Στο «νέο κόσμο» του Ντόναλντ Τραμπ, η Ευρώπη παραμένει σε σοκ δίχως να μπορεί να προσαρμοστεί πρώτον στο ύφος και πολύ περισσότερο στη συναλλακτική πολιτική του και τελούμε ακόμη εν αναμονή μίας απάντησης που θα ξεπερνά τα λόγια, δηλώνει ο Διδάκτωρ Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο Αφεντούλης Λαγγίδης μιλώντας στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη στον απόηχο των πρωτοφανών στα διπλωματικά χρονικά σκηνών που εκτυλίχθηκαν σε παγκόσμια απευθείας μετάδοση στον Λευκό Οίκο.
Χαμηλά θέτει ο κ. Λαγγίδης τον πήχη των προσδοκιών για απτά ευρωπαϊκά βήματα και συγκριμένες αποφάσεις κατά τη Σύνοδο που φιλοξενεί σήμερα ο Κιρ Στάρμερ στη βρετανική πρωτεύουσα παρουσία του Βολοντίμιρ Ζελένσκι· εξηγεί το πλαίσιο γύρω από τις αμερικανικές εγγυήσεις ασφαλείας που ζητούν το Κίεβο, καθώς και το Παρίσι και το Λονδίνο ως προϋπόθεση για την ανάπτυξη ειρηνευτικής δύναμης, παραθέτει επ’ αυτού το σκεπτικό Τραμπ και δεν αποκλείει την επιστροφή Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο για την υπογραφή της συμφωνίας για τις σπάνιες γαίες, αν και ίσως με δυσμενέστερους όρους για την Ουκρανία.
Όσο για την Τουρκία, η οποία και θα εκπροσωπηθεί διά του Χακάν Φιντάν στο Λονδίνο, επισημαίνει ότι εν μέσω της αναταραχής «βλέπει» ευκαιρία να αναβαθμιστεί σε χώρα-κλειδί για την ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια, ανοίγοντας έτσι διά της πλαγίας την πόρτα της ΕΕ, και μιλά για αφελείς και λανθασμένες προσεγγίσεις εκ μέρους ηγετών και εκπροσώπων των θεσμών, αναφέροντας επίσης ότι η Βρετανία του Κιρ Στάρμερ είναι σήμερα ο μεγαλύτερος σύμμαχος της Άγκυρας στην Ευρώπη.
Παραθέτει ακόμη ο κ. Λαγγίδης τη διπλωματική τακτική Στάρμερ και Μακρόν ενώπιον του Ντόναλντ Τραμπ, απορρίπτει υποθέσεις ότι πλησιάζει το τέλος του ΝΑΤΟ και σημειώνει ότι απέχουμε μακράν από μία αμιγώς ευρωπαϊκή Άμυνα -με την επισήμανση σε κάθε «στροφή» της συζήτησής μας πως οι δηλώσεις απ' όπου και αν προέρχονται είναι ανέξοδες και οι πράξεις μετρούν. Στρέφει επίσης τα «ραντάρ» στην «επίσημη πρώτη» του Φρίντριχ Μερτς στον Λευκό Οίκο, όταν πλέον θα έχει συγκροτηθεί ο γερμανικός κυβερνητικός συνασπισμός, στον Λευκό Οίκο, καθώς και στο ποια στάση θα τηρήσει η Πολωνία.
Ακολουθεί το κείμενο της συνέντευξης:
Κύριε Λαγγίδη, πού βρισκόμαστε μετά και τα πρωτοφανή γεγονότα στον Λευκό Οίκο και με έναν Ντόναλντ Τραμπ που κλονίζει το παγκόσμιο σύστημα όπως το γνωρίζαμε μέχρι σήμερα;
Αυτή τη στιγμή η Ευρώπη παραμένει σε σοκ, βρίσκεται σε σοκ. Δεν μπορεί να προσαρμοστεί πρώτον στη γλώσσα και πολύ περισσότερο στην ουσία αυτών των οποίων λέει ο πρόεδρος Τραμπ. Και φυσικά πρέπει να προσμετρήσουμε στην όλη εικόνα και τον παράγοντα δασμοί. Η Ευρώπη φυσικά και θίγεται όταν ο Ντόναλντ Τραμπ είναι τόσο ακραίος, τοξικός και ανεξέλεγκτος, και συστηματικά επίσης ψεύδεται για το ύψος της συνεισφοράς των Ευρωπαίων στην Ουκρανία και για το ύψος του ελλείμματος στο εμπορικό ισοζύγιο. Υπερβάλει ο Τραμπ και ψεύδεται, και αυτό είναι κάτι συμφυές με τον χαρακτήρα του.
