Ο Wim Delvoye στο Μουσείο Tinguely

17/06/2017 • 14:28

Συνεντεύξεις

17/06/2017 • 14:28

Συνεντεύξεις

Το Μουσείο Tinguely στη Βασιλεία της Ελβετίας εδώ και 21 χρόνια παρουσιάζει μια συλλογή έργων του ελβετού ζωγράφου και γλύπτη Jean Tinguely (1925-1991), ιδιαίτερα γνωστού για τα γλυπτά-μηχανήματα κινητικής τέχνης που δημιούργησε, στο πνεύμα του Νταντά. Πρόσφατα, το μουσείο χάραξε έναν ειδικό χώρο στο δεύτερο όροφο, έτσι ώστε η στοιχειωτική εγκατάσταση Mengele-Totentanz (Ο χορός θανάτου του Μένγκελε, 1986) του Tinguely να έχει επιτέλους το δικό του δωμάτιο. Το έργο είναι ένα ασεμπλάζ 18 μηχανημάτων κατασκευασμένων από συντρίμμια που ο καλλιτέχνης διέσωσε από μια πυρκαγιά σε φάρμα κοντά στο εργαστήριό του. Περιλαμβάνει κουδούνια αγελάδων, καμένα ξύλα, κρανία ζώων και παλιό αγροτικό εξοπλισμό, τα οποία δημιουργούν θόρυβο και σκιές στους τοίχους καθώς κινούνται. Το έργο συνδυάζει εικονολογία που σχετίζεται με ένα χορό θανάτου του Μεσαίωνα και με το «μηχανισμό θανάτου» του ναζιστικού καθεστώτος. Ο καμένος αγροτικός εξοπλισμός κατασκευάστηκε από τον πατέρα του διαβόητου Ναζί γιατρού των στρατοπέδων συγκέντρωσης, Γιόζεφ Μένγκελε.

Παράλληλα, αυτήν την περίοδο ο βέλγος καλλιτέχνης Wim Delvoye παρουσιάζει τα εφευρετικά, καινοτόμα και περιστασιακά αμφιλεγόμενα έργα του στην πρώτη ελβετική αναδρομική έκθεσή του στο Μουσείο Tinguely (14 Ιουνίου-1 Ιανουαρίου 2018). Η έκθεση, που διοργανώθηκε σε συνεργασία με το Mudam, το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης του Λουξεμβούργου, δίνει έμφαση στο πώς, από τα τέλη της δεκαετίας του 1980, ο Delvoye έχει συνδυάσει το «βέβηλο με το υψηλό... (Στο έργο του) η παράδοση συγκρούεται με την ουτοπία και η δεξιοτεχνία με την τεχνολογία», λένε οι διοργανωτές. Μιλήσαμε μαζί του για τη διαρκή αγάπη του για τα τατουάζ (σε γουρούνια και ανθρώπους), για τον Jean Tinguely και για τα περιττώματα.

Συνέντευξη στον Gareth Harris

Σας ενδιέφερε πάντοτε το έργο του Jean Tinguely;

Θεωρούσα πάντα τον Tinguely έναν πολύ ενδιαφέροντα καλλιτέχνη. Είναι ο άνθρωπος που άρχισε να κατασκευάζει μηχανήματα που κατέληξαν να θεωρούνται υψηλή τέχνη, οπότε πρόκειται περισσότερο σχεδόν για ζήτημα νομιμοποίησης παρά έμπνευσης. Παγίωσε την ιδέα των κινούμενων μηχανημάτων, με αναφορές στη βιομηχανική επανάσταση του 20ού αιώνα. Αλλά όταν εγώ έκανα τα πρώτα μου μηχανήματα Cloaca (κατασκευής περιττωμάτων), δεν ήθελα να κάνω οποιεσδήποτε νοσταλγικές αναφορές. Το 1996 όλοι μιλούσαν για την Dolly, το κλωνοποιημένο πρόβατο. Στη συνέχεια, το 2000 (ο Αμερικανός επιστήμονας) Craig Venter χαρτογράφησε το ανθρώπινο γονιδίωμα, έτσι, σε αυτό το πλαίσιο, εισήγαγα το ίδιο έτος το μηχάνημά μου Cloaca Original.

