Από τους πιο δημιουργικούς και εφευρετικούς ΄Ελληνες χαράκτες, η Μαίρη Σχοινά δίδαξε ως Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών και πραγματοποίησε 25 ατομικές εκθέσεις στην Ελλάδα, το Νέο Δελχί, τη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, τη Λευκωσία, στο Πανεπιστήμιο του Wisconsin και στο Quincy Art Center των ΗΠΑ. Έχει βραβευθεί το 2003 στη Διεθνή Έκθεση Χαρακτικής του Kyoto και το 2009, στην Triennale Χαρακτικής της Κρακοβίας. Η συνομιλία που ακολουθεί είναι αποσπάσματα ενός εκτεταμένου διαλόγου του συγγραφέα μαζί της και περιλαμβάνεται στις 25 συνομιλίες του με Έλληνες χαράκτες, τις οποίες θα δημοσιεύσει αργότερα στην ολοκληρωμένη τους εκδοχή.
Συνέντευξη στον Εμμανουήλ Μαυρομμάτη*
Μαίρη Σχοινά: Όταν κατεβήκαμε στην Αθήνα από τις Σέρρες, όπου γεννήθηκα, […] μέσω ενός φίλου του θείου μου βρέθηκα στον Σαραφιανό, κρυφά από τον πατέρα μου, ο οποίος ήθελε να σπουδάσω αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο. Άρχισα να κάνω σχέδιο στη διάρκεια των δύο Σχολικών χρόνων. Ήρθε η στιγμή που τέλειωσα το σχολείο και έδωσα εξετάσεις στη Σχολή Καλών Τεχνών. Πέρασα με την πρώτη στο Προκαταρκτικό. Δούλεψα με τον Δάσκαλο Νικολάου και βέβαια συνέχισα να κάνω σχέδιο και με τον Σαραφιανό, για να δώσω στα εργαστήρια. […] Έπρεπε να επιλέξω ζωγραφική και κάτι άλλο. Είχε συμπληρωθεί το εργαστήριο του Μόραλη που είχα επιλέξει και πήγα στη χαρακτική με τον Γραμματόπουλο.
Εμμανουήλ Μαυρομμάτης : Και η ζωγραφική;
-Ζωγραφική κάναμε στο εργαστήριο το πρωί και το απόγεμα χαρακτική. Ο δάσκαλος ήταν αυστηρός με τις συνθέσεις που μας έβαζε να ζωγραφίσουμε και μας δημιουργούσε άγχος, […] μας μάθαινε όμως πάρα πολλά πράγματα για τη σύνθεση και το χρώμα[…]. Αφού ενέκρινε τα σχέδιά μας […]τα χαράζαμε. Ο δάσκαλος είχε και πολύ ωραίες πλευρές. Μας μιλούσε για τη σύγχρονη τέχνη, μας μετέφερε την εμπειρία του από το Παρίσι, όπου είχε ζήσει αρκετά χρόνια και είχε τις επαφές του. Είμαστε στο εργαστήρι όλη τη μέρα μέχρι τις δέκα το βράδυ. […] Η σχολή ήταν το σπίτι μας. […] Πέσαμε στη δικτατορία, αλλά αυτό δεν μας σταμάτησε, πηγαίναμε και δουλεύαμε.[…] Είχα φτιάξει ένα πολύ ωραίο εργαστήριο στα Εξάρχεια, […] μαζευόμασταν και κάναμε πολιτικές συζητήσεις, αλλά και διασκέδαση και δημιουργία, ήταν ένα κέντρο διερχομένων φίλων… Τα γεγονότα (εννοεί: του Πολυτεχνείου), τα περάσαμε μέσα στη σχολή. […] Τελείωσα τη Σχολή το 71, και '71-'73 έκανα τέχνη του βιβλίου με τον Παπαδάκη. Έφυγα το '76 για το Παρίσι. Επειδή ήμουν μεγαλύτερη από 