Το δημογραφικό θέτει για τη χώρα ζητήματα εθνικής ύπαρξης, επισημαίνει η υπουργός Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, Σοφία Ζαχαράκη, σε συνέντευξή της στο Liberal. Στόχος του Εθνικού Σχεδίου Δράσης για το Δημογραφικό, που θα ανακοινωθεί τον Μάιο, είναι να ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα, αλλά και να δοθεί στους νέους το μήνυμα ότι η χώρα μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες και τις ελπίδες τους, τονίζει η κ. Ζαχαράκη, σημειώνοντας ότι πρώτος στόχος είναι η σταθεροποίηση των γεννήσεων, που ακολουθούν πτωτική πορεία τα τελευταία χρόνια. Η κ. Ζαχαράκη χαρακτηρίζει ζήτημα ισοτιμίας τη θέσπιση του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, ενώ κάνει ιδιαίτερη αναφορά στις πολιτικές για τα άτομα με αναπηρία, που υλοποιεί το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής.
Συνέντευξη στη Λίδα Μπόλα
Τον Μάιο αναμένεται να ανακοινωθεί το Εθνικό Σχέδιο για το Δημογραφικό, που πλέον αναδεικνύεται σε μείζον ζήτημα για τη χώρα. Ποιοι θα είναι οι βασικοί άξονες, πάνω στους οποίους θα «χτιστεί» η κυβερνητική πολιτική στο θέμα αυτό;
Το δημογραφικό είναι μείζον πρόβλημα για όλη την Ευρώπη και το δυτικό κόσμο ευρύτερα. Περισσότερες από τις μισές χώρες παγκοσμίως, μάλιστα οι πλέον αναπτυγμένες, έχουν ήδη πολύ χαμηλό ποσοστό γεννήσεων κάτι που δεν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας, ότι θα καταφέρουν να διατηρήσουν τον πληθυσμό τους.
Ειδικότερα όμως για την Ελλάδα, μια δημογραφική κατάρρευση χωρίς αναστροφή, θέτει ζητήματα εθνικής ύπαρξης. Με βάση αυτή την παραδοχή, ήδη από το 2019 η κυβέρνηση ανέδειξε ως προτεραιότητα το δημογραφικό και προχώρησε σε στοχευμένα μέτρα. Θεσμοθετήσαμε το επίδομα γέννησης, ύψους 2.000 ευρώ για κάθε παιδί που γεννιέται, και μόλις τον Ιανουάριο αυξήσαμε από 400 έως 3.500 ευρώ ανάλογα με τον αριθμό των παιδιών.
Αυξήσαμε το αφορολόγητο για τις οικογένειες με παιδιά, μειώσαμε τον ΦΠΑ από το 24% στο 13% για τα είδη βρεφικής ηλικίας , θεσμοθετήσαμε περισσότερες και μεγαλύτερης διάρκειας και επιδοτούμενες γονικές άδειες και για τους δυο γονείς. Τα μόνιμα μέτρα ενίσχυσης της οικογένειας από το 2019 ανήλθαν στα 800 εκατ. ευρώ ετησίως, πέραν των έκτακτων ενισχύσεων. Αντιλαμβάνεστε λοιπόν ότι με το Εθνικό Σχέδιο Δράσης για το Δημογραφικό επιδιώκουμε να προσδώσουμε στις πολιτικές, τη δυναμική μιας εθνικής Στρατηγικής.
Βλέπουμε επίσης πόσο πολύ το δημογραφικό συνδέεται με τις προοπτικές σταθερότητας και ανάπτυξης, καθώς επενδυτικοί οίκοι περιλαμβάνουν τη δημογραφική εξέλιξη, στους παράγοντες που διαμορφώνουν τις αξιολογήσεις τους. Κωδικοποιώντας τους βασικούς πυλώνες του Εθνικού Σχεδίου Δράσης μιλάμε για την πολύπλευρη υποστήριξη των οικογενειών, την αύξηση του εργατικού δυναμικού, την περιφερειακή ανάπτυξη, το brain gain, και την ενεργό γήρανση.