Αφήσατε το στίγμα σας με το Cloaca, αλλά το έχετε ανανεώσει με οποιονδήποτε τρόπο;

Σήμερα, το μόνο που κάνω με τα Cloaca είναι να τα διατηρώ και να τα βελτιώνω. Δε σέβομαι καν την ιστορική εμφάνιση, όπως το να βρω το σωστό χρώμα, για παράδειγμα. Τα αντιμετωπίζω ως ζωντανά πράγματα, όχι σαν πίνακες που έχουν σταματήσει στο χρόνο. Το Cloaca είναι ένα ζωντανό πρότζεκτ: υπάρχουν δέκα μηχανήματα, από τα οποία τρία εκτίθενται στο μουσείο Tinguely. Είναι προφανές ότι υπάρχει ένας μηχανικός διάλογος (σε σχέση) με τις εγκαταστάσεις του Tinguely, γι' αυτό ήθελα να το επισημάνω αυτό.

Γιατί έκανε τόση εντύπωση;

Το μηχάνημα Cloaca κατασκευάστηκε για μουσεία από την αρχή: είναι ένα ιδρυματικό είδος έργου. Χρειάζεσαι ανθρώπους για να το συντηρούν και να το ελέγχουν επιτόπου, να το θρέψουν και να το τροφοδοτήσουν, να αντικαταστήσουν τους σωλήνες σιλικόνης και να το καθαρίσουν μετά από αυτό. Έχει εκτεθεί σε περισσότερα από 30 μουσεία από το 2000 και έχουν υπάρξει διάφορες αντιπαραθέσεις που σχετίζονται με τις διαφορετικές εθνικότητες και χώρες. Στη Λυών, στη Γαλλία, για παράδειγμα, μια μεγάλη γαστρονομική πόλη, οι πολίτες ενδιαφέρονταν μόνο για το τι έτρωγε το μηχάνημα και δεν ενδιαφέρονταν πραγματικά για τις εκκρίσεις του. Μέχρι και σεφ ήρθαν για να δημιουργήσουν ειδικά γεύματα. Στο Ντίσελντορφ, μια πολύ προτεσταντική πόλη, οι γερμανικές εφημερίδες ήταν γεμάτες από αναφορές που έλεγαν: «Πώς τολμά; Υπάρχουν τόσοι πολλοί άνθρωποι που πεθαίνουν από την πείνα.» Και μόνο η ιδέα της σπατάλης τροφίμων ήταν τόσο σοκαριστική για την προτεσταντική Γερμανία. Όλοι είναι τόσο διαφορετικοί στην Ευρώπη. Στη Βιέννη, όπου έδειξα το Cloaca στην Kunsthalle (το 2001), περιφερόμουν στο πλήθος και άκουγα όλες αυτές τις ιστορίες, ανθρώπους να μιλάνε για την παιδική τους ηλικία, το ειδικό μέρος που είχαν για να αφοδεύουν, πώς συλλέγουν τα περιττώματα τους... ξέρεις στα σίγουρα ότι είσαι στον τόπο όπου ζούσε ο Freud και επεξεργάστηκε τις θεωρίες του. Ήταν εκπληκτικό.

Τα γλυπτά Spud Gun στην έκθεση θεωρούνται τόσο μηχανικά όσο και γλυπτικά αντικείμενα;

Έπρεπε, επίσης, να σκεφτώ τι άλλο να κάνω με τα μηχανήματα, έτσι έκανα δύο Spud Guns. Είναι πολύ όμορφα και μοιάζουν λίγο με μικρά Cloacas, με το ίδιο στυλ μπρικολάζ, πολύ λαμπερά, τεχνολογικά και παιδαριώδη. Χρησιμοποιείς πατάτες για να πυροβολήσεις με αυτά και μπορούν να βλάψουν άσχημα κάποιον. Τα πάντα σήμερα έχουν να κάνουν με την υπεράσπιση του εαυτού μας εναντίον κακών ανθρώπων, εναντίον κυβερνήσεων, εναντίον της βίας. Μου φαίνεται ότι υπάρχει περισσότερη επιθετικότητα, αντίσταση και βία στις μέρες μας. Συγκριτικά, όταν έκανα τη μηχανή περιττωμάτων ήταν η εποχή των λουλουδιών.

