Ως την «7η Οκτωβρίου της Χεζμπολάχ» χαρακτηρίζει την εξουδετέρωση του αρχηγού της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, ο διεθνολόγος και αναλυτής του ΕΛΙΑΜΕΠ Γαβριήλ Χαρίτος σε συνέντευξή του στο Liberal και την Ευαγγελία Μπίφη, αποκωδικοποιώντας το εξαιρετικά πολύπλοκο δίλημμα με το οποίο έχει έρθει αντιμέτωπο το Ιράν, και τι μπορεί να σημάνει η έναρξη της ισραηλινής χερσαίας επιχείρησης στον νότιο Λίβανο.
Κύριε Χαρίτο, η ισραηλινή χερσαία επιχείρηση στον νότιο Λίβανο έχει ξεκινήσει. Σε ποια κλίμακα εκτιμάτε ότι μπορεί να κινηθεί ο ισραηλινός στρατός προς απόκρουση της απειλής για τον βορρά;
Η πρώτη δήλωση από ισραηλινής πλευράς είναι ότι πρόκειται για περιορισμένης έκτασης επιχείρηση, αυτό όμως δεν σημαίνει ότι δεν θα φροντίσουν να απωθήσουν τυχόν παράλληλες επιθέσεις εκ μέρους των υπολοίπων δυνάμεων του «Άξονα της Αντίστασης». Αξίζει βεβαίως να σημειωθεί ότι τις προηγούμενες ημέρες είχαν ενταθεί οι προπαρασκευαστικές αναγνωριστικές επιχειρήσεις των δυνάμεων κομάντο του ισραήλ στο νότιο Λίβανο, κάτι το οποίο είχε διαρρεύσει από το αμερικανικό δίκτυο ABC -αναφορές που ως είθισται δεν είχε επιβεβαιώσει, ούτε διαψεύσει η ισραηλινή πλευρά.
Το Ισραήλ θα εντείνει τις επιθέσεις του κατά των δυνάμεων του λεγόμενου «Άξονα της Αντίστασης» στην Υεμένη, στη Συρία, στον Λίβανο και πιθανότατα (εάν αυτό δεν έχει ήδη συμβεί) και στο Ιράκ. Υπολογίζει ότι το ισχυρό αίσθημα αυτοσυντήρησης του Ιράν δεν θα προκαλέσει μία ευθεία στρατιωτική επιχείρηση κατά του Ισραήλ. Αντιθέτως, υπολογίζει ότι οι αντάρτες Χούθι, οι σιιτικές πολιτοφυλακές σε Συρία και Ιράκ, και φυσικά η Χεζμπολάχ στον Λίβανο θα αναλάβουν να εκδικηθούν την δολοφονία Νασράλα.
Πολλοί στο Ισραήλ κάνουν λόγο για την επανασύσταση της «Ζώνης Ασφαλείας» που είχε οριστεί το 1985 και διατηρήθηκε μέχρι την μονομερή αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων το 2000. Εάν αυτό συμβεί, θα μπορούσαμε να μιλάμε για μια «επιστροφή στο μέλλον», με όλα τα μειονεκτήματα που θα συνεπάγεται μία τέτοια απόφαση. Η ισραηλινή κοινωνία ακόμα θυμάται την παρατεταμένη περίοδο ενός πολέμου χαρακωμάτων με πολλές και καθημερινές απώλειες. Εάν επανασυσταθεί η «Ζώνη Ασφαλείας», τότε η επανασύσταση ενός νέου «Στρατού του Νοτίου Λιβάνου» με φιλοϊσραηλινούς χριστιανούς λιβανέζους πολιτοφύλακες εκτιμώ ότι θα κριθεί πρακτικά αναπόφευκτη. Ωστόσο, οι παρούσες διακοινοτικές λιβανικές ισορροπίες δεν πιστεύω ότι εν έτει 2024 θα εξυπηρετούσαν μία τέτοια φιλόδοξη ισραηλινή μεθόδευση. Ο Λίβανος της δεκαετίας του ’80 διαφέρει από τον σημερινό Λίβανο σε πάρα πολλά.
