Η γερμανική στάση στα ελληνοτουρκικά καταγράφει τελευταίως μια μικρή μετατόπιση. Η Άγκυρα με την κλιμάκωση των απειλών της δεν αφήνει άλλη επιλογή στο Βερολίνο, εξηγεί στο Liberal, o πολιτικός αναλυτής Ρόναλντ Μαινάρντους με αφορμή τη σημερινή επίσκεψη του καγκελαρίου Όλαφ Σολτς στην Αθήνα.
Η όποια φυσικά γερμανική μετατόπιση έναντι της Τουρκίας έχει και όρια. Το θέμα των υποβρυχίων, για παράδειγμα, φαίνεται να έχει κλείσει για το Βερολίνο. Εδώ, δεν υπάρχει καμία στροφή, όπως λέει.
Εξηγεί γιατί όσο πιο σκληρό είναι το ύφος στην Άγκυρα, τόσο λιγότερο φιλικές θα είναι και οι αντιδράσεις από το Βερολίνο, μιλά για την ευρωπαϊκή φιλοσοφία «καρότο και μαστίγιο» και δηλώνει πεπεισμένος ότι κυρίως οι ΗΠΑ, αλλά και η Γερμανία, θα κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να αποτρέψουν ένα τυχόν «ουκρανικό σενάριο» στο Αιγαίο.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Τι να περιμένουμε και τι όχι ως προς τα ελληνοτουρκικά από την επίσκεψη Σολτς στην Αθήνα; Έχει κάποια σημασία το γεγονός ότι μετά την επίσκεψη του καγκελαρίου στην Αθήνα δεν θα ακολουθήσει αντίστοιχη επίσκεψη στην Άγκυρα, όπως στο παρελθόν;
Παλαιά ήταν σχεδόν ρουτίνα να συνδυάζεται η παραμονή πολιτικών ηγετών από τη Γερμανία στην Ελλάδα με μια επακόλουθη επίσκεψη στην Τουρκία. Το γεγονός ότι είναι διαφορετικό αυτή τη φορά έχει όντως μια συμβολική, αλλά επίσης και μια ουσιαστική πολιτική διάσταση. Στο παρελθόν, διαμεσολαβήσεις μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας αποτελούσαν συχνά μέρος των αποστολών των Γερμανών ηγετών στην περιοχή. Σήμερα, δεν υπάρχει καμία γερμανική διαμεσολάβηση στον ορίζοντα. Αυτό οφείλεται κυρίως στην Τουρκία. Οι Τούρκοι δεν έχουν καταφέρει να οικοδομήσουν μια σχέση εμπιστοσύνης με την κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς. Η Άγκυρα κατηγορεί το Βερολίνο για μεροληψία στα ελληνοτουρκικά. Σε σχετικές δηλώσεις του υπουργού των Εξωτερικών μια νοσταλγία για την κυρία Μέρκελ είναι εμφανής.
Το τελευταίο διάστημα το Βερολίνο έχει αποδοκιμάσει την αμφισβήτηση από την Άγκυρα της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά του Αν.Αιγαίου, καθώς και τη συμφωνία Τουρκίας - Λιβύης, λέγοντας πως αυτή δεν δεσμεύει την Ελλάδα. Βλέπετε μια αμυδρή μετατόπιση του Βερολίνου προς τις ελληνικές θέσεις σε σχέση με την περίοδο Μέρκελ;
Ναι, παρατηρούμε μια σταδιακή - και υπογραμμίζω τον σταδιακό χαρακτήρα - της Γερμανικής στάσης στα ελληνοτουρκικά. Κατά κάποιο τρόπο η Άγκυρα με την κλιμάκωση των απειλών δεν την αφήνει άλλη επιλογή. Η αλλαγή, ή να πω καλύτερα η προσαρμογή της πολιτικής του Βερολίνου Είναι συνέπεια της τουρκικής επιθετικότητας, η οποία Είναι πρωτοφανής σε αυτή την ένταση. Και φυσικά το Βερολίνο διαπιστώνει τη ρητορική κλιμάκωση της Άγκυρας κατά της Ελλάδας - και δεν είναι καθόλου ενθουσιασμένο. Η κυβέρνηση Σολτς έχει επανειλημμένα εκφράσει τη δυσαρέσκειά της σε διάφορες περιπτώσεις, και - σε κάθε περίπτωση - συχνότερα από ό,τι στο παρελθόν.
Η στάση του Βερολίνου υπέρ της ελληνικής κυριαρχίας στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, την οποία η Άγκυρα αμφισβητεί ανοιχτά, είναι σαφής. Η αποδοκιμασία του τουρκο-λιβυκού μνημονίου, με το οποίο η Άγκυρα επιτίθεται στα ελληνικά κυριαρχικά δικαιώματα σε μεγάλα τμήματα του ανατολικού Αιγαίου, είναι επίσης σαφής.