26 χρονών δεν μπορούσα να φοιτήσω κανονικά στην Beaux-Arts, με δέχτηκαν ως ακροάτρια στη λιθογραφία, άρεσαν πολύ οι ξυλογραφίες μου. Έμεινα εκεί πεντέμισι χρόνια. Για να έχω φοιτητική κάρτα γράφτηκα στο Πανεπιστήμιο της Vincennes. Ήταν η εποχή του απόηχου του Μάη του ΄68, δίδασκαν ο Πουλαντζάς, ο Τσουκαλάς, […] παρακολουθούσαμε διαλέξεις και σεμινάρια. […] Πεντέμισι χρόνια έκανα λιθογραφία σε πέτρα και λίγο χαλκογραφία στο επάνω εργαστήριο […] αλλά είχα καημό με τη λιθογραφία γιατί ο Γραμματόπουλος μας έκανε περισσότερο ξυλογραφία, -η λιθογραφία ήταν ένα μυστήριο, γιατί εμείς ζωγραφίζαμε την πέτρινη πλάκα και είχαμε έναν βοηθό, ο οποίος μας οξείδωνε τις πλάκες, αλλά δεν μας έλεγε το μυστικό. Και έφτασα στο Παρίσι, όπου διαπίστωσα πόσο εύκολο ήταν, και από την πρώτη στιγμή τύπωσα λιθογραφία. […] Έρχομαι από το Παρίσι και πάω να δω τον Δάσκαλο Γραμματόπουλο, που τον εκτιμούσα πολύ, κι εκείνος με συμπαθούσε. Περάσαμε πολύ ωραία χρόνια μαζί του γιατί μας πήγαινε, όλο το εργαστήριο, καλοκαίρια στο Μόλυβο, […]το πρωί ζωγραφίζαμε και το απόγευμα βλέπαμε τα έργα και τα συζητούσαμε … […] επιστρέφαμε στο εργαστήρι και δουλεύαμε τις ξυλογραφίες μας, […].
Όταν τελικά γυρίζω πίσω (εννοεί: από το Παρίσι) βλέπω τον δάσκαλο, […] τι θα κάνω τώρα τον ρωτάω, είμαι σε δύσκολη κατάσταση, εργαστήρι δεν έχω, έκανα λιθογραφία πεντέμισι χρόνια, […] μου λέει, μπες μέσα στο εργαστήριό μου παιδάκι μου και κάνε λιθογραφία, είχε ένα εργαστήριο που είχε ότι χρειαζόταν, πέτρες πρέσα, τα πάντα […] Εκεί δούλευα μόνη μου. Του έδειχνα τα έργα μου, του άρεσε, τα κουβεντιάζαμε […]. Μέχρι το 1983.
-Τι έκανες από την πλευρά της εικόνας;
-Στο Παρίσι ή εδώ;
-Και στο Παρίσι και εδώ.
-Βρέθηκα ξαφνικά στο Παρίσι, που είναι μια πόλη καταπληκτική, αλλά είχα χάσει την ελληνική φύση. Μου έλειπε. Έτσι φαντάστηκα το ανοιχτό παράθυρο. Άρχισα να δουλεύω στο πρώτο πλάνο της σύνθεσής μου, τον άνθρωπο, μετά μόνο το παράθυρο. Ήταν η αυστηρή γεωμετρική φόρμα μπροστά και έξω από το παράθυρο, η φύση με τις ελεύθερες φόρμες και όλο το φως το ελλαδικό. Αυτή η αντίθεση φύσης-τεχνολογίας ήτανε που με προκάλεσε να δημιουργήσω μια σειρά λιθογραφιών. Σε κάποια από αυτά τα έργα έβαζα και ένα κλειστό τζάμι και τη διαφάνεια του τζαμιού την έκανα με ένα ελαφρό γκρι που έδειχνε σαν ένα φίλτρο. Έπαιζα με το «gris grec», που το ονόμαζαν οι συμφοιτητές μου εκεί […]. Το 1980 πήρα τη γαλλική υποτροφία και έμεινα στην Cite des Arts, το σπίτι των καλλιτεχνών με θέα πάνω στον Σηκουάνα. Καταπληκτικά! Αυτά.
