Το κεφάλαιο Χαλεπάς είναι διαχρονικό, πέρα από χρονικά και εδαφικά σύνορα. Και δεν εξαντλείται όσο το έργο του γλύπτη συγκινεί και μιλά σε κάθε γενιά που το ερμηνεύει ανάλογα με τις προσλαμβάνουσές της.
Μια σημαντική ημερίδα που ήρθε να συμπληρώσει νέες «σημειώσεις» στο ολοζώντανο έργο και τον ταραχώδη βίο του κορυφαίου Έλληνα δημιουργού, διοργανώθηκε την περασμένη Πέμπτη από το Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο και την Τράπεζα της Ελλάδος.
Είναι μια συνεργασία που δείχνει την εξωστρέφεια του τμήματος Ιστορίας της Τέχνης, αλλά και τη βούληση της Τραπέζης, να γίνει όχι μόνο αυτό που το όνομά της δηλώνει, αλλά επίσης ίδρυμα με πνευματική προσφορά.
Παρά την κακοκαιρία, φοιτητές και φιλότεχνοι έδωσαν το «παρών» στο κτήριο του ΕΚΠΑ στα Προπύλαια (αμφιθέατρο «Άλκης Αργυριάδης»), ενώ η ταυτόχρονη διαδικτυακή μετάδοση έδωσε τη δυνατότητα σε πολύ κόσμο να παρακολουθήσει τις ομιλίες.
Ας μη λησμονούμε ότι ο Γιανούλης Χαλεπάς πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στη σιωπή. Ελάχιστες δικές του φράσεις γνωρίζουμε, πολύ λίγες πληροφορίες έχουμε για την καθημερινότητά του.
Το μπάσιμο στον κόσμο του γλύπτη έκανε η ομότιμη Καθηγήτρια στη Σχολή Καλών Τεχνών του Αριστοτελείου, Αλεξάνδρα Γουλάκη-Βουτυρά. Η Διευθύντρια του Τελλογλείου Ιδρύματος που ετοιμάζει μεγάλη έκθεση για τον Χαλεπά στη Θεσσαλονίκη, παρουσίασε «ανοικτά» ζητήματα που αφορούν τη σχέση του καλλιτέχνη με το τηνιακό εργαστήριο μαρμαρογλυπτικής του πατέρα του και, μέσα από γνωστά γλυπτά, διέτρεξε και τις τρεις περιόδους δημιουργίας του: Η πρώτη 1870-1878 αφορά τα νεανικά του χρόνια μέχρι την εμφάνιση της αρρώστιας.
Η δεύτερη, 1902-1930 καλύπτει τα χρόνια μετά το ψυχιατρείο, όταν επέστρεψε και εργάστηκε στην Τήνο, ενώ η τρίτη περίοδος, 1930-1938, ταυτίζεται με τα χρόνια της ζωής και εργασίας στην Αθήνα.
Στην πρώτη, κλασικιστική περίοδο του Χαλεπά αναφέρθηκε ενδελεχώς ο Προϊστάμενος του Τμήματος Σύγχρονης Γλυπτικής στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά, Γιάννης Μπόλης.
Έδωσε το πλαίσιο της σπουδής στην Ακαδημία του Μονάχου και μίλησε για τη δημιουργία των πρώτων έργων, τις βραβεύσεις και την υποδοχή τους από το κοινό, και ακολούθως στην επιστροφή του στην Αθήνα και την καλλιτεχνική πορεία του έως το 1878, οπότε και εμφανίζονται τα πρώτα σημάδια της ψυχικής νόσου του. Στο νησί του ο Χαλεπάς αντιμετωπίστηκε ως ο «σαλός» του χωριού, ώσπου να βρει την ηρεμία και την αναγνώριση στην ωριμότητά του.
Το «Κεφάλι Σατύρου» με το διαπεραστικό βλέμμα, το απειλητικό, σαρκαστικό χαμόγελο στα χείλη του γοητευτικού άνδρα, προκαλεί ανάμεικτα συναισθήματα στο θεατή από όποια γωνία και αν προσέξει το γλυπτό.
Άλλωστε, ο ίδιος ο δημιουργός του το είχε χαρακτηρίσει «σατανικό». Την ιστορία, πίσω από τη μορφή του, επιχείρησε να φωτίσει η Επιστημονική υπεύθυνη-Επιμελήτρια της Συλλογής έργων τέχνης της Τράπεζας της Ελλάδος, Χάρις Κανελλοπούλου.
