Δύο μεγάλες καταστροφές συνθέτουν ένα δυστοπικό σκηνικό σε μια από τις χειρότερες χρονιές για το παγκόσμιο κλίμα. Απειλούν να πλήξουν έτι περαιτέρω το περιβάλλον του πλανήτη, λίγους μήνες μετά τις καταστροφικές επιπτώσεις του σεισμού στην Τουρκία.
«Σαν να τρέχουμε κατευθείαν πάνω σε ένα τοίχο», όπως λέει στο Liberal ο καθηγητής Διαχείρισης Φυσικών Καταστροφών, Ευθύμιος Λέκκας.
Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι κάποιες από τις επιπτώσεις της ανατίναξης του φράγματος στην Χερσώνα θα είναι μόνιμες. Κι αυτό ενώ βιώνουμε μια ραγδαία επιδείνωση σε όλο το φάσμα των κινδύνων και κρίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το πιο ανησυχητικό είναι η διαπίστωση των επιστημόνων ότι ακραία γεγονότα, φαινομενικά διαφορετικά μεταξύ τους, ακόμη και αν απέχουν γεωγραφικά, πλέον συσχετίζονται, πολλαπλασιάζοντας τις επιπτώσεις. Τέτοια είναι η καταστροφή του φράγματος στην Ουκρανία με τον σεισμό στην Τουρκία.
Κάθε χρόνο οι εκτιμήσεις των ειδικών για την κλιματική κρίση επιδεινώνονται. Σε ποιο σημείο βρισκόμαστε ;
Στο σημείο να αναθεωρούμε συνεχώς τους στόχους επί τα χείρω, καθώς η κλιματική αλλαγή καταφτάνει πολύ πιο γρήγορα απ' ότι πιστεύαμε. Άλλοι ήταν οι στόχοι το 2010, άλλοι το 2015, άλλοι το 2020 και διαφορετικοί είναι σήμερα.
Το 2023 βιώνουμε φαινόμενα τα όποια περιμέναμε ότι θα συμβούν το 2050. Είναι σαν να τρέχουμε με 200 χλμ κατευθείαν πάνω σε ένα τοίχο.
Μέχρι πριν από μερικά χρόνια, από την εμφάνιση ενός ακραίου φαινομένου μεσολαβούσε ένα χρονικό διάστημα ενός - δύο ετών μέχρι το επόμενο. Τώρα μας προφταίνουν τα καινούργια, προτού καταφέρουμε να κάνουμε ανάλυση εκτίμησης κινδύνου, τρωτότητας, διακινδύνευσης των προηγούμενων.
Από το λιώσιμο των πάγων στο Νότιο Πόλο και τις πλημμύρες στην Εμίλια Ρομάνια της Ιταλίας, μέχρι την ξηρασία στην Ισπανία και τις τωρινές καταστροφικές πυρκαγιές στον Καναδά, τα ακραία φαινόμενα διαδέχονται το άλλο με απίστευτη συχνότητα. Το κλίμα έχει αποσταθεροποιηθεί.
Και κάτι ακόμη πιο ανησυχητικό είναι ότι μέχρι πρότινος θεωρούσαμε πως τα γεωδυναμικά φαινόμενα (σεισμοί, κατολισθήσεις κλπ) δεν συνδέονται με τα μετεωρολογικά (βροχές, πλημμύρες) και από τις καταστροφές που προκαλεί ο άνθρωπος. Βλέπουμε όμως ότι τελικά συσχετίζονται μεταξύ τους. Δεν το γνωρίζαμε αυτό μέχρι πριν από δύο - τρία χρόνια.
Για παράδειγμα, ο μεγάλος σεισμός στην Τουρκία με τους περίπου 50.000 νεκρούς μετέβαλλε το κλίμα της περιοχής αλλάζοντας το τοπίο. Επέδρασε στο περιβάλλον, καθώς έχουν μέγεθος μικρών πόλεων οι όγκοι από τα συντρίμμια των κτιρίων, αλλά και των υλικών που αυτά περιείχαν. Ο σεισμός ενίσχυσε το φαινόμενο της ερημοποίησης.