Τα τατουάζ είναι αναπόσπαστο κομμάτι της πρακτικής σου - υποθέτω ότι ο Tim, ο ανθρώπινος καμβάς σου, θα εμφανιστεί;

Ναι, ο Tim ο άνθρωπος με τα τατουάζ εμφανίζεται στη Βασιλεία, καθώς τώρα έχει γίνει αποδεκτός ως κανονικό έργο. Παρουσιάστηκε, επίσης, στην αναδρομική έκθεσή μου (το 2011) στο Mona, στο Hobart της Τασμανίας. Ο ιδιοκτήτης του μουσείου, ο David Walsh, συμφώνησε να τον πληρώσει για μια εβδομάδα. Μετά τον γνώρισαν, ήταν τόσο γοητευτικός και έγινε ένα με την τοπική σκηνή τόσο πολύ που οι μερικές εβδομάδες έγιναν μερικοί μήνες, και τελικά έμεινε για έξι μήνες. Καθόταν στην επίδειξη για οκτώ ώρες, χωρίς να κινείται, σα μια επιτέλεση (περφόρμανς). Είναι σίγουρα ανάμεσα στα πέντε πιο διάσημα έργα μου. Ο Tim πραγματικά ελπίζει ότι ο συλλέκτης που είναι ιδιοκτήτης του τατουάζ, ένας Γερμανός που ονομάζεται Rik Reinking, θα τον βάλει σε δημοπρασία. Θα του άρεσε πολύ να κάνει πασαρέλα σε κάποια δημοπρασία. Και θα έθετε πολλά ζητήματα κατά έναν ειρωνικό τρόπο.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης σχέδια από την παιδική σας ηλικία. Πώς προοιωνίζουν τα μετέπειτα έργα σας;

Τα σχέδια της παιδικής μου ηλικίας που παρουσιάζω στο Tinguely έπρεπε, επίσης, να αποτελέσουν μέρος αυτής της «αναδρομικής» έκθεσης. Ήμουν πολύ παραγωγικός στο νηπιαγωγείο και αυτά τα σχέδια είναι πρωτόγονα, παιδικά αφηρημένα σχέδια. Η ιδέα προήλθε, για την ακρίβεια, από την έκθεση μου στο Mudam (που πραγματοποιήθηκε νωρίτερα φέτος): είναι σαν ένα απομεινάρι από εκείνη την έκθεση. Υπάρχουν, επίσης, δείγματα χειροτεχνίας στην έκθεση, όπως τα εννέα παράθυρα βιτρό [τα έργα, όπως το Euterpe (2001-02), ενσωματώνουν εικόνες ακτίνων Χ με άτομα να κάνουν σεξ, μέρη του σώματος όπως τα έντερα και τους σκελετούς], το γοτθικά έργα σκαλισμένα με λέιζερ σε ανοξείδωτο χάλυβα και το ανάγλυφα έργα από αλουμίνιο.

Πάντα σας αρέσει να κάνετε μια δήλωση, αλλά μπορούν οι καλλιτέχνες πραγματικά να κάνουν έργα χωρίς δήλωση;

