Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 89 ετών ο βραβευμένος συγγραφέας Βασίλης Βασιλικός, ένας από τους δέκα πιο μεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς, σύμφωνα με τα δεδομένα της UNESCO.
Από τους πολυγραφότερους συγγραφείς, πληθωρικός, πολιτικά ενεργός, ο Βασίλης Βασιλικός σημάδεψε την ιστορία των γραμμάτων του δεύτερου μισού του 20ού αιώνα.
Έχει γράψει μυθιστορήματα, νουβέλες, διηγήματα, θεατρικά έργα και ποίηση. Από τα έργα του γνωστότερα είναι: «Η Μυθολογία της Αμερικής», «Το ψαροντούφεκο», «Θύματα ειρήνης», «Οι φωτογραφίες», «Ζ», «Ο Ιατροδικαστής», «Ο Θάνατος του Αμερικάνου» κ.ά.
Το «Ζ» που ξεχώρισε ως «σύμβολο ειρήνης»
Ο Βασίλης Βασιλικός είναι ανάμεσα στους 10 πιο μεταφρασμένους Έλληνες συγγραφείς και ο τέταρτος πιο διαβασμένος Έλληνας στον κόσμο μετά τους Καζαντζάκη, Ρίτσο και Καβάφη.
Έμεινε, ωστόσο, στην ιστορία της λογοτεχνίας και αναγνωρίστηκε παγκοσμίως χάρη στο μυθιστόρημά του «Ζ», το οποίο αφορούσε τον Γρηγόρη Λαμπράκη και τη δολοφονία του το 1963. Το μυθιστόρημα-ντοκουμέντο για τη δολοφονία του Γρηγόρη Λαμπράκη (1963), ένα βιβλίο-σύμβολο, ένα μυθιστόρημα-σταθμός στην ελληνική λογοτεχνία.
Γραμμένο σχεδόν παράλληλα με την εξέλιξη των γεγονότων και της δίκης που συντάραξε την Ελλάδα, το «Ζ» εκδόθηκε για πρώτη φορά στα μέσα της ταραγμένης δεκαετίας του 1960. «Λογοτεχνικό ρεπορτάζ» ή «φανταστικό ντοκιμαντέρ ενός εγκλήματος», κατά τον ίδιο τον Βασίλη Βασιλικό, κινείται στα όρια μεταξύ λογοτεχνίας και δημοσιογραφίας, με τον συγγραφέα να ενορχηστρώνει το δημοσιογραφικό και το προανακριτικό υλικό της υπόθεσης Λαμπράκη.
Το «Ζ», ακόμη σήμερα, συνεχίζει να προκαλεί τεράστιο ενδιαφέρον, γιατί παραμένει ανοικτό και διαθέσιμο σε νέες ερμηνείες και σηματοδοτήσεις (από την παρουσίαση στο οπισθόφυλλο του βιβλίου).
Το έργο γράφτηκε σχεδόν αμέσως μετά τα γεγονότα και πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Ταχυδρόμος» το 1966. Την ίδια χρονιά κυκλοφορεί σε βιβλίο από τις Εκδόσεις Θεμέλιο, σχεδόν ταυτόχρονα με τη δίκη των κατηγορουμένων για τη δολοφονία. Το 1967 η χούντα των συνταγματαρχών απαγόρευσε την κυκλοφορία του στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα άρχισε να μεταφράζεται σε άλλες γλώσσες στο πλαίσιο του αντιδικτατορικού αγώνα. Συγκεκριμένα, επίσης το 1966, μεταφράστηκε στα γαλλικά από τον Pierre Comberousse και κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Gallimard, ενώ τα επόμενα τρία χρόνια μεταφράστηκε και εκδόθηκε σε άλλες δεκαοχτώ χώρες, όπως οι Η.Π.Α., η Αγγλία, η Σοβιετική Ένωση και η Ιαπωνία.
