Βρισκόμαστε λίγες μέρες πριν τις σημαντικότερες αμερικανικές εκλογές των τελευταίων 40 ετών. Για το λόγο αυτό, η εβδομάδα αυτή είναι αφιερωμένη στην παρουσίαση - όσο το δυνατόν πιο αντικειμενικά - των σημαντικότερων debates που απασχολούν τις ΗΠΑ και συχνά παρουσιάζονται είτε μεροληπτικά είτε εντελώς εκτός πλαισίου στη χώρα μας. Στο τέλος κάθε θεματικής θα ακολουθεί και μία προσωπική τοποθέτηση.
Η συζήτηση για τις αμβλώσεις στις Ηνωμένες Πολιτείες αποτελεί ένα από τα πιο ευαίσθητα και αμφιλεγόμενα πολιτικά ζητήματα των τελευταίων 50 χρόνων. Στην καρδιά της διαμάχης βρίσκεται το ερώτημα για το πότε ξεκινά η ζωή και ποια τα δικαιώματα των γυναικών στη διακοπή της κύησης. Η απόφαση του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ το 2022, που ανέτρεψε την υπόθεση Roe v. Wade, επαναπροσδιόρισε τις βάσεις αυτής της συζήτησης και προκάλεσε μια καταιγίδα αντιδράσεων σε ολόκληρο τον κόσμο.
Η υπερβολική αντίδραση και η παραπληροφόρηση των ΜΜΕ
Τα κεντροαριστερά και κυρίως τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης παρουσίασαν λανθασμένα την απόφαση αυτή ως απαγόρευση των αμβλώσεων. Στην πραγματικότητα, η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου δεν απαγόρευσε τις αμβλώσεις, αλλά αντίθετα άφησε την απόφαση στα πολιτειακά νομοθετικά σώματα να καθορίσουν τη δική τους στάση πάνω στο ζήτημα. Η παραπληροφόρηση ήταν διαδεδομένη, με πολλούς στην Ευρώπη αλλά και τις ίδιες τις ΗΠΑ να θεωρούν πως οι αμβλώσεις έχουν απαγορευτεί σε εθνικό επίπεδο.
Επίσης, παρουσίασαν την απόφαση αυτή ως πολιτικά υποκινούμενη από τους ανώτατους δικαστές που είτε θεωρούνται συντηρητικοί είτε διορίστηκαν επί της θητείας του Τραμπ, χωρίς να αναφέρουν καν την πλήρως ανεπτυγμένη επιχειρηματολογία που ακολούθησε την απόφαση. Η κάλυψη του ζητήματος στην Ελλάδα ήταν τόσο απογοητευτική και μονομερής που στην πραγματικότητα αποτελεί τη δευτερεύουσα αιτία του σημερινού άρθρου.
Γιατί η Roe ήταν λάθος
Η Roe v. Wade, η ιστορική απόφαση του 1973, είχε επιβάλει ένα ομοσπονδιακό δικαίωμα στην έκτρωση, περιορίζοντας τη δυνατότητα των πολιτειών να θεσπίσουν περιορισμούς. Σύμφωνα με αυτή την απόφαση, το δικαίωμα στην άμβλωση προέκυπτε από το δικαίωμα των γυναικών στην ιδιωτικότητα. Όμως, η νομική βάση της Roe ήταν αδύναμη, σύμφωνα με πολλούς νομικούς αναλυτές (μεταξύ των οποίων και η φημισμένη προοδευτική δικαστικός Ruth Bader Ginsburg που ισχυριζόταν ότι το δικαίωμα στην άμβλωση προκύπτει συνταγματικά από την ισότητα μεταξύ των φύλων), καθώς από τη μία πλευρά δεν υπήρχε συνταγματική κατοχύρωση του δικαιώματος στην έκτρωση και από την άλλη, η αιτιολόγηση μέσω της ιδιωτικότητας ήταν τόσο τραβηγμένη που αμέσως θεωρήθηκε ως σημάδι δικαστικού ακτιβισμού. Φυσικά, η ανατροπή της Roe δεν σημαίνει ότι η έκτρωση απαγορεύεται στις ΗΠΑ, αλλά ότι κάθε πολιτεία είναι ελεύθερη να θεσπίσει τη δική της νομοθεσία για το θέμα, κάτι που στην πραγματικότητα μοιάζει με το σύστημα που ισχύει στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, όπου την εξουσία για τη ρύθμιση των θεμάτων αυτών έχουν τα Κοινοβούλια.
