Στην ταινία «Ο άνθρωπος ελέφαντας» (1980) του Νταίηβιντ Λιντς αποτυπώνεται η βαθιά συναισθηματική ανάγκη ενός ανθρώπου να αγαπήσει και να αγαπηθεί, να γίνει αποδεκτός από τον περίγυρό του και να αποτελέσει μέρος της κοινωνίας.
Η ταινία ανακαλείται με αφορμή το θεατρικό έργο «Κόκκαλο» των Ιόλης Ανδρεάδη και Άρη Ασπρούλη, σε σκηνοθεσία της πρώτης, καθότι το κεντρικό πρόσωπο του έργου, ο σπουδαιότερος και επιδραστικότερος διανοητής και καλλιτέχνης του θεάτρου του 20ου αιώνα, Αντονέν Αρτώ (1896-1948) (τον υποδύεται ο Γεράσιμος Γεννατάς) ζητά κάτι απλό, ένα αίτημα που έχουν όλοι οι άνθρωποι: «εγώ απλώς θέλω να μην πονάω». Και οι έχοντες ενσυναίσθηση δεν μπορούν να το αγνοήσουν, παρά να σταθούν, όπως η γραφή των Ανδρεάδη και Ασπρούλη, δείχνοντας στο κοινό πως καθένας είναι μοναδικός και ως τέτοιος οφείλει να αντιμετωπίζεται λαμβάνοντας, επίσης, σεβασμό.
Η παράσταση –μία λυτρωτική ροκ τελετουργία– πραγματεύεται την αδήριτη ανάγκη να υπάρχει ανθρωπιά και χρόνος ώστε να ακούσουμε τον εκάστοτε άλλο, εστιάζει στον αντίκτυπο που έχουν οι λέξεις σε όσους τυγχάνει να διακατέχονται από (υπερ)ευαισθησία, τονίζει την ομορφιά αυτών των ανθρώπων αλλά και την πραγματικότητα μιας κοινωνίας που δεν θα διστάσει να προσάψει χαρακτηρισμούς ή να υψώσει τη φωνή με κάθε ευκαιρία για οτιδήποτε θεωρεί παράπτωμα.
Στον μονόλογό του, ο πρωταγωνιστής στηλιτεύει τον σύγχρονο καθωσπρεπισμό και την κοινωνική υποκρισία. «Η κοινωνία διατηρείται σε μια σφαίρα υποκρισίας, ασέλγειας, περιφρόνησης» τονίζει, επαναλαμβάνοντας την επιθυμία του: «προσπαθώ να δω πώς είναι να μην πονάς. Θέλω απλώς να μην πονώ. Θα ξαναγίνω τεσσάρων χρονών και δεν θα πονώ».
Η φωτογραφία ενός μικρού παιδιού σε μεγέθυνση, ως φόντο, στο πέρας της παράστασης, παρουσιάζεται ως τα ιδεατά έτη της ζωής του κεντρικού προσώπου. Το τονίζει άλλωστε με την τελευταία του φράση («Θα ξαναγίνω τεσσάρων χρονών και δεν θα πονώ») και με παραπέμπει σε μία επίσης αλήθεια: στην εναλλαγή των συναισθημάτων του ανθρώπου από την παιδική στην ενήλικη ζωή του και κατά τη διάρκεια αυτής. Ας μη λησμονούμε την αγκαλιά και το χαμόγελο που τα παιδιά προσφέρουν απλόχερα, ενδεχομένως η φωτογραφία αναφέρεται στην ηλικία εκείνη του ανθρώπου κατά την οποία τα επίσης παιδιά δεν είναι αυστηρά μεταξύ τους ούτε επικρίνουν τους συνομήλικούς τους.
Ο Γεράσιμος Γεννατάς επί σκηνής. Φωτ.: Κική Παπαδοπούλου
Πρόκειται για ορισμένα από όσα στάθηκε ο εσωτερικός αμφιβληστροειδής κατά την παρακολούθηση της παράστασης «Κόκκαλο» το περυσινό φθινόπωρο, στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης. Το έργο αναφέρεται στον Αντονέν Αρτώ μέσα από μία φανταστική υπόθεση που όμως προκύπτει από πραγματικά γεγονότα.
