H τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να υποκαταστήσει επαγγέλματα χαμηλής εξειδίκευσης και εργασίες που απαιτούν επιφανειακή γνώση όχι όμως τομείς που αφορούν πιο περίπλοκη ανάλυση ή τη κάλυψη συναισθηματικών αναγκών. Ούτε μπορεί να αντικαταστήσει το ρόλο των ηγετών, των πολιτικών, των υψηλόβαθμων διοικητικών στελεχών, των ιερέων, των δασκάλων και των νηπιαγωγών.
Για τη μεγάλη παρανόηση που υπάρχει γύρω από τη τεχνητή νοημοσύνη και τους μύθους που τη συνοδεύουν, μιλά στο Liberal o Διομήδης Σπινέλλης, καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών και στο Πολυτεχνείο του Ντέλφτ στην Ολλανδία.
Εξηγεί ποια επαγγέλματα θα αντικατασταθούν νομοτελειακά από αλγόριθμους, ποια όχι και γιατί, ενώ μιλά για τις πολύ ισχυρές αντιστάσεις που θα συναντήσει η εφαρμογή της, κυρίως από τις οργανωμένες επαγγελματικές ομάδες με ισχυρή συνδικαλιστική εκπροσώπηση και πολιτική παρουσία. Η προσαρμογή δεν θα είναι εύκολη, αναγνωρίζει ο καθηγητής, που έχει ασχοληθεί όσο λίγοι με το αντικείμενο. Ωστόσο οι χώρες που θα καταφέρουν να την ενσωματώσουν στην καθημερινότητά τους θα δουν την αποδοτικότητά τους να αυξάνεται σημαντικά έναντι των άλλων.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Γιατί περισσότεροι από χίλιοι ειδικοί και παράγοντες της βιομηχανίας της τεχνολογίας ζητούν την εξάμηνη διακοπή της έρευνας στην τεχνητή νοημοσύνη; Για ποιο λόγο η εταιρεία που δημιούργησε το ChatGTP δήλωσε ότι δεν θα υπάρξει σύντομα νέα έκδοση του προγράμματος τεχνητής νοημοσύνης;
Η επέκταση της τεχνητής νοημοσύνης και των εφαρμογών της, όπως το σύστημα ChatGTP4, αφορούν τώρα εργασίες που έχουν να κάνουν με την οικονομία της γνώσης. Εργασίες που γίνονταν με το ανθρώπινο μυαλό, όπως η περίληψη ενός κειμένου, μπορούν πλέον να εκτελεστούν με πολύ ικανοποιητικό τρόπο από το ChatGTP. Το σύστημα έχει καταφέρει να περάσει τις άκρως απαιτητικές εξετάσεις στις ΗΠΑ για άδεια ασκήσεως επαγγέλματος γιατρού με ποσοστά επιτυχίας 80% και για άδεια δικηγόρου με ποσοστά επιτυχίας 70%. Επιδόσεις, οι οποίες είναι ανώτερες από εκείνες του μέσου φοιτητή. Προφανώς, οι δυνατότητες αυτές έχουν θορυβήσει πολλούς.
Πώς βλέπετε να εξελίσσεται στο μέλλον η συγκεκριμένη εφαρμογή και η τεχνητή νοημοσύνη;
Μέσα σε λίγους μήνες είδαμε τη μια έκδοση του συστήματος ChatGP εταιρείας Open AI να διαδέχεται την άλλη, με την τελευταία να είναι το GPT-4. Τέτοια πρόοδο, παρά τις αντιδράσεις διεθνώς και τον θόρυβο, θα συνεχίσουμε αναπόφευκτα να βλέπουμε και το βασικό ερώτημα είναι κατά πόσο αυτές οι εξελίξεις θα οδηγήσουν κάποια μέρα την τεχνητή νοημοσύνη να υποκαταστήσει πλήρως τις λειτουργίες ενός ανθρωπίνου εγκεφάλου.
Εδώ, ακριβώς υπάρχει μια μεγάλη παρανόηση. Οι εφαρμογές αυτές δουλεύουν με ένα πολύ συγκεκριμένο τρόπο. Επιχειρούν να μαντέψουν ποιες λέξεις θα ακολουθήσουν τις άλλες, μέσα από ένα τεράστιο όγκο δεδομένων στο διαδίκτυο. Είναι επομένως δύσκολο να φανταστεί κανείς, πώς τέτοιες εφαρμογές θα φτάσουν να εκτελούν διανοητικές εργασίες, οι οποίες απαιτούν άλλου τύπου δεξιότητες και πηγάζουν από άλλες, πιο σύνθετες, εγκεφαλικές λειτουργίες.
Στην χειρουργική για παράδειγμα, δεν είναι εύκολη η εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης, καθώς απαιτείται σε πραγματικό χρόνο, ανάλυση των δεδομένων, λεπτομερείς χειρισμοί με τα χέρια και συνδυασμός με την όραση. Εκεί όμως που βλέπουμε μεγάλη πρόοδο στην ιατρική, είναι στη διάγνωση και στην ακτινολογία. Ήδη, μελέτες δείχνουν ότι ορισμένες διαγνώσεις μέσω τεχνητής νοημοσύνης είναι ποιοτικά καλύτερες από εκείνες ενός μέσου ακτινολόγου.