Η απόφαση στην υπόθεση Dobbs v. Jackson Women’s Health Organization, που ανέτρεψε τη Roe v. Wade, βασίζεται στην ιδέα ότι το Σύνταγμα των ΗΠΑ δεν αναφέρεται πουθενά, ούτε έμμεσα - ούτε άμεσα, στο δικαίωμα της έκτρωσης. Η βάση αυτής της θεώρησης είναι πανίσχυρη, καθώς βασίζεται άμεσα στη 10η Τροπολογία του Αμερικανικού Συντάγματος που αναφέρει ξεκάθαρα ότι οποιαδήποτε εξουσία δεν αποδίδεται ευθέως στο ομοσπονδιακό κράτος από το Σύνταγμα, ανήκει στους πολίτες και τις πολιτείες.
Το σημερινό καθεστώς των αμβλώσεων στις ΗΠΑ
Μετά την ανατροπή της Roe, πολλές πολιτείες έχουν ήδη προχωρήσει σε διαφορετικές προσεγγίσεις σχετικά με την έκτρωση. Σύμφωνα με το Guttmacher Institute, 9 πολιτείες και η Washington DC δεν έχουν κανέναν περιορισμό στο δικαίωμα των γυναικών στην άμβλωση, 13 πολιτείες έχουν επιβάλλει ολική απαγόρευση με ελάχιστες εξαιρέσεις (για την προστασία της ζωής ή της υγείας της εγκυμονούσας, τις περιπτώσεις βιασμού και αιμομιξίας, και περιπτώσεις θανατηφόρας γενετικής ανωμαλίας του εμβρύου). Οκτώ πολιτείες επιτρέπουν τις εκτρώσεις για χρονικό διάστημα μικρότερο των 4 μηνών (όπως συμβαίνει στην πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών), και άλλες 20 επιτρέπουν τις εκτρώσεις μετά τις 18 εβδομάδες αλλά διατηρούν κάποιο όριο.
Πολιτείες όπως η Καλιφόρνια και η Νέα Υόρκη παραμένουν φιλικές προς την έκτρωση, ενώ άλλες, όπως το Τέξας και η Μιζούρι, έχουν επιβάλει πιο αυστηρούς περιορισμούς. Αυτό που παρατηρείται είναι ένας χάρτης των ΗΠΑ με έντονες διαφοροποιήσεις στον τρόπο που αντιμετωπίζεται το ζήτημα, ανάλογα με την πολιτική και κοινωνική κουλτούρα της κάθε πολιτείας. Μάλιστα, αξίζει να σημειωθεί σε αρκετές πολιτείες με τα αυστηρότερα καθεστώτα, τα μέτρα που απαγορεύουν τις αμβλώσεις είχαν ψηφιστεί σε ανύποπτη στιγμή εν αναμονή της ανατροπής της Roe. Επιπλέον, στις εκλογές του Νοεμβρίου, οι πολίτες 10 πολιτειών καλούνται να αποφασίσουν υπέρ ή κατά της προστασίας του δικαιώματος των αμβλώσεων. Οι πολιτείες αυτές είναι η Νεμπράσκα, η Αριζόνα, η Φλόριντα, η Μοντάνα, το Μιζούρι, η Νέα Υόρκη, η Νεβάδα, το Κολοράντο, η Νότια Ντακότα και το Μέριλαντ.
Ο ρόλος του κράτους και η προστασία της ζωής
Η φιλελεύθερη δημοκρατία βασίζεται στην αρχή ότι το κράτος οφείλει να προστατεύει τη ζωή, την ελευθερία και την ιδιοκτησία των πολιτών του. Η προστασία της ζωής, λοιπόν, είναι θέμα πρωτίστως πολιτικό και εξαρτάται άμεσα από το πότε θεωρούμε ότι ξεκινά η ανθρώπινη ζωή. Το ερώτημα για τη στιγμή που ξεκινά η ανθρώπινη ζωή δεν είναι απλή υπόθεση. Καμία επιστήμη δεν μπορεί να την απαντήσει σε απόλυτο βαθμό, ενώ διαφορετικές ηθικές ή θρησκευτικές φιλοσοφίες δίνουν διαφορετικές και αντικρουόμενες απαντήσεις. Υπάρχουν αυτές που πιστεύουν ότι η ζωή ξεκινά αμέσως μετά τη γέννα, εκείνες που πιστεύουν ότι η ζωή ξεκινά με τη σύλληψη, και άλλες που πιστεύουν ότι η ανθρώπινη ζωή ξεκινά σε κάποιο από τα ενδιάμεσα στάδια της κύησης.
Η μεταφορά του δικαιώματος για τη ρύθμιση του εν λόγω ζητήματος από τη δικαστική στη νομοθετική εξουσία δεν λύνει τα προβλήματα, ίσως και να τα αυξάνει. Ουδέποτε όμως μας υποσχέθηκε κανείς ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι εύκολη υπόθεση - απλά παραμένει η λιγότερο κακή μορφή κοινωνικής και πολιτικής οργάνωσης.