Την περίοδο που ο Αντονέν Αρτώ επινόησε μια εντελώς νέα θεατρική φόρμα, το «Θέατρο της Σκληρότητας», είχε γράψει την πεντάπρακτη τραγωδία «Οι Τσέντσι» (1935)». Η παράσταση δεν είχε την επιθυμητή αποδοχή, τρία χρόνια μετά (1938) ο Αρτώ χαρακτηρίστηκε επισήμως «παράφρων» και οδηγήθηκε δια της βίας στο ψυχιατρείο, στο οποίο παρέμεινε έγκλειστος για εννέα χρόνια. Την τελευταία μόνο χρονιά υποβλήθηκε σε περισσότερα από 51 ηλεκτροσόκ. Το 1946 και λίγο πριν από τον θάνατό του, απέκτησε ξανά ελευθερία κινήσεων, έχοντας όμως υποστεί ανεπανόρθωτες βλάβες από τις επίσημες θεραπευτικές μεθόδους.
Οι «Φίλοι του Αντονέν Αρτώ» οργάνωσαν μια ειδική βραδιά αφιερωμένη στο έργο του αλλά η είσοδος στον ίδιο απαγορεύθηκε, λόγω του φόβου που προκαλούσε η εξασθενημένη του φιγούρα και η πιθανότητα ενός ακόμη θηριώδους ξεσπάσματος, όπως αυτά που συνήθιζε ενώπιον ακροατηρίου και από τα οποία ηρεμούσε μόνο εάν τον φιλούσε ένας φίλος του στο μέτωπο.
Ο Γεράσιμος Γεννατάς επί σκηνής. Φωτ.: Κική Παπαδοπούλου
Γι’ αυτό και το «Κόκκαλο» ξεκινά με την φανταστική υπόθεση ότι μετά το παραπάνω περιστατικό ο απογοητευμένος Αρτώ επιστρέφει οικειοθελώς στο κελί του και δίνει μία τελευταία σόλο παράσταση μπροστά σε ένα κοινό που πλάθει με το μυαλό του, ένα κοινό που τον δέχεται και τον αγαπά. Στην προκειμένη, είναι το κοινό που πήγε και πρόκειται να πάει να παρακολουθήσει την παράσταση. Είχε ανεβεί για δύο σεζόν στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης, είχε πραγματοποιήσει τριπλό ιστορικό sold out τον Μάιο του 2023 στο The Tank Theatre της Νέας Υόρκης, και επιστρέφει στην Αθήνα, για να παρουσιαστεί από τις 4 Δεκεμβρίου και μόνο για 12 παραστάσεις, κάθε Δευτέρα και Τρίτη στο Θέατρο «Σημείο», προτού ταξιδέψει στη Σόφια για να συνεχίσει τη διεθνή του πορεία.
Επί σκηνής με τον Γεράσιμο Γεννατά ο μουσικός περφόρμερ Γιώργος Παλαμιώτης ο οποίος έγραψε τη μουσική. Τα σκηνικά είναι της Δήμητρας Λιάκουρα, τα κοστούμια του Κωνσταντίνου Κασπίρη, τους φωτισμούς σχεδίασε ο Σάκης Μπιρμπίλης. Για την ερμηνεία του στον ρόλο του Αντονέν Αρτώ, ο Γεράσιμος Γεννατάς ήταν υποψήφιος καλύτερης ανδρικής ερμηνείας στα Βραβεία Κοινού του Αθηνοράματος.
Ο Γιώργος Παλαμιώτης επί σκηνής. Φωτ.: Κική Παπαδοπούλου
* Το πρωτότυπο θεατρικό έργο «Κόκκαλο» αποτελεί το τελευταίο μέρος της τριλογίας των συγγραφέων Ιόλης Ανδρεάδη και Άρη Ασπρούλη επάνω στον Αντονέν Αρτώ. Η τριλογία περιλαμβάνει επίσης τα έργα τους «Αρτώ / Βαν Γκογκ» και «Οικογένεια Τσέντσι» και κυκλοφορεί με τον ενιαίο τίτλο «THE ARTAUD TRILOGY» από την Κάπα Εκδοτική σε δίγλωσση έκδοση ελληνικά-αγγλικά.
Θέατρο Σημείο, Χαρ. Τρικούπη 4, Καλλιθέα | 210 9229579. Παραστάσεις: 04 - 05/12, 11 - 12/12, 18 - 19/12, 25 – 26/12, 01- 02 & 08 - 09/01/2024. Ώρα έναρξης: 21:00
Κεντρική φωτ.: Οι Γεράσιμος Γεννατάς (αριστερά) και Γιώργος Παλαμιώτης (δεξιά) κατά την παρουσίαση του έργου «Κόκκαλο». Φωτ.: Κική Παπαδοπούλου
Στο παρακάτω σημείωμα η παρουσίαση της τριλογίας στο Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης:
