Φανταστείτε μια μητέρα που κόβει καθημερινά μικροέξοδα για να πληρώσει το φροντιστήριο του παιδιού της· έναν ηλικιωμένο που βάζει στην άκρη λίγα ευρώ για μια προληπτική εξέταση· ένα νέο ζευγάρι που επενδύει σε ιδιωτική ασφάλιση κατοικίας αντί να περιμένει από ένα ασταθές κράτος - πρόνοιας να πληρώσει τη ζημιά στην επόμενη πλημμύρα - πυρκαγιά ή σεισμό. Αυτές οι επιλογές δεν είναι πολυτέλεια· είναι έμπρακτες εκφράσεις ευθύνης και φιλοδοξίας. Και όμως, αντί να επιβραβεύουμε τέτοιες πράξεις, τις αφήνουμε έρμαιο της φορολογίας - λες και η «αρετή» τιμωρείται από το κράτος.
Όταν η πολιτεία φορολογεί τα έξοδα για εκπαίδευση, υγειονομική φροντίδα ή ιδιωτική ασφάλιση, στέλνει το λάθος μήνυμα: «Μην προσπαθείς να σταθείς μόνος σου, εξαρτήσου από εμάς». Όμως αυτή η νοοτροπία δεν ενισχύει την κοινωνική πρόοδο. Αντίθετα, αποθαρρύνει τους πολίτες από το να κοιτάξουν μπροστά με τόλμη. Η λύση είναι προφανής: κάθε τέτοια δαπάνη πρέπει να απαλλάσσεται από τη φορολογία και να εκπίπτει από το φορολογητέο εισόδημα, όχι να επιβαρύνεται με έξτρα φόρους.
Κάθε γονέας που στηρίζει το παιδί του ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια ή ακόμα και σεμινάρια πληροφορικής, συμβάλλει ταυτόχρονα σε ένα ευρύτερο όραμα: παιδιά καλύτερα προετοιμασμένα για την αγορά εργασίας και για τον κόσμο των ιδεών. Η Ελλάδα βιώνει διαχρονικά μια μορφή «ενηλικίωσης» των μαθητών μέσω των φροντιστηρίων - αν και μπορούμε να συζητήσουμε για την ποιότητά τους, το κίνητρο των γονέων παραμένει αξιέπαινο. Αυτοί οι άνθρωποι προσπαθούν να σπάσουν τον κύκλο της στασιμότητας ή της ανασφάλειας, δίνοντας στα παιδιά τους εφόδια πέρα από τη βασική εκπαίδευση.
Τι γίνεται, όμως; Όχι, μόνο στενάζουν οικονομικά, αλλά τους επιβάλλεται και φόρος. Μετατρέποντας αυτές τις εκπαιδευτικές δαπάνες σε αφορολόγητες ή έστω εκπιπτόμενες, δίνουμε στους μαθητές και τους γονείς μεγαλύτερο κίνητρο να επενδύσουν στη γνώση. Έτσι ενθαρρύνεται μια κοινωνία πιο μορφωμένη - κι αυτή η προοπτική επιστρέφει στο κράτος πολλαπλάσια μέσω παραγωγικότητας, καινοτομίας, μείωσης ανεργίας.
Όταν ένας άνθρωπος πληρώνει από την τσέπη του για έναν προληπτικό έλεγχο, επιλέγει να δράσει υπεύθυνα - να φροντίσει την υγεία του αλλά και να μην επιβαρύνει σε υπερβολικό βαθμό το δημόσιο σύστημα υγείας. Με κάθε προληπτική εξέταση μειώνονται οι πιθανότητες ακριβότερων και πιο χρονοβόρων νοσηλειών αργότερα. Και όμως, οι φορολογικές πολιτικές αντιμετωπίζουν αρκετά από αυτά έξοδα σαν «προσωπική πολυτέλεια».
Η πραγματικότητα διαψεύδει αυτή τη θεώρηση: πρόληψη σημαίνει λιγότερες νοσηλείες, λιγότερα έξοδα για το δημόσιο σύστημα. Άρα η απλή λογική υπαγορεύει ότι οι σχετικές δαπάνες (π.χ. ιατρικές επισκέψεις, εργαστηριακές εξετάσεις, φάρμακα) οφείλουν να αφαιρούνται από τη φορολογητέα ύλη. Είναι μια κίνηση που ανταμείβει το υπεύθυνο άτομο και ταυτόχρονα αποφορτίζει τα δημόσια ταμεία και νοσοκομεία.
Τέλος, πολλοί συμπολίτες μας δεν περιμένουν από το κράτος να τους «σώσει» τη δύσκολη ώρα. Καλύπτονται με ιδιωτική ασφάλιση - υγείας, περιουσίας, ζωής - ώστε να έχουν μια δικλίδα ασφάλειας σε περίπτωση ανάγκης. Αυτό, αντί να συνιστά «παράκαμψη» του κράτους, του εξοικονομεί πόρους. Όσο περισσότεροι πολίτες προστατεύονται ιδιωτικά, τόσο λιγότερο επιβαρύνεται το δημόσιο σύστημα. Ωστόσο, το ελληνικό φορολογικό καθεστώς αντιμετωπίζει αυτές τις ασφαλιστικές εισφορές σχεδόν σαν «αμαρτωλό» έσοδο.
Γιατί, όμως, να φορολογούμε την υπευθυνότητα; Βγάζει νόημα να εκπίπτουν από τη φορολογία όλες οι ασφαλιστικές δαπάνες διότι έτσι ενθαρρύνονται περισσότεροι πολίτες να ασφαλίζουν τη ζωή, την υγεία και την περιουσία τους και το κοινωνικό «χάσμα προστασίας» μικραίνει. Η ιδέα κάθε φιλελεύθερης κουλτούρας λέει «όσο πιο πολύ στέκεσαι στα πόδια σου, τόσο το καλύτερο για όλους».
Φανταστείτε τα οφέλη: Γονείς που χωρίς φόβο επενδύουν στα παιδιά τους, πολίτες που με μεγαλύτερη ευχέρεια προλαμβάνουν ασθένειες, άνθρωποι που δεν διστάζουν να αγοράσουν ασφάλιση, ελαφρύνοντας τα δημόσια ταμεία. Είναι μια προσέγγιση που στηρίζεται σε ένα απλό «δούναι και λαβείν»: το κράτος αποδέχεται ότι δεν μπορεί να υποκαταστήσει κάθε ιδιωτική πρωτοβουλία, και εκείνα τα άτομα που προωθούν την αυτοβοήθεια δεν θα τιμωρούνται οικονομικά.
