Η πρόσφατη απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλει ένα σαρωτικό πακέτο δασμών στις εισαγωγές—την οποία μάλιστα χαρακτήρισε ως την «Ημέρα Απελευθέρωσης» των ΗΠΑ—φέρνει τον κόσμο αντιμέτωπο με κινδύνους που μόνο ως παιχνίδι με τη φωτιά μπορούν να περιγραφούν. Παρά το γεγονός ότι ο Τραμπ παρουσιάζει τους δασμούς ως ένα αναγκαίο μέτρο απέναντι σε ένα υποτιθέμενο «άδικο» διεθνές εμπορικό σύστημα, οι πραγματικές συνέπειες των μέτρων του είναι πολύ πιο σύνθετες και δυσοίωνες απ’ ό,τι αφήνει να εννοηθεί η ρητορική του. Για αυτό άλλωστε και αρκετοί αναλυτές πασχίζουν να διακρίνουν τι ακριβώς προσπαθεί να πετύχει ο Λευκός Οίκος με την πολιτική των δασμών.
Η πρώτη ερμηνεία που δίνεται είναι ότι η κυβέρνηση Τραμπ επιχειρεί μέσω των δασμών να πιέσει τους διεθνείς εταίρους σε υποχωρήσεις, με στόχο τη μείωση των δικών τους εμπορικών φραγμών. Στην πραγματικότητα, όμως, η στρατηγική αυτή έχει ήδη αποτύχει παταγωδώς: αντί οι άλλες χώρες να μειώσουν τα εμπόδιά τους, προχωρούν σε αντίποινα, οδηγώντας τον κόσμο σε έναν ανεξέλεγκτο εμπορικό πόλεμο. Η Κίνα, η Ευρώπη και ο Καναδάς απαντούν ήδη με δικά τους μέτρα, επιβαρύνοντας περαιτέρω τις αγορές και δημιουργώντας ένα φαύλο κύκλο κλιμάκωσης που κανείς δεν μπορεί να ελέγξει. Η απώλεια τρισεκατομμυρίων δολαρίων στα διεθνή χρηματιστήρια τις τελευταίες ημέρες είναι η καλύτερη απόδειξη ότι η παγκόσμια οικονομία τιμωρεί άμεσα την αστάθεια και την αβεβαιότητα. Φυσικά, αν αυτή η άποψη δικαιωθεί (πράγμα εξαιρετικά αμφίβολο), ο κόσμος θα είναι όντως καλύτερος από πριν και ο Τραμπ θα δικαιωθεί.
Κάποιοι αναλυτές προτείνουν ένα δεύτερο σενάριο: ότι ο Τραμπ ενδέχεται να αποσκοπεί σε μια σύντομη ύφεση, η οποία θα ανάγκαζε την Κεντρική Τράπεζα των ΗΠΑ να προχωρήσει σε μείωση επιτοκίων. Πρόκειται για μια εξαιρετικά επικίνδυνη σκέψη. Τα μέτρα αυτά, ενώ ήδη αυξάνουν το κόστος βασικών προϊόντων, επιβαρύνουν κυρίως τα χαμηλά εισοδήματα, προκαλώντας σοβαρό κοινωνικό κόστος. Αυτά τα φαινόμενα προστίθενται σε μία οικονομία που ήδη αντιμετωπίζει πληθωριστικές πιέσεις και μία FED που δείχνει τα τελευταία χρόνια να προτιμά το ρόλο του σταθεροποιητή των τιμών παρά εκείνον του χρηματοδότη της οικονομικής ανάπτυξης. Επιπροσθέτως, μια υποθετική μείωση επιτοκίων δεν θα ήταν ικανή να αντισταθμίσει τις απώλειες που θα έχουν ήδη συμβεί, ούτε θα καθησύχαζε επενδυτές που πλέον φοβούνται να τοποθετήσουν τα χρήματά τους σε μια αγορά υπό καθεστώς διαρκούς απειλής. Με άλλα λόγια, η στρατηγική αυτή, αν ισχύει, θα οδηγήσει σε οικονομικό χάος με πολύ υψηλό ανθρώπινο κόστος, χωρίς εγγύηση ότι η Fed μπορεί ή θέλει να παρέμβει εγκαίρως.
Το τρίτο και πιο φιλόδοξο σενάριο που προβάλλεται από τους κύκλους του Τραμπ είναι η πλήρης αναδιαμόρφωση της παγκόσμιας οικονομικής τάξης, με τις ΗΠΑ - και τον Τραμπ προσωπικώς - να επιβάλλουν μονομερείς όρους σε όλες τις άλλες χώρες. Η αλήθεια είναι ότι αυτές τις μέρες ο Λευκός Οίκος κρατά την παγκόσμια οικονομία σε ομηρία. Η διαπραγματευτική ισχύς του Τραμπ είναι στο ζενίθ της, πράγμα που από όσα γνωρίζουμε για το χαρακτήρα του σίγουρα είναι καλοδεχούμενο. Όμως, ούτε αυτή η φιλοδοξία έχει ρεαλιστικές πιθανότητες επιτυχίας. Πάνω από πενήντα χώρες προσπαθούν ήδη να διαπραγματευτούν με τις ΗΠΑ, αλλά οι απαιτήσεις της Ουάσινγκτον είναι τόσο απόλυτες που ελάχιστες κυβερνήσεις μπορούν ή θέλουν να υποχωρήσουν. Το πιθανότερο αποτέλεσμα είναι η περαιτέρω απομόνωση των ΗΠΑ και η διάρρηξη συμμαχιών που οικοδομήθηκαν επί δεκαετίες. Ουσιαστικά, η πολιτική Τραμπ διαβρώνει τη διπλωματική αξιοπιστία και το κύρος των ΗΠΑ, δημιουργώντας μακροπρόθεσμα προβλήματα με τους σημαντικότερους συμμάχους της.
Σε όλα αυτά τα σενάρια, εκείνοι που πλήττονται περισσότερο δεν είναι οι ξένοι ηγέτες ή οι πολυεθνικές, αλλά οι απλοί πολίτες. Τα νοικοκυριά χαμηλών εισοδημάτων βλέπουν ήδη το κόστος ζωής να εκτοξεύεται λόγω της αύξησης στις τιμές βασικών προϊόντων, ενώ οι εργαζόμενοι στις εξαγωγικές βιομηχανίες κινδυνεύουν να χάσουν τη δουλειά τους από τα αντίμετρα άλλων χωρών. Ταυτόχρονα, η αβεβαιότητα πλήττει τις επενδύσεις και τις επιχειρήσεις, οδηγώντας την οικονομία σε ύφεση.
Οι κύκλοι του Αμερικανού προέδρου ισχυρίζονται ότι ο Τραμπ «παίζει» σκάκι τεσσάρων διαστάσεων (4D-Chess) ισχυριζόμενοι ότι κινήσεις σαν τους δασμούς έχουν μεγάλο και πολυδιάστατο στρατηγικό βάθος. Μέχρι στιγμής κάτι τέτοιο μοιάζει εξαιρετικά απίθανο… δυστυχώς.
