Δεν αρκεί ότι η οικονομία πηγαίνει καλά, πρέπει να τρέξουμε πιο γρήγορα από τους άλλους, ειδικά σε «ένα τόσο επικίνδυνο κόσμο», όπου η γεωπολιτική αβεβαιότητα αποτελεί τη νέα κανονικότητα, επισημαίνει μέσω του Liberal ο Διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας.
Καλεί τη κυβέρνηση να ρίξει όλο της το βάρος στον μεγάλο ασθενή, δηλαδή στο κράτος και εξηγεί γιατί «ο δρόμος της αρετής είναι γεμάτος απαιτήσεις», αφού ακόμη και μετά το investment grade από την S&P, απέχουμε πέντε βαθμίδες από το «Α+» με το οποίο βαθμολογούνταν η Ελλάδα ως το 2008, πριν τη κρίση χρέους.
Αναφέρεται στην ανάγκη να έχουμε μαξιλάρια ασφαλείας, τόσο δημοσιονομικά, όσο και στον τραπεζικό χώρο ως άμυνα απέναντι στον «ελέφαντα στο δωμάτιο» που είναι ο γεωπολιτικός κίνδυνος και εξηγεί γιατί πρέπει να επιτυγχάνουμε πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 2,2% - 2,3%.
Εκτός από τους εξωτερικούς βλέπει και έναν κίνδυνο εντός συνόρων, ότι κάποιες κοινωνικές ομάδες με μεγάλη δύναμη επιβολής, δηλαδή οι δικαστές, αποφασίζουν για τα δικά τους μισθολογικά ζητήματα ερήμην των δημοσιονομικών αναγκών της χώρας. Η κυβέρνηση, όπως λέει, γνωρίζει τι πρέπει να κάνει.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Τα μηνύματα από την οικονομία είναι θετικά, είμαστε σε επενδυτική βαθμίδα, έχουμε το πρώτο τραπεζικό ντιλ μετά από 17 χρόνια, επομένως τι πρέπει να κάνουμε για να τα κεφαλαιοποιήσουμε όλα αυτά, ώστε να αποκτήσουμε ακόμη μεγαλύτερη δυναμική;
Το πρώτο αφορά τη δημοσιονομική διάσταση. Χρειαζόμαστε πρωτογενή πλεονάσματα, υψηλότερα του 1% του ΑΕΠ που θα πετύχουμε φέτος και θα πρέπει να κινηθούμε στο 2% του ΑΕΠ, αλλά σε κυκλικά διορθωμένη βάση. Δηλαδή, λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο οικονομικός κύκλος είναι ευνοϊκός και η εγχώρια ζήτηση είναι σημαντικά υψηλότερη από τις παραγωγικές δυνατότητας της οικονομίας (ο οποίος άλλωστε είναι και ο βασικός λόγος για το υψηλό έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών). Άρα θα πρέπει να πάμε σε πρωτογενές πλεόνασμα της τάξης του 2,2% - 2,3%.
Η άλλη διάσταση είναι η διαρθρωτική. Η οικονομία μας έχει μια δυναμική, έχουμε στα χέρια μια μοναδική ευκαιρία, αλλά επείγει να αφήσουμε πίσω το παρωχημένο παραγωγικό μοντέλο. Και η Ελλάδα έχει μπροστά της σκληρή δουλειά, πρέπει να κάνει μια σειρά από πολύ σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Είναι ένας πολύ απαιτητικός δρόμος.
Ποιος είναι για εσάς ο μεγάλος ασθενής;
Ο μεγάλος ασθενής είναι το κράτος. Η αποτελεσματικότητά του. Εκεί πρέπει η κυβέρνηση να ρίξει όλες τις δυνάμεις της. Και τι εννοούμε όταν λέμε κράτος; Τα νοσοκομεία και συνολικά την Υγεία. Τα σχολεία και τα πανεπιστήμια. Την Δικαιοσύνη, την πολύ αργή απονομή της οποίας μας θυμίζουν με κάθε ευκαιρία οι οίκοι αξιολόγησης που μας αναβαθμίζουν. Τις υποδομές. Κάθε φορά που συγκρίνουμε τον σιδηρόδρομο και τα μέσα μαζικής μεταφοράς στην Ελλάδα με άλλες χώρες, μας πιάνει θλίψη. Το ίδιο ισχύει με κρίσιμες υποδομές, όπως οι πολλές γερασμένες και χωρίς συντήρηση γέφυρες, οι οποίες δοκιμάστηκαν στην καταστροφική θεομηνία Daniel το Σεπτέμβριο. Επείγει ο επανασχεδιασμός τους.
