Την εκτίμηση ότι η Ελλάδα έχει εισέλθει σε κύκλο αποκλιμάκωσης, ιδίως σε ό,τι αφορά την ακρίβεια και ειδικότερα τις πληθωριστικές τάσεις στα τρόφιμα εκφράζει ο Καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και Επιστημονικός Σύμβουλος ΙΕΛΚΑ, Γιώργος Δουκίδης, σε συνέντευξή του στο Liberal.
Ο Γ. Δουκίδης επισημαίνει τον αρνητικό ρόλο που διαδραματίζει η ελλιπής ή αποσπασματική πληροφόρηση των πολιτών σε ό,τι αφορά το πραγματικό ύψος των τιμών στα τρόφιμα από πλευράς ΜΜΕ, αλλά και τις συνέπειες που έχει αυτή η πρακτική τόσο για τους προμηθευτές όσο και για το λιανεμπόριο ευρύτερα.
Εξάλλου, υπογραμμίζει την ανάγκη να υπάρξουν πιο επιδραστικές κυβερνητικές πρωτοβουλίες με σκοπό την αντιμετώπιση της ακρίβειας, όπως για παράδειγμα η μείωση του ΦΠΑ σε βασικά αγαθά, η αναβάθμιση της ενημέρωσης των πολιτών μέσω του e-katanalotis και η εξειδίκευση των ελέγχων στην εφοδιαστική αλυσίδα, με σκοπό την πάταξη των φαινομένων κερδοσκοπίας.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
Κύριε Δουκίδη, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ η ακρίβεια στην Ελλάδα πλήττει τα νοικοκυριά, καθώς το 90% του μισθού καταλήγει στην πληρωμή λογαριασμών και βασικών ειδών διατροφής. Γιατί έχει γίνει τόσο ασφυκτική η καθημερινότητα και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο αυτό;
Σε πρόσφατη έρευνα του ΙΕΛΚΑ οι καταναλωτές αναφέρουν ως το βασικό πρόβλημα της χώρας τα χαμηλά τους εισοδήματα (68%) και τις υψηλές τιμές των προϊόντων (32%). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα οι 2 στους 3 καταναλωτές να δαπανούν τουλάχιστον το 90% του εισοδήματος τους, ενώ μόνο 10% να αποταμιεύουν (από 18% το 2021). Άρα είναι λογικό τα δημιουργούνται αρνητικά συναισθήματα από τους πολίτες λόγω των πληθωριστικών τάσεων, όπως ανησυχία (20%), φόβος (20%), θυμός (29%) και ανασφάλεια (36%). Οι συνήθεις δράσεις αντιμετώπισης αυτού του φαινομένου από πλευράς καταναλωτών - και αυτά που κάνουν οι Έλληνες - είναι:
- η αύξηση του εισοδήματος (π.χ. 15% αυξάνουν το χρόνο εργασίας ή κάνουν δεύτερη εργασία),
- η μείωση αγορών (π.χ. 19% αγοράζουν μικρότερου μεγέθους συσκευασίες),
- η αλλαγή επωνυμίας (π.χ. 48% αγοράζουν προϊόντα ιδιωτικής ετικέτας),
- η ακύρωση/αναβολή αγορών (π.χ. 52% αναβάλουν εργασίες συντήρησης-επισκευής)
Με βάση τις πρόσφατες ανακοινώσεις της ΕΛΣΤΑΤ και του ΙΕΛΚΑ φαίνεται ότι μπήκαμε στο κύκλο της αποκλιμάκωσης όσον αφορά τις πληθωριστικές τάσεις στα τρόφιμα. Αυτό οφείλεται στην ευρύτερη μείωση των τιμών στις πρώτες ύλες, στις πρωτοβουλίες της κυβέρνησης αλλά και στις δράσεις των προμηθευτών και των σούπερ-μάρκετ.
Ο πρωθυπουργός, ερωτώμενος για το ζήτημα της ακρίβειας, έχει τονίσει επανειλημμένως την ανάγκη οι επιχειρήσεις να προχωρήσουν σε αυξήσεις μισθών. Συμφωνείτε με τη θέση αυτή ή χρειάζονται περισσότερες παρεμβάσεις από πλευράς κράτους; Θα ήθελα το σχόλιό σας επ’ αυτού.
Η ελληνική κυβέρνηση έχει κάνει πιθανόν τις περισσότερες παρεμβάσεις στην Ευρώπη για την αντιμετώπιση του φαινομένου της ακρίβειας μεταξύ των οποίων: το καλάθι του νοικοκυριού, τα ανώτατα όρια στα περιθώρια κέρδους, τη μείωση των προσφορών με στόχο τη μείωση των τελικών τιμών κλπ. Παρότι το καλάθι του νοικοκυριού χρησιμοποιείται από τα 2/3 των καταναλωτών, το 41% αναφέρουν ότι δεν προσφέρουν κάτι και καλύτερα να σταματήσει.
