τη ζωή και την ανατροπή. «Το τρένο δε διαλύθηκε» τον ακούμε να λέει στη μητέρα του μετά την καταγραφή της σκηνής των παιχνιδιών του, καθώς περίμενε το τρένο να συντριβεί, όπως στο «Όγδοο Θαύμα». Ήθελε να έχει τον έλεγχο, όμως ακόμη και στις επόμενες μικρού μήκους ταινίες του υπάρχει μια μικρή ανατροπή -όπως στις ανθρώπινες σχέσεις.
Η ταινία θα μπορούσε να ειδωθεί και ως μία τρόπον τινά ψυχογράφηση μιας αμερικανικής οικογένειας στο δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, με την κάθε φορά απόφαση του πατέρα για μετακόμιση σε άλλη πολιτεία για καλύτερη θέση εργασίας να σχετίζεται με το αμερικανικό όνειρο ενώ η σύζυγος-μητέρα του υποφέρει όλο και περισσότερο συναισθηματικά φτάνοντας σε αδιέξοδο αποφασίζοντας να επιστρέψει πίσω όπου ήταν ευτυχισμένη και με συγκεκριμένη συντροφιά.
Η επικοινωνία και η κατανόηση των βαθύτερων αναγκών του άλλου και των στοιχείων επάνω στα οποία αναπτύσσονται ή όχι οι ανθρώπινες σχέσεις και οι μεταξύ τους συγκρούσεις, είναι θέματα που επίσης τίθενται. Στο προσκήνιο εκείνες των καλλιτεχνικών φύσεων, του Σάμι και της μητέρας του με την ίδια να τονίζει: «μοιραζόμαστε μαζί τους την αλήθεια και πόσο σκληροί είναι οι άνθρωποι».
«Το σινεμά θα παλεύει»
Η ταινία «The Fabelmans» αποτέλεσε την ταινία έναρξης του 63ου Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Στη μαγεία του κινηματογράφου και την παρομοίωση των ταινιών με όνειρα εστίασε και η γενική διευθύντρια του Φεστιβάλ, Ελίζ Ζαλαντό, λίγα λεπτά πριν από την έναρξη των «The Fabelmans», στην κατάμεστη αίθουσα «Ολύμπιον», το βράδυ της 3ης Νοεμβρίου.
«Δημιουργοί από όλον τον κόσμο καταθέτουν στο Φεστιβάλ τα όνειρά τους» σημείωσε η Ζαλαντό και αναφέρθηκε στην παραβίαση δικαιωμάτων γυναικών με αφορμή τα γεγονότα στο Ιράν: «Παρακολουθούμε τον αγώνα των γυναικών στο Ιράν. Για όλες αυτές τις γυναίκες, για όλους εμάς, το σινεμά θα παλεύει μέσα από κινούμενες εικόνες, μέσα από τη λυτρωτική δύναμη του κινηματογράφου». Με την τέχνη, τον κινηματογράφο, να αποτελεί εκείνο που ο Κ. Π. Καβάφης είχε καταγράψει για την Ποίηση στο ποίημά του «Μελαγχολία του Ιάσωνος Κλεάνδρου ποιητού εν Κομμαγηνή· 595 μ.Χ.»: «νάρκης του άλγους δοκιμές, εν Φαντασία και Λόγω», και που κάνει «–για λίγο – να μη νοιώθεται η πληγή».
Πηγή: Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης / Thessaloniki International Film Festival
* Η ταινία «The Fabelmans» θα προβληθεί σε αβάν πρεμιέρ σε επιλεγμένες αίθουσες των ΗΠΑ στις 11 Νοεμβρίου, ενώ θα κυκλοφορήσει στις ελληνικές αίθουσες στις 24 Νοεμβρίου από την Odeon.
** Κεντρική φωτογραφία: Στιγμιότυπο από το τρέιλερ της ταινίας «The Fabelmans». Πηγή: YouTube / Thessaloniki International Film Festival