Όταν γύρισα από το Παρίσι έκανα έκθεση στην γκαλερί Σύγχρονη Χαρακτική, στη Χάρητος, που την είχε η Μαριλένα Λιακοπούλου μαζί με την Εύη Σαπουτζάκη. […].
-Αυτή ήταν η πρώτη έκθεση. Τι έγινε μετά; […].
-Μόλις γύρισα μπήκα στο Κολλέγιο Αθηνών και δίδασκα στο δημοτικό. Μετά από την έκθεση με τα παράθυρα, … είχα ήδη αρχίσει τη σειρά με τ' αγκάθια, «τα καλοκαίρια» μου, ήταν μαυρόασπρες ξυλογραφίες, […] και είχα βρει έναν τρόπο να κάνω και τη λιθογραφία σε τσίγκο. […] έμαθα για τον Παπαδόπουλο, που είχε στο λιθογραφείο του μια μηχανή μονόχρωμη, […] ζωγραφίζαμε τους τσίγκους και πηγαίναμε και τους τυπώναμε. […]
Το ΄93 μπήκα στη σχολή, ως ειδικό διδακτικό προσωπικό. […] Κάποια στιγμή ήρθε απόφαση από το υπουργείο ότι μπορούσαμε να βάλουμε υποψηφιότητα για τη βαθμίδα του λέκτορα. Έτσι έγινε η εκλογή μου στη βαθμίδα του λέκτορα.
-Πώς εξελίχθηκε η χαρακτική σου αυτό διάστημα;
-Ξεκίνησα μια σειρά από ξυλογραφίες. Δούλευα το ελληνικό ύπαιθρο. Μαυρόασπρες ξυλογραφίες, έβγαινα στην Αττική και ζωγράφιζα και μετά πήγαινα στο εργαστήρι και χάραζα τα σχέδιά μου[…].
-Αυτά τα προσχέδια τα κράτησες; Θα μπορούσε να γίνει μια παράλληλη έκθεση. Τα προσχέδια και οι ξυλογραφίες.
-Ελάχιστα κράτησα. […]. Το χαρακτηριστικό τους ήταν οι απλές φόρμες, ήμουν επηρεασμένη από το δάσκαλο ?μεγάλες φόρμες και πολύ φως. Εγώ δεν το καταλάβαινα, αλλά μου το έλεγαν όλοι, […] έβγαινε ένα φως που ήτανε χαρακτηριστικό των έργων μου…
-Σε τι οφείλεται; Στις ιδέες σου, σε μια τεχνική που χρησιμοποιούσες για να δώσεις αυτό το φως;
-Φαίνεται ότι έβγαινε πηγαίο, ήταν ασυναίσθητο, έκανα διαφάνειες τέτοιες, που έβγαζαν φως, […] Ο Γραμματόπουλος σίγουρα με επηρέασε, τα χαρακτικά του έχουνε φως, […]. Ξαναπήγα στο Παρίσι, το καλοκαίρι τρεις μήνες στη Cite des Arts και έκανα χαλκογραφίες […][…]. Αργότερα έφυγα με εκπαιδευτική άδεια της ΑΣΚΤ για ένα workshop 8 μηνών για φωτοχαλκογραφία στη Νέα Υόρκη[…]. Δημιούργησα μια σειρά έργων με αντανακλάσεις ουρανών με σύννεφα, μέσα στα θεόρατα γυάλινα κτίρια των ουρανοξυστών. Με τίτλο Αντανακλάσεις. Και πάλι η αντίθεση φύσης τεχνολογίας στη δουλειά μου.
