Η πρόσφατη απόφαση του Ντόναλντ Τραμπ να επιβάλει δασμούς σε σχεδόν όλες τις χώρες του πλανήτη, με επίκεντρο το λεγόμενο «Liberation Day», προκάλεσε παγκόσμια αναταραχή. Επικαλούμενος μια αίσθηση αδικίας στις εμπορικές συναλλαγές, παρουσίασε έναν πίνακα με δεδομένα που δεν αφορούσαν μόνο τους κλασικούς δασμούς, αλλά και τα λεγόμενα «μη δασμολογικά εμπόδια» (non-tariff barriers - NTBs). Ανεξαρτήτως της κριτικής που ορθά δέχτηκε για την πολιτική των δασμών, ο Τραμπ ανέδειξε ένα αληθινό και κρίσιμο ζήτημα που συχνά μένει στην αφάνεια.
Τα μη δασμολογικά εμπόδια είναι εκείνοι οι περιορισμοί στο διεθνές εμπόριο που δεν έχουν άμεση σχέση με τους κλασικούς δασμούς. Μπορεί να πάρουν τη μορφή περίπλοκων κανονιστικών ρυθμίσεων, ποσοστώσεων, επιδοτήσεων σε τοπικές επιχειρήσεις, ή ακόμη και «προδιαγραφών ασφαλείας» που ενίοτε χρησιμοποιούνται ως δικαιολογία για να αποκλειστούν ξένα προϊόντα από την εγχώρια αγορά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελούν οι απαιτήσεις πιστοποίησης ή οι ετικέτες ποιότητας που στην πραγματικότητα λειτουργούν ως έμμεση προστασία για εγχώριους παραγωγούς.
Αυτό σημαίνει ότι, ακόμα κι αν μια χώρα έχει χαμηλούς τυπικούς δασμούς, μπορεί στην πράξη να είναι εξαιρετικά δύσκολο για ξένες εταιρείες να εισέλθουν στην αγορά της. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, για παράδειγμα, διατηρεί πολύ αυστηρές προδιαγραφές για τρόφιμα, φάρμακα και αυτοκίνητα, τις οποίες πολλοί εκτός της Ευρώπης θεωρούν εμπορικό προστατευτισμό μεταμφιεσμένο σε προστασία καταναλωτών. Αντίστοιχα, η Ιαπωνία επί δεκαετίες χρησιμοποιούσε πολύπλοκα τεχνικά πρότυπα για να αποκλείσει τις εισαγωγές αμερικανικών και ευρωπαϊκών αυτοκινήτων.
Σε αυτό το σημείο, λοιπόν, η ανάλυση του Τραμπ δεν είναι εντελώς άστοχη. Παρόλο που η ρητορική του περί δασμών συχνά αγνοεί θεμελιώδεις αρχές της οικονομίας, το ζήτημα των NTBs όντως δημιουργεί μια κατάσταση αδικίας και στρέβλωσης στον παγκόσμιο ανταγωνισμό. Αυτά τα εμπόδια δεν είναι διαφανή και συχνά δεν αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά από τους παγκόσμιους εμπορικούς θεσμούς, όπως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου (ΠΟΕ). Ο εντοπισμός και η μείωσή τους απαιτεί τεράστια γραφειοκρατική και διπλωματική προσπάθεια.
Όμως, ενώ ο Τραμπ έκανε σωστά που έφερε αυτό το πρόβλημα στο προσκήνιο, οι δασμοί δεν είναι η λύση. Αντιθέτως, το μόνο που πετυχαίνουν είναι να πλήξουν την οικονομία του κράτους που τους επιβάλλει. Αυξάνουν τις τιμές για τους καταναλωτές, μειώνουν την ανταγωνιστικότητα των επιχειρήσεων και πυροδοτούν έναν φαύλο κύκλο αντιποίνων που βλάπτει τελικά όλες τις πλευρές.
Η πραγματική απάντηση στα μη δασμολογικά εμπόδια βρίσκεται στη διεθνή συνεργασία, την απλοποίηση των κανόνων, την αμοιβαία αναγνώριση προτύπων και την ενίσχυση του πολυμερούς εμπορικού συστήματος. Αν ο στόχος είναι πράγματι να υπάρχει ελεύθερο εμπόριο και δίκαιος ανταγωνισμός, η Αμερική και η Ευρώπη πρέπει να ενώσουν τις δυνάμεις τους για να αντιμετωπίσουν τα NTBs σε διεθνές επίπεδο, μέσα από τη συνεργασία και όχι με μονομερείς τιμωρητικές πολιτικές.
Σε αυτό, ο Τραμπ μπορεί να έθεσε τη σωστή διάγνωση αλλά πρότεινε τη λάθος θεραπεία. Ο προστατευτισμός δεν οδηγεί σε «απελευθέρωση». Αντιθέτως, μόνο η διαφάνεια και η ελευθερία του εμπορίου μπορούν να δημιουργήσουν ευημερία για όλους. Είναι καιρός να κατανοήσουμε ότι το πραγματικό συμφέρον της Αμερικής, όπως και κάθε άλλης χώρας, βρίσκεται στο ελεύθερο εμπόριο και όχι στον εμπορικό πόλεμο.
