Στις 11 Σεπτεμβρίου η Data4, κορυφαίος πάροχος data centers στην Ευρώπη, ανακοίνωσε την πρώτη μεγάλη επένδυση ύψους άνω των 300 εκατομμυρίων ευρώ για την ανάπτυξη ενός νέου data center campus στην Παιανία, στην Ανατολική Αττική.
Στις 15 του ίδιου μήνα, η Microsoft έλαβε, με σημαντική χρονική καθυστέρηση, την πρώτη από τις τρεις οικοδομικές άδειες, για να κατασκευάσει το δικό της data center στα Σπάτα.
Τρεις ημέρες αργότερα, η Data in Scale, η νέα εταιρεία της ΔΕΗ, ανακοίνωσε πως θα υλοποιήσει το πρώτο data center της στην Ελλάδα. Μαζί με την εμιρατινή DAMAC θα δημιουργήσει στα Σπάτα ένα data center, ισχύος 25 MW, το μεγαλύτερο data center στα Μεσόγεια.
Στο πλαίσιο των σημαντικών αυτών εξελίξεων, το Liberal συνομίλησε με τον Σπύρο Λιώλη*, μέλος του Τεχνολογικού Συμβουλίου του Forbes και ανώτερο σύμβουλο της εταιρείας EYP MCF, με έδρα τη Νέα Υόρκη, που ασχολείται με το σχεδιασμό, την αρχιτεκτονική και την υλοποίηση εγκαταστάσεων Data Centers.
Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο
- Κύριε Λιώλη, μέσα σε διάστημα περίπου δύο εβδομάδων είχαμε τρεις σημαντικές ανακοινώσεις (Microsoft, Data4, ΔΕΗ) για την εκπόνηση data center projects στη χώρα μας. Ωστόσο, έχει παρατηρηθεί ότι επενδύσεις αυτού του είδους αντιμετωπίζουν συχνά καθυστερήσεις λόγω γραφειοκρατικών κωλυμάτων ή άλλων αντιδράσεων, που συνιστούν τροχοπέδη ως προς την πραγμάτωσή τους. Τι ακριβώς συμβαίνει;
Για να επεκτείνω έτι περαιτέρω τον συλλογισμό σας, κύριε Παναγόπουλε, θα πρέπει να αναρωτηθούμε: «Μήπως, τελικά, τα data centers είναι η επένδυση που δεν θέλουμε;».
Προσέξτε να δείτε τι συμβαίνει: Συχνά, υπάρχει κριτική για το κατά πόσο η χώρα θέλει νέες επενδύσεις, είτε αυτές είναι στο χώρο της τεχνολογίας, σε τουριστικές υποδομές, και αν όντως θέλουμε, γιατί καθυστερούμε τόσο πολύ με την αδειοδότηση. Από μακριά δεν γνωρίζω τις παρεμβάσεις που έχουν γίνει, με μικροπολιτικό κίνητρο. Μπορώ μόνο να αναφερθώ σε παραδείγματα και τι συμβαίνει αλλού. Με βάση, λοιπόν, το πρόσφατο παράδειγμα της Ελλάδας και την καθυστέρηση έκδοσης άδειας για το Data Center της Microsoft, υπάρχει ένας αντίλογος.
Πρώτον, σε μια πόλη της Βόρειας Ευρώπης, μία παρόμοια επένδυση καθυστερεί εδώ και τρία σχεδόν χρόνια γιατί η και τοπική αυτοδιοίκηση, υπό την πίεση της τοπικής κοινωνίας, ολοένα και βάζει εμπόδια στην διαδικασία. Ή αυτό που λέμε στην Ελλάδα μεταθέτει την γραμμή τερματισμού, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ολοκληρωθεί η αδειοδότηση. Τα κωλύματα στις περιβαλλοντικές μελέτες, οι συχνές αλλαγές στον κώδικα χρήσης της γης, οι απρόθυμοι υπάλληλοι, είναι μερικά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζει η εταιρεία με αποτέλεσμα να μην μπορεί να προχωρήσει στα επόμενα βήματα. Στην Τσεχία, η Microsoft εγκατέλειψε την επένδυση για ένα data center ύστερα από δύο χρόνια, αφού κατέληξε στο συμπέρασμα πως η γραφειοκρατία ήταν ιδιαίτερα πολύπλοκη.
