Βλέπουμε συνεχώς σκηνές από τη νέα μας πραγματικότητα. Ιστορικά μεγάλους καύσωνες, καταστροφικές πυρκαγιές και τώρα οι πρωτοφανείς βροχοπτώσεις στην Μαγνησία. Τρία ρεκόρ, όλα φέτος. Είναι τόσο ταχεία η επέλαση της κλιματικής αλλαγής, ώστε τα δυσοίωνα σενάρια μπορεί να έρθουν νωρίτερα απ' όσο έδειχναν μέχρι πρότινος τα κλιματικά μοντέλα. Αυτό που συνέβη το τελευταίο 24ωρο μας «φωνάζει» ξανά πόσο ανάγκη έχουμε, ειδικά στην Ελλάδα ως μεσογειακή χώρα, από μια «επανάσταση» στην πρόληψη και τον σχεδιασμό απέναντι στην κλιματική κρίση, τονίζει ο μετεωρολόγος Μιχάλης Σιούτας.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Τι ήταν αυτό που έκανε τόσο ισχυρό το φαινόμενο της χθεσινής βροχόπτωσης και τους μετεωρολόγους να μιλούν για κατακλυσμιαίες καταστάσεις ;
Το κατακλυσμιαίο φαινόμενο, το νέο ρεκόρ ημερήσιου ύψους βροχής, το γεγονός ότι οι μαρτυρίες μιλούν για πρωτοφανές φαινόμενο που είχαμε να δούμε δεκαετίες, έχει την εξήγησή του. Είναι οι υψηλές θερμοκρασίες του φετινού καλοκαιριού, ένα από τα θερμότερα όλων των εποχών.
Οι υψηλές θερμοκρασίες που επικράτησαν στην Μεσόγειο και στην Ελλάδα συνέβαλε στην ενίσχυση των σφοδρών πλημμυρικών φαινομένων, καθώς εμπλουτίζουν με πολλαπλάσια ποσοστά υδρατμών την ατμόσφαιρα, αυξάνουν την ατμοσφαιρική αστάθεια, τα καταιγιδοφόρα σύννεφα γίνονται πιο έντονα, επομένως τα ποσοστά βροχοπτώσεων γίνονται εντονότερα. Είναι άμεση η σύνδεση.
Και δεν αποκλείεται τέτοια φαινόμενα να επαναληφθούν και στην συνέχεια, καθώς η Μεσόγειος διανύει μια περίοδο κατά την οποία έχει θερμανθεί πάρα πολύ. Επειδή οι ελληνικές θάλασσες είναι πολύ ζεστές και φέτος καταγράφηκαν από τις υψηλότερες θερμοκρασίες που έχουν σημειωθεί ποτέ, το στοιχείο αυτό ευνοεί την εμφάνιση έντονων καιρικών συστημάτων, ακόμη και μεσογειακών κυκλώνων.
Αν και σπάνια ως μετεωρολογικά φαινόμενα, εντούτοις εμφανίζονται όταν η θερμοκρασία της θάλασσας είναι αυξημένη και κάνουν αισθητή την παρουσία τους κυρίως αυτή την εποχή, συνήθως στο Ιόνιο, επηρεάζοντας ωστόσο ολόκληρη την χώρα. Σας θυμίζω τον μεσογειακό κυκλώνα του Ιανού τον Σεπτέμβριο του 2020, τον θανατηφόρο απολογισμό του και τις ανυπολόγιστες καταστροφές.
Όταν μιλάτε για τυχόν επανάληψη των φαινομένων, εννοείτε μέσα στις αμέσως επόμενες ώρες;
Εννοώ μέσα στο φθινόπωρο. Επειδή η κακοκαιρία Daniel είναι εξαιρετικά ακραία δεν πιθανολογούμε ότι θα την διαδεχθεί άμεσα ένα νέο καταστροφικό σύστημα, ωστόσο δεν αποκλείεται να έχουμε ένα φθινόπωρο με έντονα καιρικά συστήματα, πολλά πλημμυρικά φαινόμενα και δύσκολες καταστάσεις. Έχουμε μπει σε μια νέα πραγματικότητα, πρωτοφανών κλιματικών φαινομένων, όπως δείχνουν τα όσα έχουμε δει μέχρι σήμερα μέσα στο 2023. Και δεν είμαι σίγουρος ότι το έχουμε αντιληφθεί ως χώρα και ως κοινωνία.
Πόσο σας ανησυχεί ο κίνδυνος κατολισθήσεων;
Είναι πολύ μεγάλος ο κίνδυνος, άλλωστε έχουμε ήδη κατολισθήσεις, εκτός από τις διαβρώσεις που έχουν εμφανιστεί σε κατοικημένες περιοχές, τις ζημιές σε δρόμους, σε υποδομές, εικόνα που θα δούμε όταν θα τελειώσει το φαινόμενο και υποχωρήσουν οι απίστευτοι αυτοί όγκοι νερού. Σας θυμίζω ότι το μεγαλύτερο ημερήσιο ύψος βροχής που έχει καταγραφεί ποτέ στην Ελλάδα, σημειώθηκε μέχρι τις 20.45 χθες στη Ζαγορά Πηλίου και ήταν ίσο με 754 χιλιοστά. Το προηγούμενο ρεκόρ ημερήσιου ύψους βροχής 644,7 χιλιοστών είχε καταγραφεί στην Παλική Κεφαλονιάς κατά τη διάρκεια του Ιανού το 2020. Στην ίδια περιοχή έπεσαν πάνω από 800 τόνοι νερού ανά στρέμμα, ενώ στην πόλη του Βόλου το νερό έφτασε σχεδόν τους 400 τόνους ανά στρέμμα.