Ο γενικός άξονας της δημογραφικής πολιτικής, είναι η προώθηση της ανάπτυξης και της ευημερίας με όρους ισότητας. Να δώσουμε στους πολίτες και ιδίως στους νέους, διευρυμένες επιλογές και να δημιουργήσουμε το αίσθημα της σταθερότητας και ασφαλούς προοπτικής της χώρας. Έχοντας μπροστά μας και το ορόσημο των ευρωεκλογών είναι σημαντικό να πείσουμε πρωτίστως τους νέους, ότι μπορεί η χώρα να ανταποκριθεί στις ανάγκες, τα όνειρα και τις ελπίδες τους. Αλλά χρειάζεται πραγματισμός.
Απαιτείται χρόνος, σταθερότητα, σχέδιο, επιμονή και εθνική συστράτευση για να ανατραπούν, όχι μόνο τα αρνητικά δημογραφικά δεδομένα αλλά και η εντύπωση ότι τίποτα δεν αλλάζει. Μέχρι το σχέδιο να παραδοθεί στον πρωθυπουργό συνεχίζουμε τη διαβούλευση με τους επιστημονικούς φορείς, την Τοπική Αυτοδιοίκηση, του κοινωνικούς εταίρους, την Κοινωνία των Πολιτών, την εκκλησία. Προφανώς αναμένουμε τις προτάσεις και τη συμβολή όλων των πολιτικών δυνάμεων. Επιδιώκουμε ξεκάθαρα το Σχέδιο Δράσης για το δημογραφικό, να συμβολίσει μια μεγάλη συλλογική προσπάθεια για έναν εθνικό στόχο.
Πόσο πρακτικά και άμεσα αποτελέσματα θα έχει αυτό το πλέγμα δράσεων; Γνωρίζουμε ότι οι ανασταλτικοί παράγοντες, που αποτρέπουν ένα ζευγάρι σήμερα από το να προχωρήσει στη γέννηση ακόμη και ενός παιδιού, είναι πολλοί και πολυδιάστατοι.
Η δημογραφική συρρίκνωση ξεκίνησε εδώ και πολλές δεκαετίες στη χώρα μας. Ηδη από τη δεκαετία του ’80 είχε ξεκινήσει πτωτική πορεία των γεννήσεων και το 2022 σε σχέση με το 2021, σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι γεννήσεις σημείωσαν πτώση 10,08 τοις εκατό. Ο δείκτης γονιμότητας εν τω μεταξύ είναι από τους χαμηλότερους στις χώρες της Ε.Ε μόλις στο 1,38. Αυτό δεν μπορεί να αλλάξει, από τη μια στιγμή στην άλλη. Το Εθνικό Σχέδιο Δράσης επιμένω να λέω, πως δεν είναι το «κουτί των θαυμάτων». Προσβλέπουμε πρώτα να σταθεροποιήσουμε τον αριθμό των γεννήσεων. Κι αυτό όμως δεν είναι μια διαδικασία εύκολη ή γρήγορη. Αλλά είναι μια μάχη που πρέπει να δώσουμε, συντεταγμένα, με όλα τα όπλα.