Δεδομένης της δυστοπικής εικόνας που περιγράφετε, πως επηρεάζει την Ουκρανία, αλλά και συνολικά το κλίμα στον πλανήτη, η ανατίναξη του φράγματος στην Χερσώνα;
Στην Ουκρανία, έχουμε μια τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή της πανίδας και χλωρίδας σε μήκος 500 χλμ κατά μήκος του Δνείπερου. Αλλάζουν τα πάντα στην περιοχή. Αλλάζει η μορφολογία, ο αέρας, το έδαφος, το υπέδαφος και κυρίως οι υπόγειοι υδροφόροι ορίζοντες οι οποίοι δεν θα επανέλθουν στην προτέρα κατάσταση.
Έχουμε μόνιμη κάλυψη αγροτικών και αστικών περιοχών από στρώμα λάσπης, με δυσμενείς επιπτώσεις στην πρωτογενή παραγωγή, ιδιαίτερα τροφίμων, και αδυναμία καλλιέργειας για 5 και 10 χρόνια. Εναπόθεση μεγάλων ποσοτήτων πετρελαιοειδών και βαρέων μετάλλων, τα οποία θα διαχυθούν σε περιοχές που έχουν ήδη μεγάλη επιβάρυνση, επηρεάζοντας το νερό, τον αέρα και το υπέδαφος. Μεταφορά των υλικών αυτών, τόσο στο Δέλτα του Δνείπερου, ένα ευαίσθητο οικοσύστημα, όσο και στον πυθμένα της Μαύρης Θάλασσας όπου η κατάσταση είναι ήδη οριακή.
Τώρα ο πυθμένας της Μαύρης Θάλασσας θα τροφοδοτηθεί άμεσα με τεράστιες ποσότητες υλικού. Η υποθαλάσσια κατολίσθηση των υπόγειων ιζημάτων που είναι πολύ χαλαρά και συγκεντρώνονται με μεγάλο ρυθμό στις εκβολές του Δνείπερου μπορεί να προκαλέσει ακόμη και τσουνάμι! Ή μια πολύ μεγάλη μόλυνση σε μια περιοχή ήδη επιβαρυμένη.
Η πιθανότητα για τσουνάμι είναι κάτι που μπορεί να συμβεί άμεσα;
Είτε άμεσα, είτε σε διάστημα έξι μηνών με ενός χρόνου. Το σενάριο είναι ακραίο, ωστόσο τα ακραία φαινόμενα τείνουν να γίνουν πλέον κανονικότητα. Ποιος π.χ. περίμενε χθες να εκραγεί το ηφαίστειο Κιλαουέα στο αρχιπέλαγος της Χαβάης;
Ποιος περίμενε τα mega fires στον Καναδά που έχουν λάβει ιστορικές διαστάσεις και την τεράστια περιβαλλοντική καταστροφή που έπνιξε την Νέα Υόρκη στον καπνό, με συνέπεια δεκάδες εκατομμύρια άνθρωποι στην Βόρεια Αμερική να αναπνέουν επικίνδυνο αέρα;
Βιώνουμε με μεγάλη συχνότητα ακραία φαινόμενα διαφορετικών κατηγοριών, οι οποίες πλέον συσχετίζονται μεταξύ τους, κάτι που μέχρι πρότινος δεν γνωρίζαμε, με μεγάλης κλίμακας επιπτώσεις και σε ανθρώπους και στον κοινωνικό και οικονομικό ιστό.
Επανέρχεται η πρότερη κατάσταση μετά από τέτοιας κλίμακας καταστροφές κύριε καθηγητά;
Στην περίπτωση της Ουκρανίας η διάρκεια της ζημιάς θα είναι αλλού πέντε χρόνια, αλλού 10 χρόνια και σε κάποιες περιπτώσεις οι επιπτώσεις θα διαρκέσουν πολλές δεκαετίες. Κάποιες έχουν έρθει και για να μείνουν.
Συνυπολογίζοντας όλα τα παραπάνω, εκτιμάτε ότι το 2023 θα δούμε συνολική επιδείνωση της κλιματικής αλλαγής;
Η σκληρή πραγματικότητα είναι ότι βιώνουμε το «κάθε πέρυσι και καλύτερα», όχι μόνο στο περιβάλλον αλλά σε όλο το φάσμα των κινδύνων και των κρίσεων σε παγκόσμιο επίπεδο.