Δεν αναμένω, ωστόσο, πως τα όσα συνέβησαν στον Λευκό Οίκο θα είναι «game changer» στις σχέσεις των Ευρωπαίων με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι επισκέψεις των Εμανουέλ Μακρόν και Κιρ Στάρμερ που προηγήθηκαν είχαν δώσει το στίγμα και θεωρώ ότι επ’ αυτών θα κινηθούμε και το τι θα προκύπτει ως δηλώσεις με αποδέκτες τους Ευρωπαίους είναι διαφορετικό από αυτό που θα γίνεται στην πράξη.
Θα ήθελα να κάνουμε εδώ τη διάκριση. Το διεθνές σύστημα, οι διεθνείς σχέσεις κινούνται πάντα στην ίδια πεπατημένη. Συμφέροντα είναι τα οποία υποκρύπτονται πίσω από τον καθέναν. Αυτό που έχει αλλάξει όμως και μάλιστα ριζικά είναι πρώτον το ύφος και δεύτερον η έμφαση του Τραμπ σε ένα άλλο είδος διεθνών σχέσεων, με το βάρος να μετατοπίζεται από τη λεγόμενη πολυμέρεια, δηλαδή την έμφαση στην πολυμερή διεθνή συνεργασία μέσω θεσμών και οργανισμών, στο διμερές επίπεδο όπου φυσικά οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν εξ’ ορισμού το πάνω χέρι.
Εάν μιλάμε για Ευρωπαϊκή Ένωση και Ηνωμένες Πολιτείες είναι διαφορετικό από το να μιλάμε για Γαλλία ή Γερμανία σε σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Αυτό κάνει ο Τραμπ και δεν είναι η πρώτη φορά που συμβαίνει στην Ιστορία, η οποία και κινείται παλινδρομικά, ή καλύτερα έχουμε μία κίνηση εκκρεμούς στην Ιστορία. Αυτή τη στιγμή, καλώς ή κακώς, η Ιστορία κινείται ή θα κινηθεί έτσι, εκτός εάν ο Τραμπ υιοθετήσει μία πιο μετριοπαθή προσέγγιση που δεν το νομίζω. Στην ουσία του ζητήματος, η κάθε πλευρά φροντίζει να εξασφαλίζει τα εθνικά της συμφέροντα. Δεν είναι ένας αγαθός, υπέροχος κόσμος αυτός στον οποίο ζούμε. Έχει αλλάξει όμως η πλαισίωση με την έννοια την οποία παρέθεσα. Δηλαδή μετατόπιση από την πολυμέρεια προς αυτό που κάποιοι κύκλοι στις Ηνωμένες Πολιτείες υποστήριζαν εδώ και δεκαετίες.
Μπορεί να δούμε τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι να επιστρέφει στον Λευκό Οίκο για την υπογραφή της συμφωνίας για τις σπάνιες γαίες;
Δεν το αποκλείω γιατί η Ιστορία η ίδια είναι πλήρης των «ποτέ μη λες ποτέ». Ο Τραμπ δεν έκλεισε οριστικά την πόρτα και ο Ζελένσκι επανήλθε με δηλώσεις εκφράζει τη λύπη του, ευχαριστεί τις Ηνωμένες Πολιτείες και δηλώνει έτοιμος για την υπογραφή. Στην πραγματικότητα ο Τζέι Ντι Βανς πυροδότησε το κλίμα -ο Τραμπ δεν είχε αντιδράσει όταν ο Ουκρανός πρόεδρος αποκαλούσε τον Βλαντιμίρ Πούτιν δολοφόνο.