Υπάρχουν χώρες, που έχουν καταφέρει να δημιουργήσουν ένα δίχτυ προστασίας για την οικογένεια, όπως για παράδειγμα οι Σκανδιναβικές χώρες. Έχουμε πάρει ιδέες, που να γνωρίζουμε ότι έχουν λειτουργήσει;
Το σκανδιναβικό μοντέλο κοινωνικού κράτους, είναι πράγματι αξιοζήλευτο και εν μέρει δικαιολογεί και το γεγονός ότι οι δυο πιο «ευτυχισμένες» χώρες -σύμφωνα με την πρόσφατη παγκόσμια έρευνα- είναι η Φινλανδία, η Δανία. Όμως όπως πολύ εύστοχα ανέφερε, νομίζω ο φινλανδός πρέσβης στο Λονδίνο, η «υποδομή ευτυχίας», εδράζεται πρωτίστως στα υψηλά επίπεδα εμπιστοσύνης μεταξύ των πολιτών και των θεσμών της χώρας. Δεν είναι λοιπόν απλώς ζήτημα αντιγραφής μιας καλής ιδέας ή πρακτικής ή μεταφοράς, σε ένα εντελώς διαφορετικό περιβάλλον, με άλλες κοινωνικές δομές, άλλες ανάγκες και άλλη κουλτούρα. Για να σας απαντήσω όμως επί της ουσίας: έχουμε υιοθετήσει αρκετές καλές πρακτικές που περιλαμβάνονται μάλιστα και στον σχετικό οδηγό (toolbox) της Κομισιόν.
Παράδειγμα το πρωτοποριακό πρόγραμμα «Νταντάδες της γειτονιάς» που δίνει τη δυνατότητα στις νέες μαμάδες και μπαμπάδες να έχουν βοήθεια, από τους πρώτους μήνες γέννησης του μωρού. Η διαρκώς αυξανόμενη διάθεση κονδυλίων για τα voucher στους βρεφονηπιακούς σταθμούς ώστε να καλύπτουμε όλα τα παιδιά. Η διαρκής ενίσχυση και αναβάθμιση της προσχολικής αγωγής.
Στο δίχτυ προστασίας της οικογένειας περιλαμβάνεται φυσικά και η στέγαση. Προκειμένου να εξασφαλίσουμε ποιοτική και οικονομική στέγη έχουμε σχεδιάσει και υλοποιούμε μια σειρά από προγράμματα. Αυτή τη στιγμή 5.228 ζευγάρια, μέσα σε χρόνους ρεκόρ εκταμίευσαν το δάνειο τους και αγόρασαν το σπίτι τους, με το απολύτως πετυχημένο πρόγραμμα « Σπίτι μου». Θα προσθέσουμε στο οπλοστάσιο μας και το πρόγραμμα « Κοινωνική Αντιπαροχή».
Μια πρακτική διαδεδομένη σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, που εδώ και δεκαετίες προσφέρει κοινωνική κατοικία. Παράλληλα έχουμε τα προγράμματα ανακαινίσεων, προκειμένου να αυξήσουμε το οικιστικό απόθεμα για να πέσουν και τα ενοίκια, τα οποία βρίσκονται επίσης στην προμετωπίδα σε σχέση μάλιστα και με άλλα ευρωπαϊκά κράτη.
Εκτός από το κεφάλαιο «Δημογραφικό», ποιες άλλες είναι οι προτεραιότητες του Υπουργείου σας; Τι έχετε εντοπίσει ως βασικά ελλείμματα αυτήν τη στιγμή, 9 μήνες μετά την ίδρυση του χαρτοφυλακίου αυτού; Και πώς μπορούν να εξασφαλιστούν οι πόροι για την χρηματοδότηση των δράσεων αυτών;
Η κύρια προτεραιότητα μας είναι η απόδοση ουσιαστικής κοινωνικής αλληλεγγύης και προστασίας. Αλλά και με όρους δικαιοσύνης και διαφάνειας. Είμαι εξαιρετικά περήφανη καθώς ο Ο.Π.Ε.Κ.Α -ο παλιός ΟΓΑ- αποτελεί ήδη υπόδειγμα ψηφιακού μετασχηματισμού και έχει μετεξελιχθεί σε ένα σύγχρονο, ζωτικό κόμβο του κοινωνικού κράτους. Μέσω του Οργανισμού, από το 2019 έως και το 2023, διατέθηκε ποσό 16 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη των οικογενειών και των ευάλωτων.
