Το βιβλίο του William Easterly, The Tyranny of Experts, αποτελεί μια καυστική κριτική στο μοντέλο οικονομικής ανάπτυξης που δίνει προτεραιότητα στην τεχνοκρατική προσέγγιση εις βάρος της ατομικής ελευθερίας και της δημοκρατικής διακυβέρνησης. Μέσα από παραδείγματα, ο Easterly αναδεικνύει πώς η υπερβολική εμπιστοσύνη στους ειδικούς όχι μόνο αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει τις ρίζες της φτώχειας, αλλά συχνά διαιωνίζει τις ανισότητες και ενισχύει αυταρχικά καθεστώτα. Η ανάλυσή του, αν και εστιασμένη στις αναπτυσσόμενες χώρες, προσφέρει ευρύτερα διδάγματα για τις αποτυχίες της ειδημοσύνης σε πολλούς τομείς και προτείνει τρόπους για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στην εξουσία των ειδικών.
Ο Easterly περιγράφει πώς οι διεθνείς οργανισμοί και οι ειδικοί της οικονομικής ανάπτυξης προτιμούν τους μετρήσιμους στόχους, όπως η αύξηση του ΑΕΠ ή η κατασκευή υποδομών, έναντι της προάσπισης των ατομικών δικαιωμάτων και της πολιτικής ελευθερίας. Συχνά συνεργάζονται με αυταρχικά καθεστώτα για την επίτευξη «γρήγορων αποτελεσμάτων», αγνοώντας τις επιπτώσεις στις τοπικές κοινότητες. Αυτή η προσέγγιση όχι μόνο αγνοεί τις αιτίες της φτώχειας, αλλά και τις ενισχύει, με αποτέλεσμα η ανάπτυξη να γίνεται εργαλείο διαιώνισης της καταπίεσης αντί για μέσο απελευθέρωσης.
Η κριτική του Easterly επεκτείνεται και πέρα από την οικονομική ανάπτυξη. Οι αποτυχίες που περιγράφει έχουν παρατηρηθεί και σε άλλους τομείς όπου κυριαρχεί η εξειδίκευση, όπως η δημόσια υγεία, η κλιματική πολιτική, και η οικονομική διαχείριση. Η πανδημία, για παράδειγμα, ανέδειξε πώς οι ασαφείς αποφάσεις και οι αντιφατικές οδηγίες των ειδικών διέβρωσαν την εμπιστοσύνη του κοινού με τραγικά αποτελέσματα για τη δημόσια υγεία. Αντίστοιχα, οι τεχνοκρατικές λύσεις σε χρηματοπιστωτικές κρίσεις κατά κανόνα εξυπηρετούν πρώτιστα τις μεγάλες εταιρείες και τις τράπεζες, ενώ αφήνουν τους απλούς πολίτες να πληρώνουν το τίμημα χωρίς επαρκή δικαιολόγηση, ενισχύοντας έτσι τη δυσπιστία προς τους θεσμούς.
Η αποτυχία των ειδικών, που σήμερα απολαμβάνουν ιστορικά χαμηλά επίπεδα εμπιστοσύνης, οφείλεται σε μια σειρά παραγόντων. Πρώτον, λειτουργούν συχνά μέσα σε «ηχοθαλάμους», απομονωμένοι από τις καθημερινές εμπειρίες των ανθρώπων που επηρεάζονται από τις αποφάσεις τους. Δεύτερον, πολλές φορές εξυπηρετούν ειδικά συμφέροντα - κυβερνήσεις, εταιρείες, ή διεθνείς οργανισμούς - παρά την επιστήμη τους. Τρίτον, δεν επικοινωνούν επαρκώς και με σαφήνεια τις θέσεις τους στο κοινό, γεγονός που δημιουργεί την εντύπωση αλαζονείας και ανοίγει την πόρτα σε influencers των κοινωνικών μέσων να σπεύσουν και να καλύψουν το κενό ενημέρωσης των πολιτών. Τέλος, συχνά παρακάμπτουν τις δημοκρατικές διαδικασίες, με αποτέλεσμα να υπονομεύεται η ίδια η εμπιστοσύνη στη διακυβέρνηση.
Το βιβλίο του Easterly αποτελεί μια υπενθύμιση ότι η ειδημοσύνη, όταν δεν συνοδεύεται από διαφάνεια, λογοδοσία, και σεβασμό στα δικαιώματα των ατόμων, μπορεί να γίνει εργαλείο καταπίεσης. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και η αποτελεσματικότητα των ειδικών, σύμφωνα με τον Easterly. Πρώτον, πρέπει να ενισχυθεί η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων στη λήψη αποφάσεων, ώστε να εξασφαλίζεται ότι οι πολιτικές ανταποκρίνονται στις πραγματικές τους ανάγκες. Δεύτερον, οι ειδικοί πρέπει να μάθουν να επικοινωνούν με σαφήνεια, παραδεχόμενοι τις αβεβαιότητες και εξηγώντας τα διλήμματα. Τρίτον, οι πολιτικές πρέπει να υπόκεινται σε τακτική αξιολόγηση και ανατροφοδότηση από το κοινό, εξασφαλίζοντας ότι παραμένουν συνδεδεμένες με την πραγματικότητα. Τέλος, οι τεχνοκράτες - ειδικοί πρέπει να διαχωριστούν από την εξουσία, ώστε να λειτουργούν ως σύμβουλοι και όχι ως ανεξέλεγκτοι κυρίαρχοι.
Η Τυραννία των Ειδικών μας θυμίζει ότι οι αποτυχίες της ειδημοσύνης δεν οφείλονται μόνο σε λάθη πολιτικής, αλλά σε μια βαθύτερη αδιαφορία για τις ανάγκες και τις φωνές των ανθρώπων που επηρεάζονται από αυτήν. Για να σπάσουμε αυτόν τον κύκλο, πρέπει να ξανασκεφτούμε τον ρόλο των ειδικών - όχι ως υποκατάστατο της δημοκρατικής διακυβέρνησης, αλλά ως παράγοντες που συμβάλλουν στην ενδυνάμωση ατόμων και κοινοτήτων.