Ούτε και συμμερίζομαι τη ρητορική που έχει αναπτυχθεί κυρίως από την πλευρά των Δημοκρατικών περί ενέδρας. Ποιος θα ήταν ο στόχος εκ μέρους του Τραμπ; Να υπονομεύσει τη συμφωνία, την οποία θα υπέγραφε λίγο μετά για την εκμετάλλευση της ουκρανικής οικονομίας; Μίας πολύ ευνοϊκής συμφωνίας για τους Αμερικανούς. Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι, ο οποίος και θα την υπέγραφε, θα βρισκόταν σε χειρότερη θέση ο ίδιος. Γιατί να τον αποτρέψουν; Ας μην προτρέχουμε ότι έχει τελειώσει η συζήτηση και για την Ουκρανία και για τις σπάνιες γαίες. Γι' αυτό που δεν είμαι σίγουρος εάν όλα όσα είχαμε ακούσει για τη συμφωνία και τους όρους θα παραμείνουν τα ίδια ή εάν, προσπαθώντας να μπω στο μυαλό του Ντόναλντ Τραμπ, οι Αμερικανοί τώρα πλέον δεν θα επιδιώξουν ακόμη περισσότερα, ακόμη πιο επώδυνους για την Ουκρανία όρους, που και πάλι αυτό δεν είναι κάτι παραπάνω από μία εκτίμηση που βασίζεται στη λογική.
Η ΕΕ έδειξε γρήγορα αντανακλαστικά μπροστά στην κατακεραύνωση του Ζελένσκι από τους Ντόναλντ Τραμπ και Τζέι Ντι Βανς. Μπορεί όμως να «τρέξει» και στην πράξη η Ευρώπη για την Ουκρανία και την άμυνά της; Αν είχαμε σήμερα μια θέση στην αίθουσα της Συνόδου που φιλοξενεί ο Κιρ Στάρμερ στο Λονδίνο, τι θα ακούγαμε;
Δεν αναμένω στη Σύνοδο πολλά παραπάνω από τις δηλώσεις έκφρασης της ευρωπαϊκής υποστήριξης στην Ουκρανία. Αυτό που αναμένω, και το αναμένουμε όλοι φαντάζομαι, εδώ και δεκαετίες είναι η Ευρώπη να κάνει πράγματι κάτι. Η φραστική υποστήριξη είναι κάτι το οποίο ανέξοδο. Ποια είναι όμως τα συγκεκριμένα; Η Ουκρανία ζητά εγγυήσεις ασφαλείας. Αν δούμε στο Λονδίνο απόφαση των συμμετεχουσών σε αυτή τη σύνοδο χωρών για τον αριθμό των στρατευμάτων που προτίθενται να αναπτύξουν, πότε θα αφιχθούν σε ουκρανικό έδαφος, τι αποστολές θα έχουν, αν θα υπάρξει πλήρης αεροπορική κάλυψη και ούτω καθεξής, ναι θα σας πω πως έχουμε κάτι που αλλάζει τα δεδομένα της εποχής, πάμε σε μία καινούρια εποχή, μία νέα κινητικότητα για την Ευρωπαϊκή Ένωση. Αλλά μέχρι να συμβεί αυτό, παραμένουμε στη ρητορική.
Με διαφορά ημερών επισκέφθηκαν τον Λευκό Οίκο διαδοχικά οι Εμανουέλ Μακρόν και Κιρ Στάρμερ. Ο Στάρμερ μετέβαλε πλήρως τη στάση του έναντι του Τραμπ και των Ηνωμένων Πολιτειών. Στον Λευκό Οίκο φέρεται να εξασφάλισε ότι η Βρετανία θα παραμείνει εκτός δασμών και επίσης μία συμφωνία για το νησιωτικό Αρχιπέλαγος Τσάγκος, τμήμα του Βρετανικού Εδάφους Ινδικού Ωκεανού. Αυτά είναι τα οποία οδήγησαν τον καθ’ όλα αντιτραμπικό Κιρ Στάρμερ να αλλάξει στάση. Ο Εμανουέλ Μακρόν, εξ ου και τα χαμόγελα στον Λευκό Οίκο, κινήθηκε με τρόπο που του υποδεικνύουν τα συμφέροντα της χώρας του, και δεν το αναφέρω υποτιμητικά. Δεν έφθασε στο σημείο να συγκρουστεί. Ανέφερε φυσικά ότι η Ρωσία είναι η επιτιθέμενη, κάτι που είναι ανέξοδο και ανώδυνο για τους Αμερικανούς, αλλά δεν ήλθε σε σύγκρουση.
