© Benedict Johnson Photography
Ο διευθυντής του Βρετανικού Μουσείου, Hartwig Fischer, έχει αποκαλύψει σχέδια που θα μπορούσαν να αποτελούν την πιο ριζοσπαστική αναδιάταξη των εκθέσεων της μόνιμης συλλογής από τα μέσα του 19ου αιώνα. Τέχνεργα από την αρχαία Ελλάδα και τη Ρώμη, τα οποία σήμερα είναι χωρισμένα σε δύο ορόφους, θα επανενωθούν και πολλά περισσότερα αντικείμενα από την Ωκεανία και τη Νότια Αμερική θα εκτεθούν. Συνολικά, αυτό θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνει την αναδιάταξη των μισών σχεδόν από τα 100 δωμάτια του μουσείου. Η παρουσίαση θα είναι λιγότερο ευρωκεντρική και οι εκθέσεις θα είναι ελαφρώς λιγότερο πυκνές, για να διευκολύνουν τους επισκέπτες. Παρόλο που ο σχεδιασμός βρίσκεται σε πρώιμο στάδιο, το έργο θα ακολουθήσει το άνοιγμα αιθουσών για την Κίνα και τη Νότια Ασία το Νοέμβριο και μιας ισλαμικής παγκόσμιας αίθουσας τον επόμενο χρόνο.
Ο Fischer αποκαλύπτει επίσης ότι η συλλογή από περισσότερα από δύο εκατομμυρίων αντικειμένων του μουσείου που βρίσκεται σε αποθήκες θα μεταφερθεί σε μια τοποθεσία εκτός Λονδίνου για πρώτη φορά. Ελπίζει να ενώσει τις δυνάμεις του με ένα περιφερειακό πανεπιστήμιο με ισχυρό τμήμα αρχαιολογίας για τη δημιουργία ενός ερευνητικού κέντρου παγκόσμιας κλάσης.
Συνέντευξη στον Martin Bailey
Γίνατε διευθυντής τον Απρίλιο του 2016, διαδεχόμενος τον Neil MacGregor. Τι αλλαγές σχεδιάζετε;
Hartwig Fischer: Η προτεραιότητά μου είναι να εξασφαλίσω ότι οι επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να ασχοληθούν με τους πολιτισμούς του κόσμου. Οι επισκέπτες παίρνουν τώρα μια ιδέα από συγκεκριμένους πολιτισμούς, αλλά δεν είναι εύκολο να τους κατανοήσουν πλήρως. Ο λόγος για αυτό είναι ότι οι συλλογές είναι συχνά διαχωρισμένες. Πάρτε την Αίγυπτο για παράδειγμα. Τα γλυπτά βρίσκονται στο ισόγειο, αλλά οι μούμιες και τα μικρότερα αντικείμενα, που λένε πολλά για την πίστη, την κοινωνία και την καθημερινότητα, βρίσκονται στον επάνω όροφο. Μπορείτε να πείτε το ίδιο και για τις αίθουσες της Μεσοποταμίας, της Ελλάδας και της Ρώμης: και εκεί υπάρχουν πράγματα σε δύο επίπεδα.
Αυτό σημαίνει ότι θα αναδιατάξετε τη μόνιμη συλλογή;
Ναι. Η Αίγυπτος θα βρίσκεται στο ισόγειο. Τα σχέδια βρίσκονται ακόμα σε πρώιμο στάδιο, αλλά σκεφτόμαστε να συγκεντρώσουμε στους αρχαίους πολιτισμούς στο ισόγειο.
Πού θα πάνε η κλασική Ελλάδα και η Ρώμη;
Συζητάμε την ημερομηνία για το τέλος του διαχωρισμού σε δύο ορόφους. Πρέπει όμως να λάβουμε υπόψιν ολόκληρο τον κόσμο, όχι μόνο την Ευρώπη. Αυτό μας δίνει κίνητρο, διότι κάνει κάποιον να επανεξετάσει το ίδρυμά του και να καθορίσει τη θέση του σε αυτόν το μεταβαλλόμενο κόσμο.
Τι γίνεται με τις γεωγραφικές περιοχές που εκπροσωπούνται ελάχιστα στις εκθέσεις;
Το 37% του συνόλου της συλλογής μας απουσιάζει μερικώς ή ολότελα απόν από τις εκθέσεις μας -Αφρική, Ωκεανία, Αυστραλία, Νότια Αμερική. Έχουμε εξαιρετικά δυνατές συλλογές για αυτές τις περιοχές και πρέπει να γίνουν πιο προσβάσιμες. Πρέπει να δικαιώσουμε αυτούς τους πολιτισμούς. Στις αφρικανικές αίθουσες υπάρχουν μερικές πολύ κομψές παρουσιάσεις. Για άλλες περιοχές, έχουμε μείνει πολύ πίσω από αυτό που θα θέλαμε να δούμε και εμείς και οι επισκέπτες μας. Το ίδιο ισχύει και για την προϊστορία, ακόμη μία πολύ δυνατή συλλογή που πρέπει να διαδραματίσει το ρόλο της στην εξήγηση της εξέλιξης της ανθρωπότητας.
