Μια έντονη μπόρα ήταν αρκετή για να «πνιγεί» η Αθήνα το απόγευμα της Τετάρτης. Κεντρικοί δρόμοι πλημμύρισαν, ενώ πολίτες προσπαθούσαν να μην παρασυρθούν από τους χειμάρρους που σχηματίστηκαν σε κεντρικές αρτηρίες, όπως στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας.
Η κακοκαιρία «Daniel» προκάλεσε μεγάλες καταστροφές σε Θεσσαλία και Μαγνησία με το Βόλο να δέχεται 880 χιλιοστά νερού και λάσπης. Ο δρ. Μετεωρολογίας κ. Μιχάλης Σιούτας δεν μπορεί να φανταστεί τι θα είχε συμβεί εάν τόσα κυβικά νερού έπεφταν σε μια αστική περιοχή, όπως η Αθήνα.
Μιλώντας για τις φυσικές καταστροφές που θα είναι πλέον όλο και πιο συχνές στην Ελλάδα τόνισε ότι «θα πρέπει να ενισχυθούν οι υποδομές και ο τρόπος αντιμετώπισης ακραίων καταστάσεων», ενώ χρειαζόμαστε άμεσα μία «επανάσταση».
Τόνισε ότι θα πρέπει να εστιάσουμε στην ανθεκτικότητα των υποδομών οι οποίες θα πρέπει να προσαρμοστούν στις καταστάσεις τις οποίες επιβάλλει η κλιματική κρίση.
Συνέντευξη στην Κέλλυ Σαουάχ - Μαραγκουδάκη
Κύριε Σιούτα, βιώνουμε συνθήκες δύσκολες, ενίοτε καταστροφικές γεγονός που δημιουργεί μεγάλο ζήτημα. Ποια είναι η πρωταρχική αιτία για αυτό που ζούμε;
Καταρχάς να επισημάνουμε ότι ακραία φαινόμενα συνέβαιναν και στο παρελθόν. Η συχνότητά τους είναι εκείνη που φαίνεται να αυξάνεται τα τελευταία χρόνια. Είχαμε την εμπειρία ενός ακραίου συστήματος, αναφέρομαι στο ακραίο μετεωρολογικό φαινόμενο με την ονομασία «Ιανός», ο οποίος έπληξε τη χώρα μας πριν τρία έτη. Μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα εμφανίστηκε ένα ακόμη ισχυρότερο φαινόμενο, η κακοκαιρία «Daniel». Προφανώς, οι κλιματικές συνθήκες ευνοούν την εμφάνιση τέτοιων συστημάτων.
Η υπερθέρμανση του πλανήτη και η υπερθέρμανση των θαλασσών θεωρώ ότι αποτελούν τις πρωταρχικές αιτίες. Επίσης, ανθρωπογενείς παράγοντες όπως η άναρχη δόμηση και η απρογραμμάτιστη επέκταση των οικισμών, το μπάζωμα των ρεμάτων, και η αποψίλωση των δασών, συμβάλλουν σημαντικά στην εμφάνιση των πλημμυρικών φαινομένων.
Η Μεσόγειος τους τελευταίους μήνες βρίσκεται σε υπερβολικά υψηλά επίπεδα και αυτό έχει ως αποτέλεσμα την αύξηση των ακραίων καιρικών συστημάτων. Επίσης, αυξάνεται η υγρασία. Φανταστείτε πως όσο θερμότερος είναι ο ατμοσφαιρικός αέρας, τόσο υψηλότερα ποσά υγρασίας μπορεί να μεταφέρει. Δεδομένου ότι είμαστε 3-4 βαθιούς πάνω από τα κανονικά επίπεδα, η υγρασία της ατμόσφαιρας είναι πολλαπλάσια σε σχέση με αυτή που ήταν στο παρελθόν. Έτσι λοιπόν και οι βροχοπτώσεις που δημιουργούνται είναι πιο ισχυρές και μεταφέρουν πολλαπλάσιες ποσότητες νερού στο έδαφος και έτσι έχουμε αυτές τις καταστροφικές βροχοπτώσεις.