Πώς θα προσαρμοστούμε στις μεγάλες αυτές αλλαγές; Τι επιπτώσεις θετικές και αρνητικές θα έχει η ΑΙ στην αγορά εργασίας;
Ένα είναι βέβαιο. Οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης θα υποκαταστήσουν και θα υποβοηθήσουν λειτουργίες και δραστηριότητες, όπως συμβαίνει ήδη σε πολλούς οργανισμούς, περιορίζοντας τον απαιτούμενο βαθμό ανθρώπινης παρουσίας και εργασίας. Είναι ένα μέλλον, το οποίο δεν βρίσκεται τόσο μακριά όσο κάποιοι πιστεύουν. Η περισσότερη αποδοτικότητα θα έχει προφανώς αντίκτυπο στην αγορά εργασίας, οδηγώντας σε μικρότερη προσφορά αντίστοιχων θέσεων και, συνολικά χαμηλότερο μισθοδοτικό κόστος. Αλλά δεν μιλάμε για πρωτοφανείς αλλαγές. Τις έχουμε δει να συμβαίνουν και στο παρελθόν με την αντικατάσταση εργαζομένων στην βιομηχανία από ρομπότ και με πολλές χειρωνακτικές εργασίες, από τους αγρούς μέχρι την οικοδομή, όταν οι μηχανές αντικατέστησαν τη μυϊκή δύναμη.
Έχουμε προνοήσει για την επανακάταρτιση και αναβάθμιση των δεξιοτήτων όλων αυτών των εργαζομένων;
Οι κυβερνήσεις, όπως ξέρετε, σπάνια προχωρούν προκαταβολικά σε πολιτικές που αφορούν τόσο απότομες αλλαγές. Σταδιακά, μόλις αρχίσουν να βλέπουν τα αποτελέσματα από την εισαγωγή της τεχνητής νοημοσύνης στην αγορά εργασίας θα ξεκινήσουν και τα αντίστοιχα προγράμματα. Η απάντηση στο ερώτημα σας, είναι ότι η προσαρμογή δεν θα είναι ούτε εύκολη, ούτε ευχάριστη. Η εμπειρία από το παρελθόν δείχνει ότι όσοι έχασαν μια σίγουρη και καλοπληρωμένη δουλειά σε προηγούμενες αλλαγές, δεν ήταν ευχαριστημένοι.
Τι αντιστάσεις επομένως θα συναντήσει η εφαρμογή της ΑΙ;
Πιστεύω ότι σε αρκετές χώρες, οι αντιστάσεις θα είναι πολύ ισχυρές και θα καταβληθούν προσπάθειες να απαγορευθεί η χρήση εφαρμογών τεχνητής νοημοσύνης σε κάποιους χώρους. Αντίθετα σε χώρες, οι οποίες θα καταφέρουν να ενσωματώσουν στην καθημερινότητα και την αγορά εργασίας την τεχνητή νοημοσύνη, η αποδοτικότητα και η ανταγωνιστικότητά τους θα αυξηθεί σημαντικά. Τελικά, κάποιες χώρες θα βρεθούν να υστερούν έναντι άλλων.
Το ίδιο θα συμβεί και με επιμέρους τομείς;
Σωστά. Για παράδειγμα, μπορεί να δούμε κάποιες χώρες να επιτρέπουν την ελεύθερη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης σε συγκεκριμένους τομείς. Για παράδειγμα, σε νεοφυείς επιχειρήσεις, οι οποίες δημιουργούν αντίστοιχες εφαρμογές και δεν θα έχουν ισχυρά ερείσματα αντιστάσεων. Στον αντίποδα, θα μπορούσαμε να δούμε την απαγόρευση της ελεύθερης χρήσης της τεχνητής νοημοσύνης σε τομείς, όπως π.χ. η Ιατρική και η Νομική, όπου υπάρχουν οργανωμένες ομάδες με ισχυρή συνδικαλιστική εκπροσώπηση και πολιτική παρουσία.
Σε ποιους τελικά τομείς θα υποχωρήσει ή και θα αντικατασταθεί η ανθρώπινη δραστηριότητα από την τεχνητή νοημοσύνη κε Σπινέλλη;
Καταρχήν, σε πολλές εργασίες που απαιτούν χαμηλή εξειδίκευση. Σε εργασίες που απαιτούν επιφανειακή γνώση και είναι σχετικά επαναλαμβανόμενες, έστω και νοητικά, όπως π.χ. η μετάφραση ή η απομαγνητοφώνηση κειμένων, νομοτελειακά θα αντικατασταθούν από αλγορίθμους.