Ο Εμανουέλ Μακρόν επίσης λέει άλλα πράγματα για πολιτικές σκοπιμότητες επιδιώκοντας να εμφανιστεί και ως ο υπ’ αριθμόν ένα παράγοντας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όμως άλλα πράττει. Το έχει ξανακάνει αυτό ο Γάλλος πρόεδρος. Ήδη από την πρώτη θητεία του Ντόναλντ Τραμπ αυτό το κλίμα των χαμόγελων επικρατούσε στις μεταξύ τους συναντήσεις και μην ξεχνάμε ότι το 2019, και επί μετάβασης πλέον προς την προεδρία Μπάιντεν, ο Μακρόν είναι εκείνος που είχε μιλήσει περί «εγκεφαλικά νεκρού» ΝΑΤΟ. Είναι στοιχεία που δεν πρέπει να ξεχνάμε και δεν γνωρίζω εάν είναι δική του εγγενής, ή εάν την υιοθετεί για πολιτικούς λόγους, διγλωσσία, η οποία έως τώρα έχει φανεί να εξυπηρετεί τα ίδια συμφέροντα τουλάχιστον. Το τι έπραξε στη συνέχεια ο Μακρόν για το ΝΑΤΟ το έχουμε δει όλοι, τίποτα.
Πρέπει επίσης να αναμείνουμε την πρώτη επίσκεψη του Φρίντριχ Μερτς στον Λευκό Οίκο, καθώς εκείνος θα συμπληρώσει ουσιαστικά την ευρωπαϊκή ηγεσία. Ο γαλλογερμανικός άξονας και εκτός ΕΕ η Βρετανία. Μεγάλη σημασία θα έχει επίσης και η στάση της ανερχόμενης στην Ευρώπη δύναμη της Πολωνίας. Γιατί είναι η ανερχόμενη δύναμη ή τουλάχιστον αυτό το ρόλο φιλοδοξούν να παίξουν. Όσο για τον Φρίντριχ Μερτς είναι ατλαντιστής, διαφωνεί με το ύφος και τις υπερβολές Τραμπ, αλλά μην φανταστεί κάποιος ότι θα είναι ο Μερτς που θα διαρρήξει τις σχέσεις με τις ΗΠΑ. Έχει κάνει μεν κάποιες δηλώσεις για την άμυνα, αλλά θα επαναλάβω και εδώ πως οι δηλώσεις είναι ανέξοδες.
Αμφότεροι, πάντως, Στάρμερ και Μακρόν δεν εξασφάλισαν τις εγγυήσεις ασφαλείας που ζητούν εκ μέρους των ΗΠΑ, το λεγόμενο «backstop» ως κομβική προϋπόθεση για την ανάπτυξη μίας ειρηνευτικής αποστολής στην Ουκρανία, στη βάση της πρότασης που έχουν θέσει από κοινού επί τάπητος
Κατ’ αρχήν να πούμε τι σημαίνει εγγυήσεις ασφαλείας. Σημαίνει είτε αποστολή Αμερικανών επί του εδάφους, κάτι που αποκλείεται να συμβεί ή δεν φαίνεται δυνατόν να γίνει, είτε να υπάρχει αεροπορική κάλυψη. Στρατιώτες ευρωπαϊκών και άλλων χωρών σε ουκρανικό έδαφος και αμερικανική αντιαεροπορική «ομπρέλα». Οι Ευρωπαίοι ζητούν εξ αρχής συγκεκριμενοποίηση του τι θα σημαίνει αμερικανική εγγύηση και καλώς πράττουν, όμως η αμερικανική πλευρά δεν φαίνεται να υποχωρεί σε αυτό και σε κάθε περίπτωση δεν θα τους το πει εκ των προτέρων, παραπέμποντας πρώτα σε υπογραφή συμφωνίας.