Τέτοιες πλημμύρες στη χώρα μας δεν είχαν καταγραφεί ποτέ μέχρι σήμερα. Είναι πιθανό η χώρα μας να βιώσει σύντομα μια τέτοια καταστροφή;
Τέτοια πολύ έντονα και καταστροφικά γεγονότα δεν είναι τόσο συχνά. Στο παρελθόν έκαναν την εμφάνισή τους μετά από 30 ή 50 χρόνια. Όμως με την υπερθέρμανση του πλανήτη και των θαλασσών τα πράγματα αλλάζουν και είναι πιθανό τέτοια φαινόμενα να εμφανίζονται συχνότερα. Ενδεικτικό παράδειγμα είναι το παράδειγμα του μεσογειακού κυκλώνα, του «Ιανού» που έκανε την επέλασή του το 2020. Οπότε είναι πιθανό να έρχονται συχνότερα και να είναι σφοδρότερα.
Στην Αθήνα πέφτουν 80 χιλιοστά νερού και πλημμυρίζει ο Κηφισός. Στη Ζαγορά Πηλίου έπεσαν 880 χιλιοστά νερού. Τι θα συνέβαινε εάν έπεφτε τόση ποσότητα σε μια κατοικημένη περιοχή όπως είναι η Αθήνα;
Πραγματικά, δεν μπορώ να σκεφτώ τι θα γινόταν εάν έπεφταν σε μια κατοικημένη περιοχή 880 χιλιοστά νερού. Με τρομάζει η σκέψη για τι θα συνέβαινε αν τέτοια νεροποντή έπληττε την Αθήνα. Ο απολογισμός από τις καταστροφικές πλημμύρες θα ήταν τεραστίων διαστάσεων. Υποθέτω ότι αυτό είναι δύσκολο να συμβεί χωρίς βέβαια να το αποκλείουμε στο μέλλον λόγω της κλιματικής αλλαγής.
Όταν λέτε κλιματικό υπόβαθρο;
Αναφέρομαι στην τοπογραφία της περιοχής και στην τοπογραφία της περιοχής, το ανάγλυφο και τη γεωγραφική της θέση. Τουλάχιστον μέχρι σήμερα ιστορικά δεν έχουν καταγραφεί τέτοια ύψη βροχής.
Η Πολιτεία και οι πολίτες είχαν ενημερωθεί έγκαιρα για την κακοκαιρία. Ωστόσο, κρίνετε ότι ο κρατικός μηχανισμός ήταν προετοιμασμένος; Η Ελλάδα διαθέτει σωστές υποδομές και εάν όχι υπάρχει κάποια χώρα που διαθέτει;
Όσο πιο ακραίο είναι ένα φαινόμενο, τόσο λιγότερο μπορούν να αντέξουν οι υποδομές και γίνονται περισσότερο εμφανείς οι ελλείψεις. Νομίζω ότι σε τόσο ακραία φαινόμενα οι ευθύνες είναι διαχρονικές και αφορούν τους πάντες: την Πολιτεία, την τοπική αυτοδιοίκηση αλλά και όλους μας ατομικά. Γιατί πολλές υποδομές και έργα χρειάζονται δεκαετίες για να υλοποιηθούν. Στη χώρα μας δυστυχώς έχουμε πολλές ελλείψεις σε ό,τι αφορά τις υποδομές, τα αντιπλημμυρικά έργα αλλά και στην οργάνωση των υπηρεσιών. Για το λόγο αυτό επειδή το μέλλον φαίνεται δυσοίωνο θα πρέπει να οργανωθούμε σωστά και να αποκτήσουμε συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, μετεωρολογικά ραντάρ για την παρακολούθηση των βροχοπτώσεων.