Η στρατηγική του Βερολίνου στα επίμαχα ελληνοτουρκικά θέματα μπορεί να χαρακτηριστεί ως δυναμική - και προσαρμόσιμη. Ο Γερμανός πρέσβης στην Αθήνα περιέγραψε αυτή την προσαρμοστικότητα ως εξής: «Όσο πιο απειλητική είναι η ρητορική εξ Ανατολών και όσο πιο ανοιχτά η τουρκική ηγεσία αμφισβητεί το διεθνές δίκαιο και την ελληνική κυρίαρχο, τόσο πιο σαφής είναι η δημόσια απόρριψη των θέσεων αυτών εκ μέρους του Βερολίνου».
Βλέπετε πιθανό, η πολιτική κατευνασμού του Βερολίνου έναντι της Αγκύρας να εμπλουτίζεται και με κάποιες δόσεις «πολιτικής αρχών», την οποία είχε επικαλεστεί και η Μπέρμποκ κατά την επίσκεψη της τον Ιούλιο στην Αθήνα;
Τα προβλήματα της Γερμανίας με την Τουρκία - και αυτό ισχύει για τη Δύση γενικότερα - αρχίζουν και τελειώνουν με διαφορές αξιών. Αυτό ισχύει στον τομέα της εσωτερικής πολιτικής και τα ζητήματα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου. Το ίδιο βλέπουμε και στην εξωτερική πολιτική, όπου η Τουρκία θέτει τα εθνικά συμφέροντα πάνω από τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου. Η νέα Γερμανική κυβέρνηση αποκάλεσε τα πράγματα με το όνομά τους. Τελικά, όμως, τα συμφέροντα είναι καθοριστικά και για τη Δύση. Δυστυχώς, η Τουρκία παραβιάζει τελευταία όλο και πιο συχνά τα συμφέροντα της Δύσης.
Τελικά που φτάνουν τα όρια της όποιας γερμανικής μετατόπισης απέναντι στην Τουρκία; Υπάρχει, για παράδειγμα, περίπτωση να αλλάξει η γερμανική στάση στο θέμα των εξοπλισμών και της προμήθειας υποβρυχίων στην Τουρκία;
Είχα ήδη πει ότι η γερμανική πολιτική έναντι της Τουρκίας είναι ευέλικτη και προσαρμόσιμη. Όσο πιο σκληρό είναι το ύφος στην Άγκυρα, τόσο λιγότερο φιλικές είναι οι αντιδράσεις από το Βερολίνο. Παρεμπιπτόντως, αυτή είναι και η φιλοσοφία της ευρωπαϊκής στρατηγικής, η οποία μπορεί να περιγραφεί ως "καρότο και μαστίγιο". Το θέμα των υποβρυχίων φαίνεται να έχει κλείσει για το Βερολίνο. Εδώ δεν βλέπω καμία στροφή. Δεν βλέπω ο κ. Σολτς να λέει κάτι διαφορετικό από ό,τι η κα Baerbock πριν από τρεις μήνες.
Συμφωνείτε με την άποψη ότι κάθε φορά που η Τουρκία θα κινείται με αναθεωρητικό τρόπο εναντίον της Ελλάδας, εμείς πρέπει να συγκρίνουμε τη συμπεριφορά της με όσα συμβαίνουν στην Ουκρανία από πλευράς Ρωσίας; Βρίσκει ανταπόκριση μια τέτοια τακτική στη γερμανική ηγεσία και στην κοινή γνώμη της χώρας;
Η πολιτική της Τουρκίας έναντι της Ελλάδας και η πολιτική της Ρωσίας στην Ουκρανία δεν μπορούν να τοποθετηθούν στο ίδιο επίπεδο. Ωστόσο, υπάρχουν ομοιότητες μεταξύ της ρητορικής του Ερντογάν σήμερα και της ρητορικής του Πούτιν πριν από την επίθεση στην Ουκρανία. Το ζήτημα της τουρκικής συμπεριφοράς έχει αποκτήσει νέα και επείγουσα σημασία και για το Βερολίνο. Το ελληνοτουρκικό θέμα παίζει επίσης μεγαλύτερο ρόλο στα γερμανικά μέσα ενημέρωσης, ενώ σχεδόν κανένα δημοσίευμα δεν εκφράζει τις τουρκικές θέσεις. Η σύγκριση με τον πόλεμο στην Ουκρανία δεν ενδείκνυται- ο πόλεμος αυτός έχει μια εντελώς διαφορετική διάσταση. Είμαι πεπεισμένος ότι η Δύση - ιδίως οι ΗΠΑ αλλά και η Γερμανία - θα κάνουν ό,τι περνάει από το χέρι τους για να αποτρέψουν ένα ουκρανικό σενάριο στο Αιγαίο.
*Ο Δρ Ρόναλντ Μαιναρντους είναι πολιτικός ανσλυτής και Κύριος Ερευνητής στο ΕΛΙΑΜΕΠ