Άλλος τομέας είναι η ψηφιοποίηση. Ασφαλώς και έχουμε κάνει πρόοδο, ωστόσο επειδή και οι άλλοι έχουν κάνει, η Ελλάδα συνεχίζει να βρίσκεται προς το τέλος της σχετικής κατάταξης. Δεν έχουμε πετύχει το άλμα που νομίζουμε ότι έχουμε κάνει.
Ακόμη και στην πράσινη μετάβαση, όπου τα πηγαίνουμε αρκετά καλά. Δεν αρκούν μόνο τα φωτοβολταϊκά και οι επενδύσεις σε ΑΠΕ. Δεν αρκεί απλώς να αναδιανέμουμε επιδοτήσεις που τελικά δεν δημιουργούν ουσιαστική τοπική αξία. Πρέπει να κάνουμε επαρκή αποθηκευτικά συστήματα, μπαταρίες που θα συσσωρεύουν την ηλεκτρική ενέργεια όταν δεν τη χρειαζόμαστε, επαρκείς διασυνδέσεις, τόσο εθνικές, για να ενωθεί η ηπειρωτική Ελλάδα με όλα τα μεγάλα νησιά, όσο και διεθνείς για να εξάγουμε την περίσσεια ενέργεια.
Τι πρέπει να κάνουμε αν θέλουμε πράγματι να συγκλίνουμε με την Ευρώπη κάποια στιγμή στο ορατό μέλλον;
Δεν αρκεί γενικά μόνο να πηγαίνουμε καλά ως οικονομία. Αλλά πρέπει να πηγαίνουμε και καλύτερα από τους άλλους, να τους ξεπερνάμε σε επιδόσεις, να πρωταγωνιστούμε εκεί όπου έχουμε συγκριτικά πλεονεκτήματα. Κάποιος με ρώτησε τη Πέμπτη, κατά την κοινή συνέντευξη Τύπου με την Κριστίν Λανγκάρντ, κατά πόσο είμαι ικανοποιημένος από τη πρόοδο της ελληνικής οικονομίας. Βεβαίως και είμαι. Εχουμε κάθε λόγο να μιλάμε για ένα success story, το οποίο επιτεύχθηκε με πολλές θυσίες και κόπους, που τελικά έπιασαν τόπο. Εξ ου και οι αναβαθμίσεις της ελληνικής οικονομίας από τους ξένους οίκους που μόνο για την επιείκεια τους δεν φημίζονται.
Αλλά για να φτάσουμε στο «Α+», με το οποίο βαθμολογούνταν η Ελλάδα πριν από τη κρίση χρέους, χρειάζονται ακόμη να γίνουν πάρα πολλά. Το 2008, πριν τη κρίση χρέους, η Ελλάδα βρισκόταν πέντε βαθμίδες πάνω από το investment grade που έχει αυτή τη στιγμή. Έχουμε μόλις πατήσει το πιο χαμηλό σκαλί της υψηλότερης επενδυτικής βαθμίδας. Πρέπει να ανέβουμε κι άλλα σκαλοπάτια. Και πιο μετά κι άλλα. Και αυτά τα πέντε επιπλέον steps οι οίκοι δεν θα μας τα δώσουν εύκολα.
Έχουμε πολύ δρόμο, γεμάτο προκλήσεις λόγω και του δύσκολου περιβάλλοντος της διεθνούς οικονομίας, για να πούμε ότι επιστρέψαμε εκεί που ήμασταν πριν τη κρίση χρέους, η οποία μας οδήγησε στην κατηγορία junk. Με άλλα λόγια ο δρόμος της αρετής είναι γεμάτος απαιτήσεις.
Ποιος είναι ο «ελέφαντας στο δωμάτιο»;
Ο «ελέφαντας στο δωμάτιο» είναι ο γεωπολιτικός κίνδυνος, συμπεριλαμβανομένης της Μέσης Ανατολής που με ανησυχεί αρκετά. Αυτή τη στιγμή δεν μπορούμε να προβλέψουμε τίποτα, είναι όλα στον αέρα. Δεν ξέρουμε πώς θα εξελιχθεί η σύγκρουση, τι διάρκεια θα έχει, ποιες πετρελαιοπαραγωγές χώρες ή όχι μπορεί να εμπλακούν. Αν εμπλακούν στη κρίση χώρες όπως το Ιράν και η Σαουδική Αραβία δεν μπορεί κανείς να αποκλείσει μια νέα ενεργειακή κρίση.