Για να καταλάβετε, αυτή τη στιγμή έχουμε μετεωρολογικούς σταθμούς που καταγράφουν τις βροχοπτώσεις αλλά δεν διαθέτουμε μετεωρολογικά ραντάρ σε πλήρη λειτουργία, ούτως ώστε να μπορούμε να παρακολουθούμε την ένταση και την πορεία τους και να έχουμε έγκυρες και έγκαιρες προειδοποιήσεις.
Διαβάζουμε από ειδικούς ότι η κακοκαιρία που πλήττει πολλές χώρες παγκοσμίως είναι μια πρωτόγνωρο φαινόμενο. Ωστόσο, και η πανδημία του Covid-19 ήταν ένα πρωτόγνωρη κατάσταση για την παγκόσμια κοινότητα που «βρήκε» τον πλανήτη απροετοίμαστο. Ωστόσο, υπήρξαν άμεσα αντανακλαστικά, έγινε χρήση της τεχνολογίας και μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα αποκτήσαμε και το εμβόλιο. Θα λέγατε ότι χρειαζόμαστε μια επανάσταση;
Ακριβώς αυτό. Χρειαζόμαστε μια επανάσταση. Χρειάζεται να κατανοήσουμε όλοι το πρόβλημα, τόσο η ίδια η Πολιτεία, οι φορείς, οι μηχανισμοί, όσο και οι πολίτες. Θα πρέπει να ακολουθήσουμε τα διεθνή πρότυπα για να αντιμετωπίσουμε αυτά τα φαινόμενα. Χρειαζόμαστε ακριβέστερες, λεπτομερέστερες μελέτες για την κατασκευή των έργων που θα ανταποκρίνονται στις νέες κλιματικές συνθήκες. Πολλά δίκτυα υποδομής είναι πια ξεπερασμένα και παλαιά. Βέβαια, όλα αυτά χρειάζονται χρόνο για να γίνουν. Πρέπει όμως βήμα-βήμα να εξελισσόμαστε. Για παράδειγμα, το μήνυμα του 112 είναι ένα πολύ σωστό εργαλείο που μπορεί να βελτιωθεί περισσότερο. Χρειαζόμαστε μια επανάσταση, μια συνειδητοποίηση, μια πρόληψη. Θα πρέπει όλα να λειτουργήσουν βάσει ενός επιστημονικού σχεδιασμού, κάνοντας χρήση της τεχνογνωσίας και του εξοπλισμού που διαθέτει η σημερινή τεχνολογία.
Στη Μαγνησία έπεσαν 880 κυβικά μέτρα νερού. Υπάρχει κάποια αντιπλημμυρική κατασκευή στον πλανήτη που θα μπορούσε να αντέξει μια τόσο μεγάλη ποσότητα νερού;
Προφανώς, ένα τέτοιο ακραίο φαινόμενο, ακόμα και σε οποιαδήποτε περιοχή του κόσμου, θα είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί. Ωστόσο, σε περιοχές της ΗΠΑ όπου καταγράφονται συχνά σφοδρά φαινόμενα (τυφώνες), έχουν κατασκευαστεί μεγάλης κλίμακας αντιπλημμυρικά έργα που μπορούν να περιορίσουν το φαινόμενο. Αυτά όμως -συνήθως- δεν υπάρχουν σε χώρες που τέτοια φαινόμενα είναι εξαιρετικά σπάνια. Εκείνο που πρέπει να γίνει είναι να δημιουργηθούν έργα σωστά κατασκευασμένα που να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες ανάγκες των περιοχών και των πληθυσμών και με τα νέα κλιματικά δεδομένα, ώστε αν όχι να αποτρέπονται να περιορίζονται σημαντικά οι καταστροφές.
* Ο Μιχάλης Σιούτας είναι δρ. Μετεωρολογίας στο ΑΠΘ.