Με κονδύλια από το Ταμείο Ανάκαμψης προχωράμε στη δημιουργία της ενιαίας Πύλης Κοινωνικής Προστασίας που θα διασφαλίζει πλήρως προσωποποιημένη, αυτοματοποιημένη και εξ αποστάσεως, πρόσβαση στις κοινωνικές παροχές.
Παράλληλα η κυβέρνηση και το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας, έχουμε θέσει σε απόλυτη προτεραιότητα τη μεγάλη μεταρρύθμιση του πλαισίου των επιδομάτων. Να ξέρει επιτέλους η Πολιτεία ότι στηρίζει όσους πρέπει, όπως πρέπει. Η καταβολή μέρους των επιδομάτων μέσω προπληρωμένων καρτών είναι ένα άλμα εκσυγχρονισμού, κοινωνικής δικαιοσύνης και διαφάνειας. Δουλεύουμε για αυτό σε στενή συνεργασία με το Υπουργείο Εργασίας και την ομάδα του υφυπουργού Παναγιώτη Τσακλόγλου. Είναι μια διαδικασία που έχει δυο μεγάλα σκέλη. Το διοικητικό και το ψηφιακό και αυτά τρέχουν παράλληλα. Υπολογίζουμε να είμαστε έτοιμοι στο δεύτερο εξάμηνο του έτους.
Ένας ακόμη στόχος στον οποίο διαθέτουμε πλήρως τις δυνάμεις μας και πολλούς πόρους είναι η παιδική προστασία. Με την ενδυνάμωση όλων των δομών μας, τη διαρκή προσπάθεια επίτευξης της αποϊδρυματοποίησης, τη διευκόλυνση της διαδικασίας υιοθεσιών και αναδοχής, και το πρόγραμμα πρώιμης παρέμβασης το οποίο ευελπιστούμε ότι θα προσφέρει καίρια στήριξη και φροντίδα στην οικογένεια και στα παιδιά.
Να εξηγήσω λίγο παραπάνω, τι είναι το πρόγραμμα αυτό, που ολοκληρώνουμε το σχεδιασμό του και υπολογίζουμε να αρχίσουμε να υλοποιούμε στα τέλη του έτους. Θα επικεντρώνεται στα παιδιά ηλικίας μηδέν έως έξι ετών με διαπιστωμένη αναπηρία ή αναπτυξιακή διαταραχή αλλά και παιδιά με αυξημένη πιθανότητα εμφάνισής αναπτυξιακών διαταραχών και θα προσφέρει στους γονείς την εξειδικευμένη επιστημονική βοήθεια και φροντίδα που απαιτείται.
Η χώρα πλέον έχει ευθυγραμμιστεί, σε επίπεδο νομοθεσίας, με την πλειοψηφία των ευρωπαϊκών χωρών, αναγνωρίζοντας την ισότητα στον γάμο των ομόφυλων ζευγαριών. Αρκεί αυτό θεωρείτε; Υπάρχουν πράγματα, που πρέπει να γίνουν σε κοινωνικό επίπεδο, ώστε αυτή η ισότητα να διασφαλιστεί στην πράξη της καθημερινότητας; Το υπουργείο οικογένειας μπορεί να διαδραματίσει ένα ρόλο σε αυτό;
Η ισότητα στο γάμο για τα ομόφυλα ζευγάρια δεν ήταν για την κυβέρνηση της Ν.Δ ζήτημα «ευθυγράμμισης» αλλά μια επιλογή ταυτισμένη με την ισονομία. Με το σεβασμό στα δικαιώματα, την προστασία των παιδιών, την ισονομία Στην Ευρωπαϊκή, δημοκρατική και φιλελεύθερη Ελλάδα, δεν είναι αποδεκτό να υπάρχουν πολίτες διαφορετικών ταχυτήτων ως προς τα δικαιώματα τους, πολίτες που βιώνουν διακρίσεις. Το Υπουργείο Κοινωνικής Συνοχής συμβάλει στην απόδοση της ισότητας και μέσα από τις δράσεις για την αλλαγή νοοτροπίας. Ενδεικτικά αναφέρω το πρόγραμμα για την επιμόρφωση 80.000 εργαζόμενων μικρομεσαίων επιχειρήσεων στα θέματα διαφορετικότητας. Βεβαίως δεν παραγνωρίζουμε ότι η νομική ισότητα, όπως έχουμε δει και στην περίπτωση των γυναικών δεν συνεπάγεται δυστυχώς και ισότητα στην πράξη. Αυτό όμως βλέπουμε πως αλλάζει βήμα - βήμα.