Επίσης, το 70% των καταναλωτών προτιμούν προσφορές πάρα το καλάθι του νοικοκυριού, ενώ το 84% θα προτιμούσαν να μειωθεί ο ΦΠΑ. Οι πιο επιδραστικές κυβερνητικές πρωτοβουλίες με άμεσα αποτελέσματα θα μπορούσαν να είναι η μείωση του ΦΠΑ σε βασικά αγαθά (όπου έχουμε από το πιο υψηλότερο στην Ευρώπη), η άμεση πληροφόρηση των καταναλωτών για τις τιμές βασικών προϊόντων/υπηρεσιών (όπως γίνεται τώρα με τα τρόφιμα στο e-katanalotis) και πιο εξειδικευμένοι έλεγχοι στην εφοδιαστική αλυσίδα για εξακρίβωση πιθανών φαινομένων κερδοσκοπίας.
Μακροπρόθεσμη - και πιο δύσκολη για να υλοποιηθεί - λύση είναι η αυτάρκεια αγαθών από μεγάλες τοπικές οργανωμένες μονάδες παραγωγής με οικονομίες μεγέθους. Άρα είναι αναγκαίες εξειδικευμένες δράσεις για αύξηση της τοπικής παραγωγής σε συγκεκριμένα τελικά προϊόντα FMCG που πέρα από τη κάλυψη της τοπικής αγοράς θα μπορούσαν να εξάγονται με θετικά οφέλη για τη ελληνική οικονομία.
Σε πρόσφατη τοποθέτησή σας, είχατε περιγράψει τη λανθασμένη αντίληψη που δημιουργείται στον καταναλωτή σχετικά με το πραγματικό ύψος των τιμών. Τι συνέπειες έχει αυτό στο λιανεμπόριο αλλά και τους προμηθευτές;
Οι επαναλαμβανόμενες έρευνες καταναλωτών του ΣΕΛΠΕ καταγράφουν αυτή τη λανθασμένη αντίληψη, που επηρεάζεται σε μεγάλο βαθμό από αποσπασματικές αναφορές στα ΜΜΕ. Από τις αρχές του 2024 ο ΙΕΛΚΑ καταγράφει με πραγματικά στοιχεία των μεγάλων αλυσίδων σούπερ μάρκετ τον μέσο μηνιαίο δείκτη εξέλιξης τιμών σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2023. Οι αυξήσεις είναι 3% για τον Ιανουάριο, 2,75% για το Φεβρουάριο και μόλις 0,28% για το Μάρτιο. Οπωσδήποτε αυτά τα ποσοστά είναι πολύ χαμηλότερα από αυτά που καταγράφονται ακόμη και σε επίσημες ανακοινώσεις. Συνεπώς, θα πρέπει να εξετασθεί η μεθοδολογία εκτέλεσης των μελετών αυτών.
Επίσης, στη σύγκριση τιμών του τυπικού καλαθιού έχουμε τη μελέτη του ΙΕΛΚΑ που πραγματοποιείται πάνω από 10 χρόνια, επαναλαμβανόμενη 2-3 φορές το χρόνο. Το τυπικό καλάθι αποτελείται από 44 κατηγορίες προϊόντων, ενώ εξετάζεται σημαντικό δείγμα από 5000 τιμές προϊόντων σε 40 διαφορετικές αλυσίδες σουπερμάρκετ στις χώρες επικέντρωσης. Σε σύγκριση με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες (από τη Ρουμανία μέχρι τη Γαλλία) το μέσο καλάθι στα ελληνικά σούπερ-μάρκετ είναι από 7% έως 32,5% φθηνότερο.
Αυτά τα επιστημονικά εξαγόμενα στοιχεία είναι πολλές φορές σε αντίθεση από κάποιες αποσπασματικές τιμές που παρουσιάζονται στα κοινωνικά δίκτυα και στα ΜΜΕ. Όπως καταλαβαίνετε οι συνέπειες της μη έγκυρης πληροφόρησης για τις τιμές είναι ιδιαίτερα αρνητικές για τις επιχειρήσεις αφού το 92% των καταναλωτών πιστεύει ότι η κερδοσκοπία είναι η κυρία αιτία της αύξησης των τιμών (από το 78% που το πίστευε το 2022).
Έχετε υποστηρίξει ότι η Ελλάδα μπήκε στον κύκλο του πληθωρισμού, με περίπου 3-4 μήνες καθυστέρησης σε σχέση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Γιατί συνέβη αυτό και ποιοι παράγοντες διαδραμάτισαν καταλυτικό ρόλο ως προς αυτή την εξέλιξη;
Κατά τη διάρκεια των lockdowns στη πανδημία βλέπαμε άδεια ράφια στα αγγλικά σούπερ-μάρκετ αλλά όχι στα ελληνικά. Ο λόγος ήταν ότι οι οργανωμένες τοπικές λιανεμπορικές εταιρίες κρατούσαν υψηλά στοκ ασφαλείας λόγω της επίπονης εξυπηρέτησης του δικτύου των καταστημάτων εξαιτίας της δύσκολης γεωγραφίας μας αλλά και της ουσιαστικής εξάρτησης από τις εισαγωγές στην πλειοψηφία των κωδικών.
Αυτή η πρακτική των υψηλών στοκ ασφαλείας σε μεγάλο βαθμό επηρέασε τη χώρα μας ώστε να μπούμε στο κύκλο πληθωρισμού των τροφίμων με μια καθυστέρηση 3-4 μήνες σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Η καθυστέρηση επιβεβαιώνεται από τα επίσημα στοιχεία της Eurostat. Άρα είναι λογικό να αναμένουμε να βγούμε με καθυστέρηση από το κύκλο πληθωρισμού ειδικά στην κατηγορία των τροφίμων.
