Τρεις περιπτώσεις εργοστασίων υπό κατάληψη στο Μιλάνο, τη Ρώμη και τη Θεσσαλονίκη είναι το αντικείμενο της τρικάναλης βίντεο-εγκατάστασης με τίτλο“Occupy, Resist, Produce” των κινηματογραφιστών Dario Azzellini και Oliver Ressler, η οποία φιλοξενείται από τις 12 έως τις 26 Μαρτίου στο Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, στην Αποθήκη Β1 στο λιμάνι Θεσσαλονίκης, και στο πλαίσιο του 18ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Η οικονομική κρίση που ξεκίνησε το 2007 οδήγησε σε μαζικές απολύσεις, αφήνοντας χιλιάδες εργαζόμενους με ελάχιστες ελπίδες να βρουν μια καινούρια δουλειά. Η κατάσταση αυτή επανέφερε στο προσκήνιο, στην Ευρώπη, τη διαχείριση απ' τους ίδιους τους εργάτες. Για αρκετά χρόνια, εργοστάσια είχαν καταλειφθεί και ανακάμψει αποκλειστικά σχεδόν μέχρι τότε στη Λατινική Αμερική. Η βιντεο-εγκατάσταση Occupy, Resist, Produceεστιάζει σε εκείνες τις σπάνιες και καλά οργανωμένες περιπτώσεις, όπου ο σκοπός του αγώνα είναι να φέρει την παραγωγή υπό τον έλεγχο των εργατών. Η βίντεο-εγκατάσταση αποτελείται από τρία φιλμ σε εργοστάσια υπό κατάληψη στο Μιλάνο, τη Ρώμη και τη Θεσσαλονίκη. Σε αυτές τις τρεις περιπτώσεις οι εργάτες βρήκαν τρόπους να οργανώσουν την εργασία κάτω απ' τον δικό τους έλεγχο. Το κάθε φιλμ βασίζεται σε συζητήσεις με τους εργάτες. Οι συνελεύσεις τους –πάντα το βασικό σώμα αποφάσεων– καταγράφηκαν. Είναι ουσιαστικό να αναγνωρίσει κανείς τις διαφορές μεταξύ των καταστάσεων, των συνθηκών και των πρακτικών των τριών εταιρειών, αλλά είναι επίσης σημαντικό να κατανοήσουμε τον έλεγχο των εργατών και την ανάνηψη των μονάδων περισσότερο ως μια κοινωνικοπολιτική ενέργεια, παρά ως μια απλή οικονομική διαδικασία.
Οι τρεις περιπτώσεις
Η Maflow, μια πολυεθνική κατασκευαστική ανταλλακτικών αυτοκίνητων στο Μιλάνο, έκλεισε τις εγκαταστάσεις της το 2009, ενώ η ιδιοκτήτρια εταιρεία ItalianLifestylePartners αντιμετώπιζε κατηγορίες για απάτες χρεοκοπίας. Οι εργάτες ξεκίνησαν έναν αγώνα για να ξανανοίξουν τη βιομηχανία υπό τον έλεγχο τους. Το 2013 κατέλαβαν το εργοστάσιο και από εκείνη τη μέρα 20 εργάτες συμμετείχαν με πλήρη απασχόληση στο πρότζεκτ, ανακαλύπτοντας εκ νέου τον εαυτό τους και το εργοστάσιο, το οποίο επονομάστηκε σε RiMaflow. Εφαρμόζοντας την έννοια του ανοιχτού εργοστασίου, οι εργάτες ξεκίνησαν να ανακυκλώνουν υπολογιστές και ηλεκτρονικές οικιακές συσκευές, άνοιξαν μπαρ και καφέ, οργάνωσαν μια υπαίθρια αγορά καθώς και πολιτιστικές δραστηριότητες με την τοπική κοινότητα. Επίσης, προχώρησαν σε συνεργασίες με τοπικούς παραγωγούς βιολογικών αγροτικών προϊόντων, δημιουργώντας μια ομάδα για μαγαζιά αλληλεγγύης.
Η Officine Zero, πρώην RSI (Rail Service Italia), ειδικευόταν στη συντήρηση και την επισκευή των κλιναμαξών, όμως έκλεισε όταν οι ιταλικοί σιδηρόδρομοι σταμάτησαν τα νυχτερινά δρομολόγια τον Δεκέμβριο του 2011. Περίπου 20 εργάτες από τον συνολικό αριθμό των 60 αρνήθηκαν να αποδεχτούν το κλείσιμο και τον Φεβρουάριο του 2012 κατέλαβαν τον χώρο εργασίας τους. Το 2013, η Officine Zero ιδρύθηκε επίσημα ως ένα οικο-κοινωνικό εργοστάσιο στη Ρώμη. Officine Zero κυριολεκτικά σημαίνει «Μηδέν Εργαστήρια»: «μηδέν αφεντικά, μηδέν εκμετάλλευση, μηδέν ρύπανση», όπως λέει το καινούριο τους σλόγκαν. Οι εργάτες της Officine Zero απασχολούνται κυρίως με την επιδιόρθωση και ανακύκλωση οικιακών συσκευών, υπολογιστών και επίπλων σε συνεργασία με αρκετά εργαστήρια ξυλουργικής και μεταλλοτεχνίας, καθώς και με άλλα για υλικά παραγεμίσματος και γενικές επισκευές,. Το συλλογικό αυτό πρότζεκτ έχει ως στόχο να μεταμορφώσει την πρώην μονάδα επιδιόρθωσης κλιναμαξών σε βιομηχανικό κέντρο επανάχρησης και ανακύκλωσης.
Η ΒΙΟ.ΜΕ. στη Θεσσαλονίκη παρασκεύαζε βιομηχανική κόλλα, μονωτικά υλικά και διάφορα άλλα χημικά κατασκευαστικά υλικά. Το 2010 η διοίκηση έδινε στους εργάτες κάθε 4 με 6 βδομάδες άδεια άνευ αποδοχών. Τον Ιούλιο του 2011, και αφού ο ιδιοκτήτης σταμάτησε να πληρώνει μισθούς, οι εργάτες αποφάσισαν να καταλάβουν το εργοστάσιο και να πάρουν το μέλλον στα χέρια τους. Τον Φεβρουάριο του 2013 η ΒΙΟ.ΜΕ. ξεκίνησε να παράγει βιολογικά καθαριστικά προϊόντα και βιολογικό σαπούνι. Η ΒΙΟ.ΜΕ. δημιούργησε μια συλλογικότητα με σκοπό να λειτουργεί νόμιμα. Ωστόσο, δεν λειτουργεί ως μια κλασική συλλογική ομάδα, καθώς οι εργάτες δεν θεωρούν την εταιρεία δική τους ιδιοκτησία αλλά κοινό αγαθό που πρέπει να υπηρετεί την κοινωνία. Έτσι η ΒΙΟ.ΜΕ. έχει «υποστηρικτές» που πληρώνουν μηνιαία συνδρομή προκαταβολικά και σε αντάλλαγμα τους δίνονται τα προϊόντα της. Η επιτροπή αλληλεγγύης υποστηρίζει επίσης και τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων.
Επιμέλεια έκθεσης: Θοδωρής Μάρκογλου, Ιστορικός Τέχνης-Επιμελητής ΚΜΣΤ-ΚΣΤΘ.