Ο Τραμπ δεν θέλει να μιλήσει γι’ αυτό, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι δεν θα υπάρξουν στην πράξη εγγυήσεις ασφαλείας. Προσωπικά εκτιμώ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συμμετάσχουν τουλάχιστον στο επίπεδο της αεροπορικής κάλυψης. Όμως, πριν καν ξεκινήσουν οι συζητήσεις δεν μπορούμε να έχουμε πλήρη εικόνα. Προτρέχουμε.
Αυτό που παραγνωρίζεται ή παρανοείται είναι ότι ασφάλεια θα μπορούσε να παρασχεθεί και διά της συμφωνίας για τα ορυκτά. Θα ακουστεί εξαιρετικά κυνικό, αλλά ας καλέσουμε τους αναγνώστες να σκεφτούν σαν επιχειρηματίες που ξεκινούν μία επιχείρηση σε ουκρανικό έδαφος. Αυτομάτως δεν συνυπολογίζεται και το ρίσκο αυτής της επένδυσης; Χωρίς να πιστεύουν ότι θα υπάρχει η παραμικρή ασφάλεια θα έκαναν αυτή την επένδυση; Αυτό είναι που λέει ο Τραμπ, δηλαδή ότι από τη στιγμή που θα υπάρχουν αμερικανικές εταιρείες στην Ουκρανία, υπάρχει ασφάλεια. Αυτή είναι η δική του, ιδιότυπη ίσως, αντίληψη για την έννοια της ασφάλειας. Είναι θεμιτό κάποιος να το πιστεύει αυτό, χωρίς να σημαίνει ότι απαραίτητα το πιστεύουμε και το συμμεριζόμαστε όλοι. Αυτή είναι όμως η αντίληψή του και δεν υπάρχει απουσία λογικής.
Πώς «μεταφράζεται» για την Ελλάδα η λογική συναλλακτικής διπλωματίας του Ντόναλντ Τραμπ με προτίμηση στους «ισχυρούς» σε συνδυασμό και με το «παράθυρο» που μοιάζει να διευρύνεται για μία Τουρκία που επιδιώκει διά του Ουκρανικού να βρει θέση στην ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια;
Αυτή είναι η επιδίωξη της Τουρκίας και μάλιστα η πρόσφατη επαφή Αμερικανών και Ρώσων διπλωματών έγινε στην Κωνσταντινούπολη. Αλλά από την επιδίωξη μέχρι την εφαρμογή στην πράξη υπάρχει απόσταση. Σκεφτείτε ως Αμερικανός: Βλέπετε μία χώρα όπως η Τουρκία, η οποία μέχρι τούδε ήταν μέσου βεληνεκούς, να φιλοδοξεί να γίνει μία χώρα παγκόσμιου βεληνεκούς. Ακόμη και ο πλέον αφελής Αμερικανός αρχίζει να έχει σοβαρές επιφυλάξεις για το πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η ακραία ενδυνάμωση της Τουρκίας. Γι’ αυτό και βλέπουμε να μην υπάρχει έως τώρα ούτε πρόσκληση Ερντογάν, ούτε άλλου Τούρκου αξιωματούχου στην Ουάσινγκτον. Αντιθέτως είχαμε την πάρα πολύ καλή επίσκεψη του υπουργού Εξωτερικών κ. Γεραπετρίτη. Σας παραπέμπω στις δηλώσεις του Μάρκο Ρούμπιο.