(Η τέχνη μου) είναι ατρόμητη. Μέχρι στιγμής, τα έχω πάει καλά ακριβώς επειδή είμαι ατρόμητος. Οι περισσότεροι καλλιτέχνες το χάνουν, κάνουν κάποιου είδους συμφωνία, χρειάζεται να κάνουν μόνο 20 πίνακες το χρόνο και αυτό ήταν. Αλλά αν θέλεις να έχεις ταχεία και διασκεδαστική εξέλιξη, ώστε το κοινό σου να μην μπορεί να παρακολουθήσει τις σκέψεις σου, για να βεβαιωθείς ότι είσαι πάντα ένα βήμα μπροστά, πρέπει να εργαστείς σκληρά και να παράγεις πολλά, να δοκιμάσεις νέα πράγματα. Για αυτόν το λόγο, πάντοτε θαύμαζα (το γερμανό καλλιτέχνη) Thomas Schutte: έκανε τόσα πολλά διαφορετικά πράγματα με λάδι σε καμβά στη δεκαετία του 1980, για παράδειγμα. Εγώ ακόμη προσπαθούσα να αναρριχηθώ, όταν εκείνος ήδη έφτιαχνε ατρόμητη τέχνη.

Ο Wim Delvoye με τα γουρούνια του με τατουάζ © Studio Wim Delvoye

Και αυτή η αίσθηση της περιπέτειας ίσως τροφοδοτεί τις πρωτοβουλίες σας στο εξωτερικό. Αναστηλώσατε πολλά ιστορικά κτίρια στο Κασάν, στο βόρειο Ιράν.

Είναι αρκετά αξιοθαύματο το πόσα έχω επιτύχει στο Ιράν. Παραδόξως, με ρωτάνε λιγότερα πράγματα εκεί, απ' ό,τι στη Δύση. Νιώθω πιο ελεύθερος εκεί. Δεν είναι τέλεια -είχαμε καθυστερήσεις, αλλά τα πράγματα είναι πάντα επιλύσιμα. Και είμαι μπροστά από όλους τους άλλους πηγαίνοντας εκεί: έχω την υποστήριξη του υπουργείου πολιτισμού και των κυβερνητικών εκπροσώπων που διοικούν τα τοπικά μουσεία. Περιμένω τη μεγάλη στιγμή της Κίνας -είναι σαν τη Ρωσία το 1991. Και μου αρέσει η αντιθετική πτυχή (του Ιράν). Ωστόσο, δεν κάνω κάποια πολιτική δηλώση: δεν έχω πολιτική γνώμη. Απλώς θέλω να αναστηλώσω αυτά τα σπίτια του 18ου αιώνα.

Και συλλέγετε επίσης. Γιατί;

Μου άρεσε πολύ να συλλέγω αρχαιολογικά κομμάτια, βίντατζ φωτογραφία και Μεγάλους Δασκάλους του 17ου αιώνα. Έχω μαρμάρινα έργα από το 16ο και 17ο αιώνα για παράδειγμα, αλλά δεν πρόκειται για συλλογή, είναι περισσότερο μια ιστορία ευκαιριών. Προχωρώ από το ένα στο άλλο, αλλά οι τιμές είναι τόσο χαμηλές που δεν μπορώ να αντισταθώ. Μου άρεσαν τα βιβλία-αντίκες. Αλλά σταμάτησα, καθώς δεν ήταν και πολύ σέξι. Δεν θα πηδήξεις, Gareth, αν πεις σε κάποιον να έρθει να δει τη συλλογή σου από παλιά βιβλία.

Γοτθικά

Μερικά από τα πιο εντυπωσιακά και περίπλοκα, μεγάλης κλίμακας έργα του Delvoye από τη σειρά "Gothic" περιλαμβάνονται στην έκθεση της Βασιλείας. Αυτά περιλαμβάνουν το Cement Truck (2012-16), ένα τεράστιο πορτοκαλί δημιούργημα, το οποίο, σύμφωνα με τον κατάλογο της έκθεσης, είναι «φτιαγμένο από χαλύβδινες πλάκες Corten που έχουν κοπεί με λέιζερ για να αναπαράγουν νεο-γοτθικές καμπύλες και στολίδια». Το κεντητό έργο Concrete Mixer (2012) είναι ένα ακόμη παράδειγμα έργου του Delvoye που δημιουργήθηκε με το σκελετικό, απόλυτα συμμετρικό, γοτθικό στυλ.

