Διεθνείς ημέρες μνήμης όπως η σημερινή (27/1) Διεθνής Ημέρα Μνήμης Θυμάτων Ολοκαυτώματος μας βάζουν σε εσωτερική διεργασία· η σημερινή επαναφέρει δυσάρεστα συναισθήματα για το έγκλημα που διαπράχθηκε, ανασύρει αποτρόπαιες στιγμές από το βιβλίο της Ιστορίας υπενθυμίζοντας μας τι δεν πρέπει να επαναληφθεί, μας προκαλεί δέος και μας καλεί να τιμήσουμε τη μνήμη εκείνων των οποίων δεν σεβάστηκαν τα σώματά τους.
Κατ’ επέκταση, δεν σεβάστηκαν την υπόστασή τους ως ανθρώπους, «πνίγοντας» πρώτα την όποια ζωή ή ελπίδα είχε απομείνει μέσα τους. Με τις –κάθε φορά– ειδεχθείς πράξεις να αποτελούν ένα νέο συλλογικό τραύμα στην Ιστορία, μια πληγή που μας προκαλεί πόνο καθότι δεν έχει επουλωθεί και εύκολα ματώνει, όχι μόνο με την ανάκληση συμβάντων αλλά και με επαναλαμβανόμενα και παρόμοια γεγονότα που εκτυλίσσονται.
Σήμερα, νιώθουμε περισσότερο μουδιασμένοι από τα προηγούμενα χρόνια, καθότι μαίνεται ακόμη ο πόλεμος στην Ουκρανία· σχεδόν ένα χρόνο μετά την εισβολή στη χώρα, η Ρωσία εξακολουθεί να σφυροκοπά θανατώνοντας με κάθε της βομβαρδισμό λίγη ακόμη από την εναπομένουσα ζωή στην απειλούμενη Ουκρανία.
Η ρωσική στρατιωτική εισβολή στην Ουκρανία είναι ο λόγος για τον οποίο η Ρωσία αποκλείστηκε από τις εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν σήμερα, Παρασκευή, στο Μουσείο Άουσβιτς-Μπίρκεναου, και θα αφορούν στην 78η επέτειο από την απελευθέρωση του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς-Μπίρκεναου. Η απόφαση του Μουσείου «δένει» με τον χαρακτηρισμό «πράξη βιαιότητας» που είχε προσδώσει στην ρωσική επίθεση στην Ουκρανία, στις 24 Φεβρουαρίου 2022.
«Αυτή η πράξη βαρβαρότητας θα κριθεί από την Ιστορία και οι δράστες της -ελπίζουμε- από το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο», είχε αναφέρει τότε το Μουσείο σε ανάρτησή του στο Twitter.
Θα ήταν προσβολή να παρευρισκόταν για οποιοδήποτε λόγο εκπρόσωπος της Ρωσίας στο χώρο του Μουσείου, λόγω του συμβόλου του (σ.σ Μουσείου) και μόνο· σύμβολο της γενοκτονίας που διέπραξε η Ναζιστική Γερμανία εναντίον έξι εκατομμυρίων Ευρωπαίων Εβραίων. Καθότι, μια στρατιωτική εισβολή σε άλλη χώρα συνεπάγεται επίσης την θανάτωση ανθρώπων.
Γενοκτονία και «αποναζιστικοποίηση»
Γενοκτονία χαρακτήρισε ο Τζο Μπάιντεν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Και ο σκοπός της εισβολής ανιχνεύεται στο αντίστοιχο διάγγελμα του Πούτιν. «Ειδική στρατιωτική επιχείρηση» με σκοπό την «αποναζιστικοποίηση», αποκαλώντας τους Ουκρανούς «Ναζί» και «ναρκομανείς».
Η «αποναζιστικοποίηση» ενέχει τον αφανισμό και στο σημείο αυτό θα θέλαμε να σημειώσουμε ότι ο σκοπός μιας τέτοιας εισβολής πιέζει ακόμη περισσότερο τη χώρα να δράσει έτσι. Σαν έναν αναγκαστικό νόμο που δεν έχει νομική υπόσταση αλλά εφαρμόζεται με εντολή δικτάτορα για εξάλειψη ομάδων.
Σε έναν τέτοιο αναγκαστικό νόμο θα λέγαμε ότι βασίστηκε η «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος». Πρόγονός της το έργο «Άδεια Καταστροφής της Ζωής που Δεν Αξίζει να Ζει» (1920) του δικαστή Καρλ Μπίντινγκ και του ψυχιάτρου Άλφρεντ Χόχε, υποστηρίζοντας ότι η εξόντωση των «άχρηστων ανθρώπων» θα έπρεπε να νομιμοποιηθεί.
Από το βιβλίο αυτό προήλθαν έννοιες της «άχρηστης ζωής» ή «ζωής που δεν αξίζει να ζει» που χρησιμοποιούσαν οι Ναζί. Με σκοπό «την εξάλειψη εκείνων των οποίων ο θάνατος είναι επιτακτική ανάγκη» καθότι υποδεέστεροι και αποτελούν «ξένο σώμα μέσα στην κοινωνία των ανθρώπων».
Εκτιμάται ότι η δολοφονία των Εβραίων προβλέφθηκε στη διάσκεψη της Βάνζεε την οποία πραγματοποίησε το ναζιστικό κόμμα το 1942. Λίγα χρόνια νωρίτερα, το 1935, με την ευκαιρία του 7ου συνεδρίου του κόμματος είχε γυριστεί από τη Λένι Ρίφενσταλ (1902-2003) το ντοκιμαντέρ «Η ημέρα της ελευθερίας: Η Βέρμαχτ μας» (18’) ενώ στο συνέδριο καθορίστηκε το μέλλον των Εβραίων της Ευρώπης.
Υπό τη σκέπη του Χίτλερ, η Ρίφενσταλ γύρισε προπαγανδιστικές ταινίες που εξυμνούσαν το ναζιστικό καθεστώς, όπως «Ο θρίαμβος της θέλησης» (1934) που καταγράφει σε στιγμιότυπα το Κομματικό συνέδριο της Νυρεμβέργης του 1934. Το 1939 κινηματογράφησε την παρέλαση των νικηφόρων ναζιστικών στρατευμάτων στην Βαρσοβία. Μόλις τον προηγούμενο χρόνο είχε δηλώσει ότι για τη Νύχτα των Κρυστάλλων δεν ήταν υπεύθυνος ο Χίτλερ, ενώ για τις ανάγκες της ταινίας της «Tiefland» οι ισπανικής εμφάνισης κομπάρσοι αντικαταστάθηκαν από κρατούμενους αθίγγανους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα εξωτερικά γυρίσματα και στα εσωτερικά (Βερολίνο, 1942), πριν την εξάλειψή τους λόγω της ταυτότητάς τους (φυλή, θρησκεία).
Ο κινηματογράφος της αποτέλεσε όργανο πειθούς υπό το πρόσχημα της καταγραφής της αλήθειας. Πώς κατέγραψε ο κινηματογράφος αρκετά χρόνια μετά, την προσπάθεια εξόντωσης των Εβραίων και τις πρακτικές του Χίτλερ; Πώς πέρασε το Ολοκαύτωμα στο θέατρο, στην τέχνη γενικότερα; Αυτά είναι ερωτήματα στα οποία θα απαντήσουμε στο επόμενο σημείωμά μας.
Κεντρική φωτογραφία: Η κεντρική πύλη του στρατοπέδου συγκέντρωσης στο Άουσβιτς. Πηγή: Shutterstock