Πού θα βρείτε το χώρο;
Πρέπει να εργαστούμε εντός του υπάρχοντος χώρου, αλλά αυτό θα μας βοηθήσει να επικεντρωθούμε σε αυτό που θεωρούμε ουσιαστικό. Θα χρειαστεί να επανεπεξεργαστούμε το τι εκτίθεται για δύο λόγους. Πρώτον, για να σκεφτούμε μια πιο ισορροπημένη παρουσία των πολιτισμών του κόσμου. Δεύτερον, επειδή ίσως θα ήταν ευκολότερο για τους επισκέπτες να έρθουν σε επαφή με, ας πούμε, με 49.000 αντικείμενα και όχι με 53.000 που εκτίθενται αυτήν τη στιγμή. Το ερώτημα είναι: πώς μπορούμε να εξυπηρετήσουμε καλύτερα τους επισκέπτες μας, καθώς και την ικανότητά τους να προσλαμβάνουν πληροφορίες, εκθέτοντας το σωστό όγκο αντικειμένων;
Προτείνετε μια ελαφρώς λιγότερο πυκνή έκθεση με λιγότερα αντικείμενα;
Αυτό είναι σίγουρα κάτι που σκεφτόμαστε, αλλά δεν έχουμε λάβει ακόμη αποφάσεις. Πάρτε για παράδειγμα την Αίθουσα Α.Γ. Λεβέντη για την Αρχαία Κύπρο. Όταν μετακινείστε από τις γειτονικές, μπουκωμένες αίθουσες (για τους Ετρούσκους και τους Έλληνες στην Ιταλία), παίρνετε μια επιπλέον δόση οξυγόνου με την Κύπρο. Η Αίθουσα Sir Joseph Hotung για την Κίνα, τη Νότια και τη Νοτιοανατολική Ασία, την οποία ανακαινίζουμε τώρα, θα έχει ελαφρώς λιγότερα αντικείμενα -αλλά πιο όμορφα εκτεθειμένα. Ορισμένοι χώροι μπορεί να είναι πυκνότεροι: άλλοι πρέπει να έχουν περισσότερο αέρα.
Είναι οι θεματικές παρουσιάσεις μέρος του σχεδίου σας;
Όπως και με τις περιοδικές εκθέσεις, χρειαζόμαστε χώρο στις αίθουσες της μόνιμης συλλογής, όπου μπορούμε να θίξουμε ευρύτερα ζητήματα και να αλλάξουμε τον τρόπο με τον οποίο κοιτάζετε τα αντικείμενα, ώστε να δώσουμε τη δυνατότητα στους επισκέπτες να κάνουν συγκρίσεις μεταξύ πολιτισμών και εποχών.
Έχετε μερικά παραδείγματα πιθανών θεμάτων;
Πώς δομείται η αγάπη σε διαφορετικές κοινωνίες; Πώς αναπτύχθηκαν οι θρησκείες; Πώς διαφυλάσσεται η κοινωνική συνοχή -και τι την διαταράσσει; Ποιος είναι ο αντίκτυπος της τεχνολογίας; Και πώς αντιμετωπίζουν οι άνθρωποι το γεγονός ότι πεθαίνουμε;
Αυτά είναι τολμηρά θέματα αλλά έχετε ένα πολυποίκιλο ακροατήριο. Υπάρχει κίνδυνος είτε να προσβάλετε είτε να είστε βαρετοί.
Πράγματι. Το ερώτημα είναι: ποιος λέει αυτές τις ιστορίες στο μουσείο και από ποια οπτική; Δεν μπορούμε να πούμε την ιστορία των πολιτισμών όλου του κόσμου αποκλειστικά από την ευρωπαϊκή οπτική γωνία. Και πρέπει να κάνουμε τους επισκέπτες να καταλάβουν πώς δημιουργήθηκε αυτό το μουσείο -και πώς έγινε αυτό που είναι σήμερα. Πρέπει να πούμε από πού προήλθαν τα αντικείμενα και πώς φτάσανε ως εδώ. Υπάρχουν πολλές θαυμάσιες πτυχές για το μουσείο, το οποίο έχει μια από τις καλύτερες συλλογές πολιτισμών του κόσμου, αλλά υπάρχουν και πτυχές που χρίζουν κριτικής ματιάς. Αυτά πρέπει να αντιμετωπιστούν και το ίδρυμα μας πρέπει να έχει αυτή την ειλικρίνεια.
Προτείνετε μια τολμηρή αναδιάταξη της έκθεσης της μόνιμης συλλογής.