Αναφέρθηκε στην παρουσία της μυθολογικής μορφής του στο έργο του Χαλεπά, και ιδιαίτερα στο σύμπλεγμα Σάτυρος και Έρωτας, για το οποίο ο γλύπτης εργάστηκε σε παραλλαγές δώδεκα φορές στην κλασικιστική και μεταλογική περίοδο δημιουργίας του. Στην ανακοίνωσή της, εντόπισε τεχνοτροπικές και εκφραστικές διαφοροποιήσεις που παρουσιάζονται στα έργα αυτά, και υπογράμμισε το κοινό σημείο αναφοράς τους ως προς την ψυχογραφική ενδοσκόπηση των μορφών από τον γλύπτη.
Νεότερα αρχειακά στοιχεία για τη δημιουργία του πιο διάσημου γλυπτού του Χαλεπά, της περίφημης Κοιμωμένης, καθώς και ζητήματα της αθηναϊκής μαρμαρογλυπτικής του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, μας έδωσε ο Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης Δημήτρης Παυλόπουλος. Με ζωντάνια αλλά και ουσία, παρουσίασε τη «μυθολογία» που απέκτησε το γλυπτό στην πορεία του χρόνου, τόσο με την παρουσία του στο Α΄ Νεκροταφείο Αθηνών, όσο και με την αναφορά του στον Τύπο, στη λογοτεχνία και το θέατρο.
Την ίδια τη μορφή του Χαλεπά φώτισε ο Μάνος Στεφανίδης. Ο Καθηγητής Ιστορίας της Τέχνης στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Φιλοσοφικής, έστρεψε το ενδιαφέρον του κοινού σε βιογραφικά στοιχεία από τη ζωή του γλύπτη. Αντλώντας εργαλεία από το ψυχαναλυτικό πεδίο, υπογράμμισε τη σημασία του γυναικείου στήθους στο έργο του καλλιτέχνη ως στοιχείου αναφοράς στην επιθυμία, στον ερωτισμό, στη μητρότητα και την ιερότητα.
Θέτοντας ως ερώτημα το κατά πόσο η βιογραφία ενός καλλιτέχνη συνιστά το κύριο εργαλείο κατανόησης του έργου του, ο Κώστας Δανούσης (ερευνητής Ιστορίας της νεότερης Τήνου και συγγραφέας) αναφέρθηκε διεξοδικά στη ζωή του Τήνιου καλλιτέχνη, επιχειρώντας να διακρίνει τον πραγματικό Χαλεπά από εκείνον του μύθου που περιέβαλλε τον μακρό βίο του (έφυγε στις 15 Σεπτεμβρίου 1938, σε ηλικία 87 χρόνων).
Η επιμελήτρια της συλλογής Γλυπτικής στην Εθνική Πινακοθήκη Τώνια Γιαννουδάκη, παρουσίασε τη συμβολή του ιδρύματος στη διάσωση του έργου του Χαλεπά, καθώς και την προβολή του προς το κοινό μέσα από τη διοργάνωση εκθέσεων και την παρουσίαση γλυπτών, σχεδίων και αρχειακού υλικού στον ιστότοπο της Πινακοθήκης.
Τον κύκλο των ομιλιών έκλεισε ο υποψήφιος διδάκτωρ Ιστορίας της Τέχνης Γιάννης Γαλανόπουλος, παρουσιάζοντας τα τεχνοκριτικά σημειώματα του Δ.Ε. Ευαγγελίδη στον Τύπο.
Χαιρετισμό απηύθυναν ο Πρύτανης του ΕΚΠΑ, καθηγητής Μελέτιος-Αθανάσιος Δημόπουλος, ο κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής του ΕΚΠΑ Αχιλλέας Χαλδαιάκης, ο διευθυντής του Κέντρου Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος Παναγιώτης Παναγάκης και ο πρόεδρος του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του ΕΚΠΑ, καθηγητής Δημήτρης Παυλόπουλος. Τις ανακοινώσεις της ημερίδας αναμένουμε σε τόμο πρακτικών, που θα εκδοθεί από το Κέντρο Πολιτισμού, Έρευνας και Τεκμηρίωσης της Τράπεζας της Ελλάδος.