Οφείλω εδώ να πω ότι για τα φαινόμενα υπήρχαν προειδοποιήσεις εδώ και ημέρες, ωστόσο πολλοί συμπολίτες μας νόμισαν ότι θα επρόκειτο για μια απλή βροχούλα και βγήκαν στους δρόμους με τα αυτοκίνητά τους, επιμένοντας να μην συμμορφώνονται με τις υποδείξεις, τα μηνύματα του 112 και την απαγόρευση της κυκλοφορίας.
Αυτή είναι η νέα πραγματικότητα κε Σιούτα; Δηλαδή ακραία φαινόμενα όλο το χρόνο, με καύσωνες και καταστροφικές πυρκαγιές το καλοκαίρι, τις οποίες διαδέχονται βροχοπτώσεις – ρεκόρ το φθινόπωρο;
Τρία ρεκόρ έχουμε μέχρι σήμερα φέτος. Ρεκόρ στον καύσωνα, ρεκόρ στις πυρκαγιές, και τώρα ιστορικό ρεκόρ στις βροχοπτώσεις. Στην ερώτησή σας , η απάντηση πως, ναι, αυτή είναι η νέα πραγματικότητα. Σας θυμίζω ότι με βάση στοιχεία που δημοσιεύτηκαν τον Αύγουστο, ως προς τις περισσότερες καμένες εκτάσεις για το 2023 πρώτη είναι η Ελλάδα, δεύτερη η Πορτογαλία, τρίτη η Ιταλία και κατόπιν η Κύπρος και η Ισπανία.
Οι πυρκαγιές και οι βροχές ως φαινόμενα προέρχονται από την ίδια κατάσταση, τον κλιματικό αυτό πόλεμο που ζούμε. Ακραία φαινόμενα με χαρακτηριστικά έντονων φυσικών καταστροφών, για τις οποίες εκτός του κλιματικού παράγοντα, συμβάλει τα μέγιστα ο άνθρωπος με την αλλοίωση του περιβάλλοντος, την αστικοποίηση, τα μπαζωμένα ρέματα, την αποψίλωση των δασών, το γεγονός ότι τα έργα αντιπλημμυρικής θωράκισης δεν είναι σχεδιασμένα για ένα τέτοιο κλιματικό πόλεμο. Τέτοιες θεομηνίες δεν αντιμετωπίζονται, ωστόσο ένα πιο σύγχρονο αντιπλημμυρικό σύστημα, ικανό να αντιμετωπίζει τις νέες προκλήσεις, προφανώς και θα συγκρατούσε τις επιπτώσεις.
Δυστυχώς οι εκτιμήσεις είναι δυσοίωνες. Ειδικά για την Θεσσαλονίκη, η νέα κλιματική πραγματικότητα μπορεί να επιφέρει στο άμεσο μέλλον στην πόλη μέχρι και πάνω από 10 πλημμυρικά επεισόδια το χρόνο. Και όπως έχω πει παλιότερα, ακριβώς λόγω της συνεχούς ανόδου της θερμοκρασίας και της επιταχυνόμενης επέλασης της κλιματικής αλλαγής, σημεία της παράκτιας ζώνης στην Περαία, στο Δέλτα του Αξιού, αλλά και στην παραλία της Θεσσαλονίκης, κινδυνεύουν με καταβύθιση. Κεντρικά σημεία της Λεωφόρου Νίκης αλλά και της Αριστοτέλους, θα ήταν πιθανό να καλυφθούν με νερό.
Είναι τόσο μεγάλη η ταχύτητα των αλλαγών αυτών, ώστε τα δυσοίωνα αυτά σενάρια μπορεί να έρθουν νωρίτερα απ' όσο έδειχναν μέχρι πρότινος τα κλιματικά μοντέλα;
Ναι, το διαπιστώνουμε με κάθε ευκαιρία. Ενδεχομένως να έρθουν και πριν το 2030, παρ' ότι κάτι τέτοιο θεωρούνταν μέχρι πρότινος αδιανόητο. Το μήνυμα ότι πρέπει να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα είναι επιτακτικό. Μια λύση υπάρχει. Επενδύσεις στην πρόληψη και στον μακροπρόθεσμο σχεδιασμό, με χρήση κάθε νέας τεχνολογίας, μαζί με καλύτερη οργάνωση της πολιτικής προστασίας. Αυτό που συνέβη το καλοκαίρι, καθώς και οι πλημμύρες των τελευταίων ωρών μας θυμίζει ξανά πόσο ανάγκη έχουμε, ειδικά στην Ελλάδα ως μεσογειακή χώρα, από μια «επανάσταση» στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης. Μόνο έτσι θα μετριάσουμε τις επιπτώσεις, αφού κάποιες πλέον είναι αναπόφευκτες, μετά την απώλεια πολλών ευκαιριών και πολύτιμου χρόνου τις τελευταίες δεκαετίες.
* Ο Μιχάλης Σιούτας είναι δρ. Μετεωρολογίας στο ΑΠΘ