Μετά από 9 μήνες, για ποια πολιτική, που έχετε προχωρήσει νιώθετε ότι έχει δικαιωθεί η απόφαση να υπάρξει αυτό το νεοσύστατο υπουργείο;
Με τη σύσταση του Υπουργείου Κοινωνικής Συνοχής και Οικογένειας και τη διάρθρωση του χαρτοφυλακίου του, ο πρωθυπουργός σηματοδότησε με απόλυτο τρόπο τις προτεραιότητες και πάνω σε αυτές δουλεύουμε στοχευμένα. Όμως θα σταθώ, στις πολιτικές για τα άτομα με αναπηρία. Στην τεράστια διοικητική και κοινωνική μεταρρύθμιση που θέτουμε σε κίνηση, ώστε να σταματήσει η ίδια Πολιτεία να προκαλεί εμπόδια στην καθημερινότητα τους. Σε συνεργασία με την Προεδρία της Κυβέρνησης, συμβάλαμε στην εθνική στρατηγική για τα άτομα με αναπηρία και ήδη το υπουργείο υλοποιεί μια σειρά από προγράμματαα που εντάσσονται σε αυτήν.
Θα διαθέσουμε περισσότερα από 140 εκατομμύρια ευρώ από το Ταμείο Ανακάμψης στη διετία το 2024-2025 σε προγράμματα, δράσεις και παρεμβάσεις που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με αναπηρία και στην ισότιμη συμμετοχή τους σε όλες τις πτυχές της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής και πολιτιστικής ζωής.
Εμβληματικό είναι το πρόγραμμα του Προσωπικού Βοηθού. Μέσα σε λίγους μήνες φτάσαμε τους 669 βοηθούς και συνεχίζονται οι αξιολογήσεις σε όλη την Ελλάδα έτσι ώστε αυτός ο αριθμός να αυξηθεί σημαντικά. Μόνο όσοι έχουν βιωματική εμπειρία μπορούν να κατανοήσουν τι σημαίνει ο προσωπικός βοηθός για την αυτονομία, την ανεξαρτησία την ποιότητα της ζωής ενός ατόμου με αναπηρία. Προχωράμε τώρα σε ένα ειδικό πρόγραμμα εργασιακής ένταξης σε απαιτητικά περιβάλλοντα 200 ατόμων με αυτισμό και ευρύτερα προγράμματα ψηφιακής κατάρτιση ατόμων με αναπηρία.
Επεκτείνουμε την ψηφιακή κάρτα αναπηρίας ενώ ετοιμάζεται και η ενιαία ψηφιακή Πύλη για την αναπηρία. Μέσα στο 2024 θα ξεκινήσει και το πρόγραμμα ανακαίνισης κατοικιών και επιχειρήσεων, ατόμων με αναπηρία καθώς και δημοσίων κτιρίων με κονδύλια ύψους 24 εκατ. ευρώ.
Είναι πεποίθηση μας ότι αλλάζοντας τη ζωή ακόμη και ενός ανθρώπου με αναπηρία, επενδύουμε στο «άλμα» που έχει ανάγκη η κοινωνία μας.