Κυρίως όμως βιώνουμε φαινόμενα που όλο και πιο συχνά συσχετίζονται με προηγούμενα, τα οποία φαινομενικά είναι ασύνδετα. Το 2014 η Εμίλια Ρομάνια επλήγη από ένα φονικό σεισμό. Τον Μάιο του 2023 η ίδια ακριβώς περιοχή βίωσε αδιάκοπες βροχοπτώσεις και πρωτοφανείς πλημμύρες, οι οποίες προκάλεσαν κατολισθήσεις και δεκάδες χιλιάδες εκτοπισμένους.
Ετερόκλητοι κίνδυνοι και καταστροφές συναντώνται στις ίδιες ή κοντινές περιοχές και επηρεάζουν μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού.
Είναι ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα για τους κρατικούς μηχανισμούς ακόμη και χωρών με πολύ περισσότερους πόρους απ' ότι η Ελλάδα. Αναγκάζονται να εκπονούν επιχειρησιακά σχέδια τόσο για το ένα φαινόμενο, όσο και για το άλλο, για την ίδια ακριβώς περιοχή.
Είναι δυνατόν να υπάρχει συσχέτιση ακόμη και ανάμεσα σε φαινόμενα που εκδηλώνονται σε περιοχές γεωγραφικά μακρινές, όπως για παράδειγμα ο σεισμός στην Τουρκία με την καταστροφή του φράγματος στην Ουκρανία;
Αν και θυμίζει σενάριο επιστημονικής φαντασίας, εντούτοις υποψιαζόμαστε ότι μπορεί να υπάρχει συσχέτιση, έστω και μικρή, μεταξύ φαινομένων σε περιοχές, μακρινές η μια από την άλλη. Ο μεν σεισμός βοηθά στην ερημοποίηση, η δε καταστροφή του φράγματος αλλάζει το μικροκλίμα και ίσως επηρεάσει την εξελισσόμενη κλιματική κρίση. Τα δύο φαινόμενα δεν συναντώνται μεταξύ τους, αλλά συνθέτουν ένα σκηνικό που το βλέπουμε ολοένα συχνότερα.
Ποια είναι η απάντηση σε όλα αυτά κύριε καθηγητά;
Η απάντηση είναι περισσότερη επιστημονική έρευνα και διασύνδεσή της με τους φορείς της πολιτείας. Το πολιτικό σύστημα ασχολήθηκε ελάχιστα στην παρούσα προεκλογική περίοδο με την κλιματική κρίση, το περιβάλλον, τη διασύνδεση της επιστημονικής έρευνας με τα πανεπιστήμια, αλλά και με την ανάγκη αναβάθμισης των ίδιων των πανεπιστημίων. Αντί για αυτό ακούσαμε κόμματα να προτάσσουν την λογική της ήσσονος προσπάθειας και της ελεύθερης εισόδου όλων των φοιτητών στα πανεπιστήμια, αντί για σύγχρονες προτάσεις βελτίωσης της ποιότητας της πανεπιστημιακής έρευνας.
Σας έχω ακούσει παλαιότερα να λέτε ότι ίσως το φετινό να είναι ένα από τα πιο θερμά καλοκαίρια όλων των εποχών. Τι δείχνουν οι εκτιμήσεις σας;
Είναι πιθανό. Ενώ έχουμε στα χέρια δεδομένα ότι μπορεί να ζήσουμε ένα πολύ θερμό καλοκαίρι, στην πράξη βλέπουμε το εντελώς αντίθετο. Ο Μάιος, ενώ αρχικά φαινόταν πως θα είναι ένας ξηρός μήνας, τελικά αποδείχθηκε ένας μήνας βροχών. Το ίδιο ισχύει και για τις πρώτες εβδομάδες του Ιουνίου. Οι ενδείξεις αλλάζουν συνεχώς. Το καθεστώς λόγω της κλιματικής αλλαγής έχει γίνει ιδιαίτερα ευμετάβλητο. Αποτέλεσμα είναι να δυσκολευόμαστε να κάνουμε πρόγνωση και να αναγκαζόμαστε ανά πάσα στιγμή να αναθεωρούμε τις απόψεις μας.
Διαβάστε επίσης:
NASA: «Τοπίο στην αιθαλομίχλη» η Νέα Υόρκη - Δορυφορική εικόνα