Δεύτερον, σε μία χώρα όπου μέχρι πρόσφατα η φράση hyperscale data center δεν υπήρχε καν στο λεξιλόγιο ή την καθημερινότητα μας, πολλώ δε μάλλον στον επενδυτικό κλάδο, καλούμαστε να δημιουργήσουμε, γρήγορα, νέες διαδικασίες, νέες ζώνες, νέους κώδικες γι’ αυτά. Όταν, μάλιστα, μέχρι πρόσφατα, τα μεγαλύτερα data centers ήταν της τάξεως των 1-2 MW, συστεγασμένα εντός γραφειακών κτιρίων και μόλις ένα άνω των 5MW, δεν έχουμε τη γνώση και δεν έχουμε αναπτύξει τις διαδικασίες για την αδειοδότηση ενός hyperscale data center. Με άλλα λόγια, πολλοί πιστεύουν πως η αδειοδότηση ενός data center είναι το ίδιο απλή με την αδειοδότηση και κατασκευή ενός γραφείου, ή… ενός νέου εστιατορίου και καφετέριας.
Τρίτον, σε περιοχές όπως η πολιτεία Βιρτζίνια, Ατλάντα Τζόρτζια, Σιγκαπούρη, Ιρλανδία κι αλλού, έχουν εκδοθεί μορατόριουμ από τις κυβερνήσεις, ως προς το μέγεθος και τον αριθμό των data centers που μπορούν να κατασκευάζονται χρόνο με το χρόνο. Κυρίως η παραγωγή και διανομή ενέργειας αλλά και πιέσεις που δέχονται από τις τοπικές κοινωνίες είναι οι βασικοί λόγοι που καθυστερούν νέες επενδύσεις data center.
Δεν είναι, λοιπόν, μόνο η Ελλάδα η οποία βάζει τρικλοποδιές στις επενδύσεις. Όμως στην Ελλάδα, δεν χρειαζόμαστε μορατόριουμ, δεν χρειαζόμαστε τρικλοποδιές και δεν χρειαζόμαστε παλιές και φοβικές νοοτροπίες.
Αντίθετα, χρειαζόμαστε επειγόντως απλοποίηση των διαδικασιών, γρήγορη έκδοση αδειών, πάντα στα πλαίσια του νόμιμου βέβαια, για την κατασκευή data center. Για πολλά χρόνια η χώρα έμεινε πίσω και σήμερα παρουσιάζεται μία ευκαιρία για ταχύτερη ανάπτυξη τεχνολογικών κλάδων και η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια χρόνου.
Φυσικά, για να γίνουν όλα τα παραπάνω απαιτούνται αλλαγές. Αλλαγές στη χρήση γης, αλλαγές στον τρόπο και χρόνο που εγκρίνονται οι επενδύσεις , αλλά κυρίως αλλαγές στις ανθρώπινες και υπαλληλικές νοοτροπίες.
- Συχνά, οι επικριτές έναντι των επενδύσεων σε data centers υποστηρίζουν ότι «τέτοια projects δεν έχουν πραγματικό όφελος για τους εργαζόμενους και τις τοπικές κοινωνίες». Πώς απαντάτε σε αυτό; Θα ήθελα το σχόλιό σας;
Εδώ, λοιπόν, έχουμε να κάνουμε με ακόμα μία σημαντική παράμετρο: «Μήπως τα data centers είναι ο εργοδότης που δεν θέλουμε;».
Συχνά έχω διαβάσει τέτοιου είδους κριτικές, όπως αυτή που αναφέρατε, ή βρίσκομαι αντιμέτωπος με την επίκριση ότι «τα data centers απασχολούν χαμηλό αριθμό ανθρώπινο δυναμικού». Εν μέρει αυτό αληθεύει. Αλλά – το τονίζω – μόνο εν μέρει.