Τι σηματοδοτεί η εξόντωση του Χασάν Νασράλα για τη Χεζμπολάχ και τη λαβή της στον Λίβανο και πώς έρχεται να αναδιαμορφώσει τον πόλεμο;
Αναμφίβολα, η εξουδετέρωση του ηγέτη της Χεζμπολάχ, Χασάν Νασράλα, αποτελεί ένα γεγονός-ορόσημο, με πολλαπλή επίδραση, τόσο σε επιχειρησιακό, όσο και σε ψυχολογικό επίπεδο. Θα μπορούσα να το χαρακτηρίσω ως την «7η Οκτωβρίου της Χεζμπολάχ», που υπέστη ο «Άξονας της Αντίστασης» αλλά και το Ιράν ειδικότερα. Οι μαζικές ταυτόχρονες εκρήξεις των βομβητών και των ασυρμάτων της Χεζμπολάχ που προηγήθηκαν της εξουδετέρωσης Νασράλα, ουσιαστικά «αποκατέστησαν» τον μύθο της «πανταχού παρούσας Μοσάντ», τόσο στην ισραηλινή κοινή γνώμη, όσο και διεθνώς.
Ειδικότερα όμως, ως προς την Χεζμπολάχ, η εικόνα της φιλοϊρανικής σιιτικής «οργάνωσης-πρότυπο» στην Μέση Ανατολή επλήγη σημαντικά και αυτή η εξέλιξη δημιουργεί στην κυβέρνηση της Τεχεράνης ένα πρόσθετο πρόβλημα. Συγκεκριμένα, η Τεχεράνη καλείται να αποδείξει πρωτίστως στους περιφερειακούς της συμμάχους ότι είναι σε θέση να τους στηρίξει και να τους υπερασπιστεί όταν πλήττονται.
Με άλλα λόγια, το ερώτημα είναι πώς θα αντιδράσει το Ιράν;
Ακριβώς. Το ερώτημα είναι εάν το Ιράν θα ανταπαντήσει ευθέως ή εάν θα αφήσει τις δυνάμεις του «Άξονα της Αντίστασης» να αναλάβουν εκείνες αυτό το εγχείρημα και να πλήξουν το Ισραήλ με ρουκέτες, πυραύλους και drone. Πρόκειται για ένα δίλημμα εξαιρετικά πολύπλοκο. Το περιβάλλον του Ηγέτη της Επανάστασης, Αγιατολλάχ Αλί Χαμενεΐ, ως επίσης και ο πυρήνας του βαθέως στρατιωτικού κατεστημένου των Φρουρών της Επανάστασης, φέρονται να τάσσονται υπέρ μίας ευθείας απάντησης του Ιράν κατά του Ισραήλ. Ωστόσο, ύστερα από την προηγούμενη, σχεδόν «συμπεφωνημένα χορογραφημένη» στρατιωτική αντιπαράθεση Ιράν-Ισραήλ τον περασμένο Απρίλιο, η ιρανική ηγεσία δεν θα πείσει για τις δυνατότητές της εάν ακολουθήσει το ίδιο ακριβώς παράδειγμα.
Από την άλλη πλευρά, το περιβάλλον των «πραγματιστών» του νεοεκλεγέντος προέδρου, Μασούντ Πεζεσκιάν, συνιστά αυτοσυγκράτηση και φαίνεται πως προτιμά να αφεθούν οι δυνάμεις του «Άξονα της Αντίστασης», δηλαδή οι αντάρτες Χούθι, οι πολιτοφυλακές του Ιράκ και της Συρίας, ως επίσης και η ίδια η Χεζμπολάχ στον Λίβανο, να εκδικηθούν τον θάνατο του Νασράλα. Εάν κρίνουμε από τα γεγονότα, οι εκτοξεύσεις πυραύλων, ρουκετών και drone κατά του Ισραήλ από την Υεμένη, το Ιράκ, τη Συρία και τον Λίβανο, η συγκεκριμένη «πεπατημένη» εφαρμόζεται ήδη. Όμως, θεωρώ ότι το ερώτημα περί μίας άμεσης ή έμμεσης ιρανικής ανταπάντησης θα απαντηθεί μετά το πέρας της πίστωσης χρόνου που έχει η Τεχεράνη έως την ταφή της σορού του Νασράλα και της ανάδειξης του διαδόχου του.
Παρ' όλα αυτά, ενδεικτική είναι η προχθεσινή δήλωση του προέδρου της Ιρανικής Εθνοσυνέλευσης, Μοχαμάντ Μπαγέρ Γαλιμπάφ, που ουσιαστικά «ανέθεσε» στις δυνάμεις του «Άξονα της Αντίστασης» να αναλάβουν την προσήκουσα δράση κατά του Ισραήλ - μία δήλωση που ίσως προλέγει όσα επιθυμεί να επιβάλει το πραγματιστικό περιβάλλον του προέδρου Πεζεσκιάν προς το θρησκευτικό και στρατιωτικό κατεστημένο της χώρας. Άλλωστε, από τις κατά καιρούς δηλώσεις τόσο του προέδρου Πεζεσκιάν, όσο και του υπουργού Εξωτερικών, Αμπάς Αραγτσί, προκύπτει σαφώς ότι επιδιώκουν να εξευρεθεί το συντομότερο ένας ελάχιστος κοινός τόπος με την Ουάσινγκτον και την Δύση, προκειμένου να συμφωνηθεί ένα κοινά αποδεκτό πλαίσιο ελέγχου του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος και να αρθούν οι διεθνείς οικονομικές κυρώσεις.