Ομόλογα

Ο Delvoye έκανε το θρασύ βήμα να πουλήσει ομόλογα για το Cloaca, τα οποία θα μπορούσαν να ανταλλαγούν μετά από μια τριετή περίοδο με σακουλάκια από τεχνητά περιττώματα που έχουν παραχθεί από τη μηχανή. «Πουλώντας ομόλογα των Cloacas και χρηματοδοτώντας άλλα έργα μέσω της πώλησης μετοχών, προωθώντας ανερυθρίαστα την επένδυση στην τέχνη και απαιτώντας την, για την ακρίβεια, από τους συλλέκτες του, μπήκε σε έναν κόσμο που είναι φαινομενικά μη καλλιτεχνικός, αλλά στην πραγματικότητα πολύ σχετικός με την τέχνη: άλλωστε, όλοι παρακολουθούμε την αγορά της τέχνης», λένε οι ακαδημαϊκοί Roland Wetzel και Enrico Lunghi στον πρόλογο του καταλόγου. Ένα προπαρασκευαστικό σχέδιο για το Ομόλογο Cloaca (2008) είναι στην έκθεση.

Η Maserati

Μία διακοσμημένη με περίτεχνα σχέδια Maserati του 1961 παρουσιάζεται, επίσης, στην έκθεση. «Είναι η μοναδική φορά που η Maserati πειραματίστηκε με το αλουμίνιο, ένα πολύ μαλακό μέταλλο, το οποίο θεωρείτο υλικό του μέλλοντος εκείνη την εποχή και γι' αυτό, πολύ μεγάλες εταιρίες πειραματίστηκαν με αυτό εκείνη την εποχή», λέει ο Delvoye. «Βρήκα αυτήν την αυθεντική Maserati, την οποία μεταφέραμε στην Τζακάρτα, όπου ιρανοί βοηθοί έφτιαξαν πολύ περίτεχνα σχέδια, χαρακτηριστικά της Μέσης Ανατολής (στο αμάξι). Φτιάχνουν τα ανάγλυφα με σφυριά, σφραγίζοντας πολύ όμορφα σχέδια πάνω στο σώμα του αμαξιού. Είναι σαν ένα νέο ιπτάμενο χαλί. Θέλουμε να ανταγωνιστούμε ιστορικά παραδείγματα. Σήμερα έχεις τόσα πολλά εργαλεία στη διάθεσή σου, αλλά δε θέλω απλά να αντιγράψω, θέλω να ανταγωνιστώ».

Steiner & Lenzlinger του χρόνου στο μουσείο

Του χρόνου το Μουσείο Tinguely στη Βασιλεία θα παρουσιάσει μια έκθεση έργων των ελβετών καλλιτεχνών Gerda Steiner & Jorg Lenzlinger κατά τη διάρκεια της Art Basel 2018. Παρόλο που το δίδυμο δουλεύει με ένα ευρύ φάσμα μέσων, είναι περισσότερο γνωστοί για τις μεγάλης κλίμακας διαδραστικές εγκαταστάσεις τους, με αναφορές στη φύση που εκθέτουν τις κρυμμένες ιδιότητες των αντικειμένων.

Για την Μπιενάλε του Σίδνεϊ το 2014, οι Steiner & Lenzlinger δημιούργησαν ένα γυμναστήριο όπου οι επισκέπτες μπορούσαν να παίξουν μουσική, να χορέψουν ή να φυσήξουν φυσαλίδες, απλώς χρησιμοποιώντας τον τροποποιημένο εξοπλισμό του γυμναστηρίου. «Είναι ο απροσδόκητος πλούτος και η ομορφιά των πραγμάτων σε διαφορετικές κλίμακες που βρίσκεται συχνά στον πυρήνα των πολύπλευρων εγκαταστάσεων που κάνουν», λέει ο Roland Wetzel, διευθυντής του Tinguely. Περιγράφει την έκθεση ως μια «τεράστια παιδική χαρά», που θα προσφέρει πολλές δυνατότητες στους επισκέπτες να αλληλεπιδράσουν με το έργο των καλλιτεχνών.

Απόδοση: Νάσια Καλαμάκη