Ένα data center στην φάση της κατασκευής του (που διαρκεί από 3 έως 5 χρόνια) μπορεί να απασχολήσει έως και 1500 άτομα του κατασκευαστικού κλάδου. Σε περιοχές όπου κατασκευάζονται δομές πολλών data center (campuses), όπως στην Ολλανδία, στην Πολιτεία Βιρτζίνια, στην Ιρλανδία, κλπ, ο αριθμός ανθρώπινου δυναμικού αλλά και η διάρκεια που απασχολούνται αυξάνεται εκθετικά. Ενδεικτικά, στην Ολλανδία, υπολογίζεται πως απασχολούνται περίπου 17.000 θέσεις σε περίπου 100 data centers, ενώ στην ευρύτερη οικονομία του διαδικτύου (Internet Economy), υπολογίζεται πως απασχολούνται περίπου 330.000 εργαζόμενοι, εκ των οποίων οι 250.000 είναι θέσεις πληροφορικής. Μία δεύτερη μελέτη, της PWC, αναφέρει πως στην πολιτεία Βιρτζίνια το 2021 απασχολήθηκαν άμεσα σε data centers και περίπου 86.000 σε υποστηρικτικές εργασίες πέριξ αυτόν.
Κατά τη διάρκεια της λειτουργίας του ο αριθμός αυτός τον άμεσα απασχολουμένων είναι περίπου 50, κυρίως προσωπικό υψηλής κατάρτισης. Όμως υπολογίζεται πως παράλληλα απασχολούνται, έμμεσα, περίπου 170 ακόμα επαγγελματίες υποστηρίζοντας ένα data center. Είναι εργατικό δυναμικό που εργάζονται και υποστηρίζουν τα ηλεκτρομηχανολογικά συστήματα, οι ηλεκτρολόγοι, οι ψυκτικοί, οι εταιρείες ασφάλειες, οι υπηρεσίες συντήρησης, με λίγα λόγια δυναμικό το οποίο προσφέρει υπηρεσίες και αμείβεται από ένα data center. Αν μάλιστα λάβουμε υπόψιν τις νέες τεχνολογίες που εγκαθιστούν (ανανεώσιμες, επεξεργασία υδάτων, αποθήκευση ενέργειας, κλπ.), τότε ο αριθμός των εργαζομένων αυξάνεται ακόμα περισσότερο και πάλι με προσωπικό υψηλής κατάρτισης.
Αλλά πέραν αυτού, εκτός από τα οφέλη για το ίδιο το υπολογιστικό κέντρο και το εργατικό δυναμικό, υπάρχουν και οφέλη για την ευρύτερη περιοχή και κοινότητα. Η κατασκευή ενός ή περισσοτέρων data center, αναπτύσσει ακόμα περισσότερο την τοπική κοινωνία. Πολλές φορές οι υποδομές ενέργειας που φτιάχνονται για τα data center, διασυνδέονται με το κοινοτικό ηλεκτρικό δίκτυο, προσφέροντας έτσι φθηνότερη ενέργεια. Ενώ σε αρκετές πόλεις των βόρειων Ευρωπαϊκών χωρών και ΗΠΑ η θερμότητα που βγαίνει από τα data center, διοχετεύεται στο ευρύτερο κοινοτικό δίκτυο θέρμανσης της πόλης (heat district loop). Παράλληλα, αναπτύσσονται υποδομές όπως αστικοί δρόμοι, πάρκα, εστιατόρια και ξενοδοχεία, νέες μικρές και μοντέρνες επιχειρήσεις, ενώ έχει παρατηρηθεί πως αυξάνεται η οικοδομική δραστηριότητα στην ευρύτερη περιοχή και μάλιστα με μοντέρνες κατοικίες.