Στον αντίποδα, η ανθρώπινη δραστηριότητα θα παραμείνει ισχυρή σε εργασίες που απαιτούν πιο περίπλοκη ανάλυση, την οποία δεν είναι σε θέση να κάνει εύκολα ένας αλγόριθμος. Τέτοιες για παράδειγμα είναι ο εντοπισμός μιας βλάβης σε κινητήρα αεροσκάφους. Δεν είναι ένα πρόβλημα, όπως π.χ η επιδιόρθωση ενός ποδηλάτου, για το οποίο μπορεί να βρεθούν δεκάδες απαντήσεις και στο διαδίκτυο για να εκπαιδευτεί ένα σύστημα τεχνητής νοημοσύνης. Το ίδιο ισχύει για σύνθετα προβλήματα που απαιτούν κατανόηση σε βάθος προκειμένου να γίνουν αντιληπτές οι αιτίες που τα προκαλούν, όπως π.χ. το ασφαλιστικό σύστημα μιας χώρος το οποίο έχει και μια σειρά από πολιτικές συνιστώσες.
Επίσης η τεχνητή νοημοσύνη δεν μπορεί εύκολα να αντικαταστήσει επαγγέλματα στα οποία τον βασικό ρόλο παίζει η ουσιαστική επικοινωνία, όπως η ψυχολογική υποστήριξη. Όταν κάποιος συνομιλεί με ένα ρομπότ, ακόμη και αν παίρνει παρόμοιες απαντήσεις με εκείνες ενός ψυχολόγου, δεν βοηθιέται απαραίτητα το ίδιο, ακριβώς γιατί δεν έχει τη σύνδεση που θα είχε από την ανθρώπινη παρουσία και την ταύτιση του με τον συγκεκριμένο επαγγελματία.
Σας ανέφερα νωρίτερα το παράδειγμα της χειρουργικής από τον χώρο της ιατρικής, ενώ το ίδιο ισχύει με την έρευνα και την καινοτομία. Οι εφαρμογές τεχνητής νοημοσύνης βασίζονται σε αλγορίθμους, οι οποίοι «εκπαιδεύονται» με βάση όσα έχουν συμβεί στο παρελθόν. Οι αλγόριθμοι δεν είναι απαραίτητα σε θέση να δημιουργήσουν κάτι εντελώς καινούργιο, δηλαδή κάτι καινοτόμο. Το ίδιο συμβαίνει και με τα κείμενα που μπορεί να γράψει το ChatGTP. Ναι μεν μπορεί να συγγράψει ένα βιβλίο, μιμούμενο τον τρόπο γραφής του Καζαντζάκη ή του Παπαδιαμάντη (αφού έχει εκπαιδευτεί σε τέτοια κείμενα), αλλά δεν θα καταφέρει να δημιουργήσει τις ειδήσεις από την επικαιρότητα, αφού δεν τη γνωρίζει.
Ένας επιπλέον τομέας επαγγελμάτων όπου δεν μπορεί να διεισδύσει η τεχνητή νοημοσύνη, είναι η κάλυψη των συναισθηματικών αναγκών. Δηλαδή εργασίες όπου απαιτείται η πολυεπίπεδη ανθρώπινη παρουσία, η ενσυναίσθηση και η γνησιότητα. Διαφορετικό είναι να πάει κανείς σε μια συναυλία και διαφορετικό να ακούσει την ίδια μουσική με τα ακουστικά του μέσω υπολογιστή.
Ούτε μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να υποκαταστήσει πλήρως το ρόλο των ηγετών, των πολιτικών, των υψηλόβαθμων διοικητικών στελεχών, των ιερέων, των δασκάλων και νηπιαγωγών. Σκεφτείτε για παράδειγμα ότι τα παιδιά χρειάζονται την ανθρώπινη επαφή και καθοδήγηση.
Πριν από μερικούς πάντως μήνες έγινε γνωστό ότι ένα ρομποτικό σύστημα τεχνητής νοημοσύνης θα αναλάβει την υπεράσπιση ενός κατηγορουμένου σε δίκη στις ΗΠΑ. Είναι πιθανό η τεχνητή νοημοσύνη να διεισδύσει σε λειτουργίες, όπως η Δικαιοσύνη;
Σήμερα αυτό έχει πάρα πολλά προβλήματα. Το βασικότερο όλων είναι η αβεβαιότητα ότι οι υπάρχοντες αλγόριθμοι είναι αμερόληπτοι, διότι εκπαιδεύονται με δεδομένα που μπορεί να ενισχύσουν προκαταλήψεις. Επίσης, δεν μπορούν προς το παρόν να εξηγήσουν τον τρόπο σκέψης τους, δηλαδή απουσιάζει μια βασική προϋπόθεση για την εμπλοκή τους στην Δικαιοσύνη, όπου είναι απαραίτητη η εξήγηση για ποιο λόγο ελήφθη μια η απόφαση έναντι μιας άλλης. Το πρόβλημα αυτό αναμένεται να μας συνοδεύει για αρκετά ακόμη χρόνια.
* Ο κ. Διομήδης Σπινέλλης είναι καθηγητής στο Τμήμα Διοικητικής Επιστήμης και Τεχνολογίας του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών και στο Τμήμα Τεχνολογίας Λογισμικού του Πολυτεχνείου του Ντελφτ