Το 1969 πραγματοποιήθηκε η κινηματογραφική μεταφορά του από τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά, με πρωταγωνιστές τους Ίβ Μοντάν στον ρόλο του Γρηγόρη Λαμπράκη, της Ειρήνης Παππά στον ρόλο της Ελένης Λαμπράκη και του Ζαν - Λουί Τρεντινιάν στο ρόλο του ανακριτή Χρήστου Σαρτζετάκη.
Το έργο έγινε αμέσως σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα και βοήθησε -κυρίως με την κινηματογραφική προβολή του- στη διεθνοποίηση της κατάστασης στην Ελλάδα.
Το βιβλίο μεταφέρθηκε και στο θέατρο, το 2012, από το Εθνικό Θέατρο, σε θεατρική μεταφορά της Έφης Θεοδώρου. Τον Μάρτιο του 2018 παρουσιάστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή η όπερα που βασίστηκε πάνω στο μυθιστόρημα, σε λιμπρέτο του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη.
Ο βίος και οι σπουδές του
Γεννήθηκε στις 18/11/1934 στην Καβάλα. Πατέρας του ήταν ο δικηγόρος Νικόλαος Βασιλικός, που πολιτεύθηκε και εξελέγη βουλευτής Καβάλας το 1936 και η μητέρα του η Καίτη Βασιλικού. Είχε μια αδερφή, την Έλζα, πρώην πρωταθλήτρια του πινγκ πονγκ.
Σπούδασε Νομικά στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και σκηνοθεσία τηλεόρασης στη δραματική σχολή του Πανεπιστημίου Γέιλ (Drama School - SRT) στο Νιού Χέιβεν του Κονέκτικατ (ΗΠΑ).
Από το 1967 μέχρι το 1994, ο Βασίλης Βασιλικός έζησε και εργάστηκε στο εξωτερικό (Ιταλία, Γαλλία, Νέα Υόρκη τα πρώτα 7 χρόνια εξόριστος από τη χούντα), με ένα τριετές διάλειμμα (1981-1984), κατά το οποίο ανέλαβε καθήκοντα αναπληρωτή γενικού διευθυντή της Ε.Ρ.Τ. επί κυβερνήσεως Ανδρέα Παπανδρέου.
Εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη σε ξένες παραγωγές, σκηνοθέτης ντοκιμαντέρ, σεναριογράφος, επιμελητής (Dr.) σεναρίων, εισηγητής σεναρίων στην Arte (1990-1993), δημοσιογράφος και συγγραφέας. Συνεργάστηκε με τον Νίκο Κούνδουρο στο σενάριο της ταινίας Μικρές Αφροδίτες. Διετέλεσε πρέσβης της Ελλάδας στην UNESCO (1996-2004).
Η πολιτική του σταδιοδρομία
Ο Βασίλης Βασιλικός τοποθετήθηκε επικεφαλής του ψηφοδελτίου επικρατείας της εκλογικής συνεργασίας Πράσινοι - Δημοκρατική Αριστερά στις βουλευτικές εκλογές του 2015, καθώς και στις βουλευτικές εκλογές του 2019, αυτή τη φορά όμως με τον ΣΥΡΙΖΑ - Προοδευτική Συμμαχία, με τον οποίο εξελέγη. Ήταν βουλευτής Επικρατείας από τις 7 Ιουλίου 2019 μέχρι τις 21 Μαΐου 2023.
Σπουδαίες διακρίσεις
- Officier des Arts et des Lettres από τη Γαλλική Δημοκρατία
- Επίτιμος Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Πατρών στην έδρα της Φιλολογίας
- Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1984)
- Μέλος του Διεθνούς Κοινοβουλίου των Συγγραφέων με έδρα το Στρασβούργο
- Μέλος του Δ.Σ. των Γάλλων συγγραφέων (Maison des Ecrivains) Γαλλία, (1990-1993)
- Βραβεία των 12 (1954, 1962)
- Κρατικό βραβείο διηγήματος (1980) - Δεν το αποδέχθηκε
- Μεγάλο Βραβείο Γραμμάτων του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού (1 Δεκεμβρίου 2017)