-Οι τεχνικές που χρησιμοποίησες σε κατήυθυναν προς ορισμένα θέματα που χρησιμοποίησες;
-Εννοείς της χαλκογραφίας;
-Της χαλκογραφίας, της ξυλογραφίας, της λιθογραφίας…
-Εγώ κατεύθυνα τη δουλειά μου. Ανάλογα με το πως ήθελα να αποδώσω το θέμα μου, επέλεγα την τεχνική. Την ξυλογραφία την αγάπησα πολύ, από το δάσκαλό μου. […]. Τη δουλεύω ακόμα και έχω πετύχει τις διαφάνειες στις θάλασσές μου με τις σκληρές ίνες του ξύλου.
Το 2000 ξεκινάω ένα ταξίδι στα Κουφονήσια. Εντυπωσιάστηκα από τις διαφάνειες του νερού και τις φωτογράφιζα, ασταμάτητα.
Στις καλλιτεχνικές αναζητήσεις μου τότε κυριαρχούσε το θέμα της αισθητικής των αρχαϊκών Γραφών. Ήταν η εποχή που έκανα πολλά ταξίδια στη Μέση Ανατολή […] στην πορεία του Μεγάλου Αλεξάνδρου […], Ιράκ, Ιορδανία, Συρία, Πακιστάν, ως τον Ινδικό Καύκασο […]. Προέκυψε μια σειρά ξυλογραφιών με τις αρχαίες ελληνικές γραφές στην Αιγαία θάλασσα, Αιγαιίς. Συνέχισα την Αιγαία θάλασσα, Φως και Χρώματα με ξυλογραφίες αντανακλάσεων του φωτός στο νερό και τις συνεχείς χρωματικές εναλλαγές του.[…] Έτσι, από αυτές τις ξυλογραφίες μου, τα τρίπτυχα και τα δίπτυχα, προήλθε στη συνέχεια η εγκατάσταση «Ωδές Αιγαίου», 10x12 μέτρα. Αποτελείται από 47 πάνελ 2.5 μέτρων που αιωρούνται από την οροφή, τυπωμένα ψηφιακά σε φυσικό μετάξι Κινας, φωτομεταφορά από τις ξυλογραφίες μου. Πήγα ένα ταξίδι με το Καλλιτεχνικό Επιμελητήριο στην Κίνα τότε […] και έφερα 150 μέτρα φυσικό μετάξι. […].
Το 2013 πραγματοποίησα το ρομαντικό μου όνειρο: αυτό, που από πέντε χρονών είχα μέσα στο μυαλό μου. […] Όλα τα χρόνια που πήγαινα στα Κουφονήσια φωτογράφιζα 3 μέρες την πανσέληνο του Ιουλίου, πριν και μετά. […] Την αντανάκλαση του φωτός πάνω στο νερό. Τον φεγγαρόδρομο […] Από τις φωτογραφίες αυτές διάλεξα τις συνθέσεις μου, τις επεξεργάστηκα στον υπολογιστή, […] και επειδή είχα μάθει στη Νέα Υόρκη την τεχνική της φωτοχαλκογραφίας, […] στερέωσα το άσπρο πάνω στον χαλκό και στο υπόλοιπο, που ήταν ανοιχτός ο χαλκός ψήθηκε η ακουατίντα και τυπώθηκε ένα εκπληκτικό μαύρο, βελούδο με τον τίτλο Η Μαγεία του Μαύρου[…].
Η δουλειά μου, που παρουσιάζεται αυτές τις μέρες στο Λουτρό των Αέρηδων στην Πλάκα, με τίτλο Ωδές Αιγαίου τιμούν του Πανάρχαιους Θησαυρούς των Αντικυθήρων, στο υδάτινο περιβάλλον τους, αποτελείται από 13 τυπώματα ξυλογραφίας σε συνδυασμό με ψηφιακή εκτύπωση.[…]
*Ομότιμος Καθηγητής
του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης
Αναδημοσίευση από "Τα Νέα Της Τέχνης" Νο 226
(Στην 8η Μπιενάλε Φοιτητών θα συμμετέχει για πρώτη φορά η σχολή καλών τεχνών του Πανεπιστημίου των Ιωαννίνων)