Παρότι ο χρόνος που απομένει μέχρι τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές είναι ελάχιστος, το περιβάλλον Πεζεσκιάν πιστεύει ότι οι στόχοι που έχει θέσει ίσως παραμένουν εφικτοί για όσο χρόνο η διακυβέρνηση Μπάιντεν βρίσκεται στην εξουσία. Επομένως, σύμφωνα με την θεώρηση Πεζεσκιάν, μία ιρανική ευθεία αντεπίθεση κατά του Ισραήλ, η οποία δεν θα μοιάζει με την προγενέστερη «συμπεφωνημένη χορογραφία» του Απριλίου, θα αποτελέσει και την ταφόπλακα κάθε προσπάθειας άρσης των δυτικών οικονομικών κυρώσεων και μείωσης των εντάσεων με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Συνοψίζοντας, αυτό που απομένει να διαπιστωθεί είναι εάν οι συντηρητικότεροι πολιτικοί και θεσμικοί δρώντες στα ιρανικά κέντρα λήψεως αποφάσεων θα συμφωνήσουν με το πραγματιστικό προεδρικό περιβάλλον. Ο Πεζεσκιάν καλείται να δώσει ένα σημαντικό τεστ θεσμικών ισορροπιών στο εσωτερικό της χώρας του, και μάλιστα σε μία συγκυρία εξαιρετικά δύσκολη.
Σε ποιο μοτίβο διαβλέπετε ότι θα κινηθούν οι σχέσεις του Ισραήλ με τις Ηνωμένες Πολιτείες στους δύο μήνες που μας χωρίζουν από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές;
Όπως είχα διαβλέψει ήδη από την αρχή του πολέμου, η διακυβέρνηση Νετανιάχου θα φροντίσει να μην δεσμευθεί, υπογράφοντας αποσπασματικές συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός και με τετελεσμένα που θα εξυπηρετούσαν τις επιδιώξεις των Δημοκρατικών ενόψει των προεδρικών εκλογών του Νοεμβρίου. Η διακυβέρνηση Νετανιάχου κρατήθηκε, δεν επιβεβαιώθηκαν οι -επιτρέψτε μου- παντελώς αβάσιμες προβλέψεις πολλών περί πιθανότητας διενέργειας βουλευτικών εκλογών εν καιρώ πολέμου στο Ισραήλ, και το «ροκάνισμα του χρόνου» εκ μέρους των Ισραηλινών θα συνεχιστεί έως ότου ανακοινωθούν τα εκλογικά αποτελέσματα στις ΗΠΑ.
Είναι κοινό μυστικό ότι η διακυβέρνηση Νετανιάχου θα προτιμούσε την εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ στο προεδρικό αξίωμα. Παρ' όλα αυτά, εκτιμώ παρακινδυνευμένη την εκτίμηση ότι μία νέα θητεία Τραμπ θα εκδηλώσει την ίδια ακριβώς αβρότητα προς την ισραηλινή πλευρά σε μία σειρά ζητημάτων που θα αφορούν τον σχεδιασμό της «επόμενης μέρας» στη Γάζα και στο νέο status quo που εξυφαίνεται στον Λίβανο.
Υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες;
Πάντα υπάρχουν αστάθμητοι παράγοντες στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, θεωρώ ότι εάν διαταραχθεί η ήρεμη μέχρι στιγμής μεθόριος Ισραήλ-Ιορδανίας των 350 χιλιομέτρων, τότε θα έχουμε μπροστά μας μία τελείως διαφορετική κατάσταση, που θα είναι πολύ δυσκολότερη από αυτήν που βλέπουμε εδώ και έναν χρόνο.
* O Γαβριήλ Χαρίτος είναι επισκέπτης καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ. Από την έναρξη του πολέμου συνεργάζεται με τον τηλεοπτικό σταθμό ALPHA Κύπρου ως αναλυτής για ζητήματα Μέσης Ανατολής και είναι ανταποκριτής του Κυπριακού Πρακτορείου Ειδήσεων και της Ελληνικής Υπηρεσίας της Deutsche Welle στην Ιερουσαλήμ.