Όσον αφορά την Τουρκία, υπάρχει και ένα όριο στη λατρεία του Τραμπ στην ισχύ και τις ισχυρές προσωπικότητες. Ο Τραμπ καταλαβαίνει αυτό που καταλαβαίνουμε όλοι μας -δηλαδή ότι κανέναν δεν συμφέρει κάποιος άλλος να γίνει πανίσχυρος όταν δεν ήταν μέχρι τώρα. Φυσικά, υπάρχει η συναλλακτική διπλωματία, αλλά το θέμα είναι τι θα πάρει. Δεν είναι μόνο τι δίνει. Τι θα πάρει από την Τουρκία; Εάν δεν οδηγεί σε κέρδη, καταλαβαίνετε, ότι ο Τραμπ πολύ απλά θα βγει από αυτή τη συναλλακτική λογική, η οποία είναι γνώμονας για αυτόν.
Ως προς την προθυμία της Τουρκίας να συμμετέχει σε μία ειρηνευτική δύναμη στην Ουκρανία και τις τηλεφωνικές επαφές που είχε ο Ερντογάν με τον Αντόνιο Κόστα αλλά και τον Κιρ Στάρμερ εν όψει της Συνόδου στο Λονδίνο;
Μόλις πριν από τέσσερις ημέρες είχαμε αρχικά τον Ερντογάν και στη συνέχεια τον Φιντάν να δηλώνουν ότι η Τουρκία είναι το «κλειδί» για την ευρωπαϊκή ασφάλεια. Λένε ότι μπορούν να στείλουν στρατεύματα στην Ουκρανία, αφού ούτως ή άλλως διαθέτουν πλεονάζον ανθρώπινο δυναμικό. Φυσικά είναι αυτή η πρόθεση από πλευράς Τουρκίας, αλλά από την άλλη εξίσου υπάρχει επιφυλακτικότητα. Σε αυτή την προοπτική αντέδρασαν και η Γερμανοί, δηλαδή στο να μπει η Τουρκία δια της πλαγίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αυτή είναι η επιδίωξη. Να στείλει στρατεύματα κατ’ αρχήν, αλλά αυτή η αποστολή να γίνει τόσο απαραίτητη στους Ευρωπαίους, ώστε να βάλουν την Τουρκία χωρίς οποιαδήποτε άλλες αντιρρήσεις στην ΕΕ. Αυτός είναι ο στόχος. Δηλαδή είναι μία έμμεση προσέγγιση -πονηρή φυσικά από πλευράς Τουρκίας.
Δυστυχώς, ο ένας μετά τον άλλον Ευρωπαίοι ηγέτες μπαίνουν σε αυτή τη λογική. Είναι αφέλεια να πιστεύει κανείς ότι η άλλη πλευρά δεν θα ζητήσει ακόμη περισσότερα. Δεν είναι ο πρώτος ο Αντόνιο Κόστα, ο οποίος ξεκινάει στο να δώσει γη και ύδωρ. Έχουμε τώρα την Κάγια Κάλας επικεφαλής της Εξωτερικής Πολιτικής της ΕΕ, το ίδιο ήταν και η Φεντερίκα Μογκερίνι και αξιωματούχοι όπως ο Ζοζέπ Μπορέλ, ο Σαρλ Μισέλ. Μπαίνουν στην ίδια λογική. Είναι λάθος.
Η ουσία του θέματος είναι ότι μέσα από τη συνδρομή σε επίπεδο ασφάλειας, δηλαδή ειρηνευτικών δυνάμεων, θέλουν να εξασφαλίσουν οφέλη ή να εισέλθουν με έμμεσο τρόπο στην ΕΕ. Αυτό που βλέπουμε ουσιαστικά είναι η μεταφορά στην πράξη αυτό που δεν κάνει η Ευρώπη. Δηλαδή, το κάνει η Τουρκία όχι με λόγια, αλλά με πράξεις. Έρχεται και λέει «εγώ σου δίνω αυτά», αλλά πολύ απλά δεν λέει τι θα ζητήσει σε αντάλλαγμα. Αυτή τη στιγμή ο μεγαλύτερος σύμμαχος της Τουρκίας στην Ευρώπη -όχι στην Ευρωπαϊκή Ένωση- είναι η Βρετανία και ιδίως αυτή του Κιρ Στάρμερ. Τους πωλούν όχι μόνο όπλα, από τη στάση τους σε πολλά ζητήματα που αφορούν την Τουρκία, μέχρι τα υλικά ανταλλάγματα, οι Βρετανοί είναι αυτοί οι οποίοι στηρίζουν περισσότερο από όλους την Τουρκία.