Πολλά θα αλλάξουν. Αλλά πόσα, δεν είμαι σε θέση να πω αυτήν τη στιγμή.
Ποια είναι τα σχέδιά σας για το Αναγνωστήριο;
Το Αναγνωστήριο πρέπει να αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του μουσείου. Θα πρέπει να είναι ένας τόπος όπου οι επισκέπτες μπορούν να εμβαθύνουν την παιδεία τους με ανάγνωση για τα αντικείμενα. Φυσικά, μιλώ μεταφορικά. Θα πρέπει να είναι ένας χώρος όπου μπορεί κανείς καταλάβει εν συντομία τι είναι αυτό το μουσείο. Από εκεί, θα μπορείτε να προχωρήσετε σε άλλα μέρη του μουσείου και να το εξερευνήσετε σε βάθος.
Ας προχωρήσουμε στην αποθήκευση, καθώς η μεγάλη πλειοψηφία της συλλογής είναι αποθηκευμένη. Η κυβέρνηση αποφάσισε ότι το Blythe House στο δυτικό Λονδίνο, όπου μοιράζεστε αποθηκευτικό χώρο με το Μουσείο Victoria and Albert και το Μουσείο Επιστημών, θα κλείσει και θα δοθούν σε 150 εκατομμύρια λίρες στα τρία μουσεία. Θα χωριστεί αυτό με τρεις τρόπους ή ανάλογα με το χώρο που καταλαμβάνει ο καθένας σας;
Θα πάρουμε 50 εκατομμύρια λίρες. Η πρώτη μας δουλειά θα είναι να μεταφέρουμε περισσότερα από δύο εκατομμύρια αντικείμενα από το Blythe House. Πρόκειται για μια πρόκληση-βουνό, αλλά και μια φανταστική ευκαιρία να επεξεργαστούμε το υλικό και να εργαστούμε πάνω σε αυτό.
Πού θα τα μεταφέρετε όλα;
Εξετάζουμε έναν τόπο έξω από το Λονδίνο, ο οποίος θα μας επιτρέψει να συνεργαστούμε στενότερα με ένα πανεπιστήμιο για να κάνουμε τις συλλογές μας πιο προσβάσιμες για έρευνα. Δεν μπορώ να σας πω πού. Θέλουμε να καθιερώσουμε αυτό που ονομάζουμε Arc- Συλλογή Αρχαιολογικών Ερευνών του Βρετανικού Μουσείου. Αυτό θα μας βοηθήσει να εργαστούμε πάνω στη συλλογή μας και να την κάνουμε προσβάσιμη δημοσίως σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο. Θα μας επιτρέψει επίσης να είμαστε πολύ πιο αποτελεσματικοί στο να μοιραστούμε τη συλλογή μας μέσω δανείων.
Τέλος, τι αντίκτυπο πιστεύετε ότι θα έχει το Brexit στο μουσείο;
Είναι πολύ νωρίς για να πει κανείς. Είναι μια δυναμική διαδικασία και κανείς δεν ξέρει πού θα μας οδηγήσουν οι διαπραγματεύσεις. Το Brexit θα κάνει μια θεμελιώδη διαφορά. Έχει ήδη κάνει. Αναγκάζει όλους μας να σκεφτόμαστε για το πού πηγαίνουμε και πώς να διατηρήσουμε και να εμβαθύνουμε τους δεσμούς που μας συνδέουν με την Ευρώπη, την Αφρική, την Αμερική, την Ασία και την Αυστραλία. Η Βρετανία πρέπει να επιτύχει τη σωστή ισορροπία μεταξύ του να ζει με συνεργατικές δομές και να τραβήξει το δρόμο της, σε μια εποχή που όλα τα σημαντικά ζητήματα και οι προκλήσεις έχουν γίνει παγκόσμια. Μπορεί κανείς να αντιμετωπίσει αυτά τα προβλήματα μόνο σε καλά οργανωμένη συνεργασία με άλλους. Αυτό είναι ένα μη αναστρέψιμο γεγονός. Οι συνεργασίες φέρνουν περισσότερες δυνατότητες και μεγαλύτερα πλεονεκτήματα, αλλά και μεγαλύτερες υποχρεώσεις και ευθύνες. Όπψς είχε γράψει ένας μεγάλος βρετανός ποιητής, ο John Donne: «Κανένας άνθρωπος δεν είναι νησί, ολόκληρο από μόνος του...» Το Βρετανικό Μουσείο είναι ένας τόπος όπου μπορεί κανείς να καταλάβει πόσο στενά και μαγευτικά και μερικές φορές οδυνηρά οι πολιτισμοί ήταν ανέκαθεν συνδεδεμένοι -έτσι ώστε να ωθήσουν την ανάπτυξη της ανθρωπότητας.
Απόδοση: Νάσια Καλαμάκη