Ανησυχώ συνολικά για τη νέα αυτή γεωπολιτική αβεβαιότητα, η οποία δεν θα είναι πρόσκαιρη. Αποτελεί τη νέα κανονικότητα του πλανήτη. Ο κόσμος έχει γίνει πολύ πιο επικίνδυνος. Ζούμε σε μια εποχή, με δύο πολέμους στην γειτονιά μας, έναν στην καρδιά της Ευρώπης και έναν στην Μέση Ανατολή, με πρωτοφανής αστάθεια, κινδύνους για τον πληθωρισμό και την ενέργεια και ενώ η Ευρώπη φλερτάρει με τον στασιμοπληθωρισμό. Δεν αρκεί ότι πηγαίνουμε καλά, γιατί αν ο διεθνής ορίζοντας σκοτεινιάσει, θα επηρεάσει και εμάς.
Μπορεί να δούμε ακόμη και μια ύφεση στην ευρωπαϊκή οικονομία;
Ήδη, η ευρωπαϊκή οικονομία αναπτύσσεται πια με μάλλον μηδενικό ρυθμό. Είμαστε σε στασιμότητα και αν έχουμε αύξηση στις τιμές του πετρελαίου, θα μπορούσαμε να δούμε στασιμοπληθωρισμό στην Ευρωζώνη. Και θα ανέβαιναν περαιτέρω οι τιμές, και θα μειωνόταν η δραστηριότητα.
Τα ρωτώ αυτά με την έννοια ότι τόσα χρόνια είναι η Ευρώπη που στηρίζει την ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας. Στην Ευρώπη απευθύνονται κυρίως οι εξαγωγές μας…
Σωστό είναι αυτό που επισημαίνετε. Είναι ένας προφανής κίνδυνος. Επειδή ο κόσμος έχει γίνει πλέον πολύ επικίνδυνος, το μυστικό είναι να έχουμε μαξιλάρια ασφάλειας, προκειμένου αν συμβεί διεθνώς κάτι κακό, εμείς να είμαστε έτοιμοι. Αναφέρομαι σε μαξιλάρια ασφάλειας τόσο δημοσιονομικά, δηλαδή πολύ καλά πρωτογενή πλεονάσματα, όσο και στον τραπεζικό χώρο, δηλαδή προβλέψεις απέναντι σε εξελίξεις που μπορεί να είναι πιο αρνητικές από αυτό που έχουμε σχεδιάσει.
Σε αυτή τη συγκυρία, η Ελλάδα βρίσκεται με ένα ρυθμισμένο δημόσιο χρέος με παραμέτρους που λειτουργούν πολύ ευνοϊκά, σε αντάλλαγμα των θυσιών του παρελθόντος και έχοντας στα χέρια τα πολύ μεγάλα κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης και το ΕΣΠΑ, μια μοναδική ευκαιρία για να αλλάξουμε υπόδειγμα ως οικονομία.
Θα καταφέρουμε να εκμεταλλευτούμε αυτή την ιστορική ευκαιρία ;
Είμαι πεπεισμένος πώς «ναι». Ο Πρωθυπουργός ήταν πολύ ξεκάθαρος κατά την ομιλία του στην Τράπεζα της Ελλάδας με αφορμή τη συνεδρίαση του ΔΣ της ΕΚΤ. Ήταν κατηγορηματικός ότι η κυβέρνηση έχει δεσμευτεί να φέρει σε πέρας αυτή την αποστολή και να αξιοποιήσει πλήρως αυτή την ιστορική ευκαιρία.
Εκτός από τους εξωτερικούς βλέπετε άλλους κινδύνους για την οικονομία;
Όχι, ο βασικός κίνδυνος είναι ο γεωπολιτικούς. Ο μόνος κίνδυνος που βλέπω εσωτερικά είναι κάποιες κοινωνικές ομάδες με μεγάλη δύναμη επιβολής να αποφασίζουν για τα δικά τους μισθολογικά ζητήματα ερήμην των δημοσιονομικών αναγκών της χώρας. Αναφέρομαι στις πρόσφατες αυξήσεις στις συντάξεις που αποφάσισαν οι Δικαστικοί για τους εαυτούς τους, όπως είπα προχθές σε συνέντευξη μου στην ΕΡΤ. Αδιανόητο κάποιες κοινωνικές ομάδες με μεγάλη δύναμη επιβολής να αποφασίζουν για μισθολογικές αυξήσεις έξω από το δημοσιονομικό πλαίσιο και να κάνουν οι ίδιες δημοσιονομική πολιτική. Η κυβέρνηση γνωρίζει τι πρέπει να κάνει. Επουδενί δεν πρέπει να διακινδυνεύσει όλα όσα καταφέραμε και πετύχαμε τα τελευταία χρόνια ως χώρα μαζί με τις θυσίες του ελληνικού λαού.