Ο Τζέιμς Σταυρίδης, ναύαρχος ε. α. και πρώην ανώτατος διοικητής των ΝΑΤΟϊκών δυνάμεων στην Ευρώπη, μετά τα γεγονότα στον Λευκό Οίκο χαρακτήρισε μιλώντας στο CNN γεωπολιτικό λάθος επικών διαστάσεων μία απομάκρυνση των ΗΠΑ από την Ουκρανία και εκτίμησε πως ίσως «θα μπορούσαμε να κοιτάμε και προς τις τελευταίες ημέρες του ΝΑΤΟ» υπό την παρούσα μορφή του. Το σχόλιό σας
Ο Τζέιμς Σταυρίδης σε κάθε περίπτωση διακατέχεται από πικρία κατά του Ντόναλντ Τραμπ ήδη από την περίοδο των διεργασιών των προεδρικών εκλογών του 2016, αλλά στο προκείμενο στη συνέντευξη αυτή λανθάνει και παραγνωρίζει επίσης το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ δεν δημιουργήθηκε από τους Ευρωπαίους αλλά από τους Αμερικανούς. Θυμίζω τη δήλωση του πρώτου γενικού γραμματέα του ΝΑΤΟ πως είναι ένας Οργανισμός που δημιουργήθηκε από τους Αμερικανούς για να κρατήσουν από κάτω τους Γερμανούς, τους Ευρωπαίους μέσα και μακριά τους Ρώσους.
Φυσικά θα ήταν μεγάλο γεωπολιτικό λάθος να αποξενώσει ο Τραμπ τους Ευρωπαίους και να τραβήξει στα άκρα αυτή τη σύγκρουση, αλλά η απόσταση είναι τεράστια μεταξύ των υπολοίπων εκτιμήσεων για το ΝΑΤΟ, οι οποίες και δεν ευσταθούν. Οι Αμερικανοί, οι οποίοι υπηρετούν σε ευρωπαϊκές χώρες «παραφράζουν» το αρκτικόλεξο του ΝΑΤΟ (North Atlantic Treaty Organization) ως «Needs Americans to Operate». Ουδείς Αμερικανός και ο πιο «τρελός», αν θεωρήσουμε ότι ο Ντόναλντ Τραμπ είναι «τρελός», δεν πρόκειται να βγει από το ΝΑΤΟ. Είναι η λεγόμενη σύνδεση που επιτυγχάνεται με την Ευρώπη και μέσω του ΝΑΤΟ. Το επαναλαμβάνω πως η ρητορική απέχει από την πράξη -όλα αυτά μπορεί να ακούγονται ωραία για κάποιους Αμερικανούς που δεν θέλουν τους Ευρωπαίους να εμφανίζονται ως ισότιμοι εταίροι, αλλά δεν μπορούν και δεν θα το κάνουν οι ΗΠΑ να αποξενώσουν τους Ευρωπαίους.
Τη δεδομένη στιγμή επίσης, πέραν των δηλώσεων δεν διακρίνουμε καν αλλαγή στο ρυθμό της Ευρώπης προς αυτό που έχει δηλώσει ότι επιθυμεί. Η αμιγώς ευρωπαϊκή άμυνα δεν είναι κάτι καινούριο. Υπήρχε με τη μορφή της πάλαι ποτέ Δυτικοευρωπαϊκής Ένωσης, που θεωρητικά θα ήταν ο ευρωπαϊκός βραχίονας του ΝΑΤΟ. Δεν προχώρησε, πέρασε στην Ιστορία και τώρα βρισκόμαστε και πάλι στο σημείο μηδέν να ξεκινάμε τη συζήτηση για ευρωπαϊκή πρωτοβουλία.