Στην περιοχή της Ατλάντα, όπου κατοικώ, αλλά και σε άλλες ανερχόμενες αγορές data centers, έχει παρατηρηθεί ότι ορισμένες από τις πιο μοντέρνες και βέβαια ταχύτερα αναπτυσσόμενες περιοχές είναι αυτές που κατασκευάζονται στην περιοχή των data center. Εκεί όπου κάποτε οι υποδομές ήταν υποβαθμισμένες, σήμερα έχει δημιουργηθεί ένα οικοσύστημα γύρω από τον κλάδο. Το ίδιο έχει συμβεί και σε περιοχές της Ευρώπης ειδικά στις ώριμες αγορές data centers. Ως αποτέλεσμα οι τοπικές κοινωνίες αυτές είδαν αυξημένα έσοδα από φορολογία (επιχειρήσεων και κατοικιών), αυξημένες αγοροπωλησίες με ντόπιες επιχειρήσεις. Με βάση μελέτες υπολογίζεται πως τα data center συνεισφέρουν στο παγκόσμιο Α.Ε.Π. έως και 6%. Στις Ηνωμένες Πολιτείες μεταξύ 2019 και 2023 η συνεισφορά των data center στο Α.Ε.Π. υπολογίζεται στα 2,1 τρισ. δολάρια.
Υπάρχουν, βέβαια, κι άλλα οφέλη, λιγότερο οικονομικά, αλλά με μεγαλύτερο αντίκτυπο στις τοπικές κοινωνίες. Πολλά data centers έχουνε γίνει χορηγοί σε τοπικά σχολεία, πανεπιστήμια και τοπικές επιχειρήσεις προσφέροντας υπηρεσίες δικτύου, web-hosting, κι άλλα. Χορηγούν αρκετά σχολικά μαθήματα και υποτροφίες μαθητών/φοιτητών ειδικά για προγράμματα και κατευθύνσεις STEM, (science, technology, engineering, math), ρομποτικής κι άλλα.
Για παράδειγμα, ο οργανισμός 7x24 International Exchange, οργανώνει και χορηγεί κάθε χρόνο, προγράμματα όπως International Data Center Day, 7x24 Mentoring Program, WIMCO (Women in Mission Critical Operations), και προγράμματα εκπαίδευσης φοιτητών στο κλάδο των data centers.
- Έχουν διατυπωθεί πρόσφατα διάφορες θεωρίες ότι η λειτουργία των data centers έχει επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ποια η άποψή σας απέναντι σε αυτές τις τοποθετήσεις;
Τις ακούω συχνά και στις ΗΠΑ αυτές τις θέσεις, οι οποίες αποκρυσταλλώνονται στο απλό ερώτημα, «μήπως τα data centers είναι ο γείτονας που δεν θέλουμε;».
Θα σας δώσω ένα παράδειγμα, κύριε Παναγόπουλε: Σε μια περιοχή στις βορειοδυτικές Ηνωμένες Πολιτείες πριν από μερικά χρόνια σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε ένα Hyperscale Data Center, το πρώτο άνω των 75 MW στην περιοχή. Μετά την ολοκλήρωσή του και στους πρώτους μήνες λειτουργίας παρατηρήθηκε πως το νερό που χρησιμοποιούσε το data center και επέστρεφε πίσω στο δίκτυο ύδρευσης, παρουσίαζε κάποια μόλυνση.
Κατόπιν μελετών, αποφασίστηκε ότι πρέπει να φτιαχτεί μια μονάδα επεξεργασίας υδάτων (water treatment plant), σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση, αφού αυτό το νερό μοιραζόταν και διοχετευόταν στο τοπικό δίκτυο. Έκτοτε κάθε νέο data center που κατασκευάζεται χρησιμοποιώντας τεχνολογίες που απαιτούν νερό, κατασκευάζεται παράλληλα με μονάδες επεξεργασίας, για να αποφύγουν παρόμοια προβλήματα.
Όλοι σχεδόν οι hyperscalers χρησιμοποιούν την ίδια τεχνολογία, ενώ ολοένα και περισσότερο, αναπτύσσουν νέους τρόπους για πιο αποτελεσματική χρήση του νερού ή ακόμα την εκμετάλλευση νερού που έρχονται από άλλες πηγές (sewage/όμβρια), ακόμα και το βρόχινο νερό.
Σε μία άλλη περιοχή των Ηνωμένων Πολιτειών, γνωστή για τις ερήμους, εκεί όπου η χρήση νερού είναι ακόμα πιο περιορισμένη λόγω έλλειψης, αναπτύχθηκαν τεχνολογίες όπου με πολύ περιορισμένο όγκο υδάτων, μπορούν και πετυχαίνουν την αποτελεσματική λειτουργία data centers, χρησιμοποιώντας κλειστά συστήματα τροφοδοσίας, με χημικά μείγματα, σε συνεργασία με εταιρείες που εξειδικεύονται στην τεχνολογία υδάτων.
Σε άλλες περιοχές, ανά τον κόσμο όπως Ιρλανδία, Ισπανία, ΗΠΑ, σκανδιναβικές χώρες, κι άλλες, σχεδιάζονται και κατασκευάζονται data centers με χρήση πολλών και διασυνδεδεμένων πηγών ενέργειας που περιλαμβάνουν το κύριο δίκτυο ηλεκτρισμού, ανανεώσιμες πηγές όπως ανεμογεννήτριες ή φωτοβολταϊκά, καθώς επίσης γεννήτριες/τουρμπίνες φυσικού αερίου ή ακόμα σε μικρότερες εγκαταστάσεις υδρογόνου.
Ολοένα και περισσότερες επενδύσεις γίνονται στον χώρο των data centers ένας κλάδος ο οποίος σήμερα θεωρείται η αιχμή του δόρατος στην ανάπτυξη τεχνολογιών χρήσης και απόδοσης ενέργειας, επεξεργασία υδάτων, δημιουργία νέων υλικών κατασκευής, νέου είδους μπαταριών, αποδοτικής ψύξης/θέρμανσης και πολλές άλλα. Αν κάποιος παρακολουθήσει κάποιο από τα μεγάλα Conference στον χώρο των data centers, θα εντυπωσιαστεί με το εύρος και το βάθος των τεχνολογιών που αναπτύσσονται πέριξ αυτών.
Η αποδοτική χρήση ενέργειας, η βιωσιμότητα των data centers είναι τα κύρια θέματα που απασχολούν τον κλάδο οδηγώντας τον σε ολοένα και περισσότερες εξελίξεις. Ένα παράδειγμα που φέρνω τακτικά, για να δείξω την εξελικτική δυναμική που προέρχεται από το χώρο, είναι του μηχανοκίνητου αθλητισμού. Στη Formula 1 ξέρουμε πως τεχνολογίες που αναπτύχθηκαν σε αυτά τα αυτοκίνητα, όπως το σύστημα KERS, active suspension, traction control, συστήματα μετάδοσης, συστήματα ασφαλείας, και συστήματα πληροφορίας, μετά από λίγα χρόνια βρήκαν το δρόμο στα εμπορικά αυτοκίνητα. Έτσι, τεχνολογίες που αναπτύσσονται στα data centers, βρίσκουν το δρόμο τους και χρησιμοποιούνται είτε σε άλλους κλάδους του επιχειρηματικό και οικιστικών ακινήτων (commercial and residential real estate).
*Ο Σπύρος Λιώλης είναι Μηχανολόγος Μηχανικός, με την EYP Mission Critical Facilities (part of Ramboll), με 25ετη παρουσία στα data center. Έχει μελετήσει, σχεδιάσει και κατασκευάσει δεκάδες data center σε περισσότερες από 60 χώρες, εκατοντάδων MW, για hyperscalers, DC colocation & operators και enterprise εταιρείες. Θα τον συναντήσετε συχνά ως ομιλητή σε μεγάλα Data Center Conferences, όπως Data Center Dynamics, Data Center World, 7x24 International Exchange και Data Cloud World Congress.