Η αμιγώς ευρωπαϊκή Άμυνα απέχει πρώτον πάρα πολύ και με το ρυθμό που βαδίζει η Ευρώπη προς υλοποίηση αυτής θα καταστεί πάρα πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί στην πράξη. Είναι διαφορετικό όμως ζήτημα αυτό και διαφορετικές οι υποθέσεις πως οι Ηνωμένες Πολιτείες θα σπρώξουν τα πράγματα προς μία Ευρώπη, η οποία θα αποδεσμευτεί πλήρως. Καμία πλευρά δεν το θέλει αυτό. Η Ευρώπη είναι θιγμένη. Η παρούσα αμερικανική διακυβέρνηση δηλώνει περισσότερο θιγμένη, αλλά μία αποδέσμευση δεν εξυπηρετεί ούτε τη μία ούτε την άλλη πλευρά.
Βλέπετε τον Κιρ Στάρμερ σε ειδικό ρόλο στην υπό διαμόρφωση νέα σχέση Ευρώπης-Ηνωμένων Πολιτειών;
Επί τη βάσει της λεγόμενης ειδικής σχέσης που χρονολογείται από το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ακόμη και εκτός Ευρωπαϊκής Ένωσης η Βρετανία έχει βεβαίως ένα ρόλο να διαδραματίσει. Δεν είναι ο ρόλος του παρελθόντος, όμως ακόμη και ο Κιρ Στάρμερ, πρωθυπουργός των Εργατικών, κινείται σε αυτή την πεπατημένη οδό. Ας θυμηθούμε ότι η Βρετανία επιχειρούσε να γίνει μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης για περίπου δύο δεκαετίας, το ‘60 και το ‘70, και εκείνος που αντιδρούσε στην εισδοχή της ήταν ο Ντε Γκωλ. Για ποιο λόγο; Γιατί πίστευε ακράδαντα ότι θα είχε ένα «μεγάφωνο» των Ηνωμένων Πολιτειών εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Θα ήθελα να κάνω μία χρήσιμη επισήμανση και για το χθεσινό πρωτοσέλιδο της έντυπης έκδοσης του προσκείμενου στους Βρετανούς Εργατικούς Guardian που επέλεξε να προτάξει ως τίτλο την προειδοποίηση Τραμπ στον Ζελένσκι περί Γ’ Παγκοσμίου Πολέμου, και όχι ως θα περίμενε κανείς μια αναφορά στον Ζελένσκι ενδεχομένως ως προασπιστή της Ευρώπης. Το πρωτοσέλιδο μπορεί να λέει πολλά, μπορεί να λέει και τίποτα, χρήζει πάντως επισήμανσης. Το τι δημοσιεύει στη συνέχεια η εφημερίδα είναι αναμενόμενο.
Υπό τα νέα δεδομένα, θα μπορούσε η Βρετανία να προσφέρει πυρηνική «ομπρέλα» στην ΕΕ;
Ούτε καν η Γαλλία δεν πρόκειται να το κάνει. Υπήρξαν κάποιες δηλώσεις και δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών για την πυρηνική «ομπρέλα» των Γάλλων, κυρίως με τακτικά πυρηνικά όπλα, που θα μπορούσαν να καλύψουν τη Γερμανία και κάποιο μέρος της Ευρώπης, αλλά θεωρώ ότι ούτε αυτό πρόκειται να συμβεί. Πρόκειται για συζητήσεις εκ του ασφαλούς όσο υπάρχει η αμερικανική εγγύηση και το Άρθρο 5 για τη συλλογική Άμυνα του ΝΑΤΟ. Όλα αυτά δεν είναι εύκολο να τα αποτινάξεις από τον ώμο σου. Η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ευρώπη, πρέπει να πάρει την απόφαση, που δεν την έχει πάρει κατ’ εμέ ακόμη και συζητά μονίμως για το ίδιο πράγμα, να κινηθεί με ταχείς ρυθμούς και να βάλει και το χέρι στην τσέπη. Έως τότε, αν δεν υπάρξουν βήματα και μένουμε σε σχέδια-μακέτες, όλα αυτά είναι πολύ ωραίες συζητήσεις...
