Μπορεί η «γεννήτρια» δέους Τεχνητή Νοημοσύνη που σε άλλους φαντάζει ψηφιακή παιδική χαρά και σε άλλους κουτί της Πανδώρας, να κάνει γρηγορότερα απ' ό,τι φανταζόμασταν πραγματικότητα το Παγκόσμιο Ελάχιστο Εισόδημα; Και αν ναι, με τι τίμημα; Ο Θεόδωρος Σταμελάτος, business analyst σε τράπεζα της Wall Street, εξηγεί στο Liberal.gr την κοινωνική και οικονομική κοσμογονία που μπορεί να φέρει το AI μέσα από διάφορες εφαρμογές που θα καταργήσουν θέσεις εργασίας αλλά δεν θα πλήξουν τα απολύτως απαραίτητα προς το ζην.
«Στο ‘μακρινό’ 2021, βρέθηκα μπροστά σε ένα άρθρο με τίτλο «Ο νόμος του Moore για τα πάντα». Αν και ο αρθρογράφος μου ήταν τότε άγνωστος, το περιεχόμενο με απασχολούσε ιδιαίτερα και έμελλε να αποτελέσει το επόμενο διάστημα θέμα συζήτησης με όλο και μεγαλύτερη συχνότητα σε όλους τους κύκλους. Ο λόγος για την τεχνητή νοημοσύνη (AI) και την επίδραση της στην κοινωνία, την οικονομία αλλά και πλέον στην καθημερινότητά μας.
Ο διόλου τυχαίος αρθρογράφος, ονόματι Σαμ Άλτμαν, είναι από το 2015 ο CEO της Open AI η οποία παρέχει το γνωστό πλέον σε όλους μας ChatGPT, το πρώτο επιτυχημένο και ευρέως διαδεδομένο σύστημα AI που με πολύ απλά λόγια μπορεί να δώσει απάντηση σε όποιο ερώτημα και αν του τεθεί. Ανήκει σε μια κατηγορία συστημάτων που ονομάζονται Large Language Models (LLMs), τα οποία εκπαιδεύονται να αναλύουν τεράστιο όγκο δεδομένων και να δημιουργούν κείμενο προσομοιάζοντας τον τρόπο που θα συντασσόταν από έναν άνθρωπο. Οι deep learning αλγόριθμοι που χρησιμοποιούν, εντοπίζουν μοτίβα στην ανθρώπινη γλώσσα και στη συνέχεια τα εντάσσουν στις απαντήσεις τους.
Σύμφωνα λοιπόν με το προ διετίας άρθρο του Άλτμαν η άνοιξη της τεχνητής νοημοσύνης θα μας οδηγήσει στα παρακάτω:
- Δημιουργία πρωτοφανούς πλούτου και κατ’ επέκταση τον εκμηδενισμό της αξίας της εργασίας πολλών επαγγελμάτων.
- Ραγδαία αλλαγή στον τρόπο που πρέπει αυτός ο πλούτος να διανέμεται εισάγοντας νέες οικονομικές πολίτικες στο παιχνίδι.
- Αν και εφόσον επιτευχθούν αυτά τα δυο επιτυχώς, θα δημιουργηθεί ένα νέο καθεστώς με βελτιωμένο επίπεδο ζωής σε επίπεδα άνευ προηγουμένου.
Εκτιμά λοιπόν ως εκ τούτου ότι στις αρχές του 2030 η χρήση της Τεχνητής Νοημοσύνης θα μπορούσε να παράγει τόσο έργο ώστε να χρηματοδοτεί με περίπου 13.500 δολάρια κάθε Αμερικανό πολίτη ετησίως.
Πρακτικά αυτό θα σήμαινε πως αν ο διαμοιρασμός του πλεονάζοντα πλούτου γινόταν ισόποσα θα μπορούσε ένα ολόκληρο έθνος να συντηρείται από την δουλειά που παράγουν τα AI συστήματα. Όσο τρελό και αν ακούγεται και αν ακόμα και οι ειδικοί είναι διχασμένοι, η πλάστιγγα γέρνει ολοένα και περισσότερο προς αυτή την κατεύθυνση. Μόλις δυο χρόνια μετά τη δημοσίευση του άρθρου, τα ΑΙ συστήματα έχουν μπει στην καθημερινότητα μας, υλοποιούν με ταχύτητα και σαφήνεια μια σειρά από εργασίες που μέχρι πρότινος θεωρείτο αδύνατο. Η εποχή της γνωστικής επανάστασης έχει ήδη έρθει και το μονό που απομένει είναι να την αποδεχτούμε και να προσαρμοστούμε στα νέα δεδομένα».
Συνέντευξη στην Κ. Νικολοπούλου
Πώς όμως θα συμβεί αυτό, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις σας;
Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα βρίσκεται στον ορό AGI - Artificial General Intelligence ή ελληνιστί Τεχνητή Γενική Νοημοσύνη. Αυτή τη στιγμή, όλος ο ντόρος περί AI έχει προκληθεί γύρω από ένα λογισμικό το οποίο αποτελεί αρχική και δωρεάν έκδοση και, το πιο σημαντικό, δεν έχει καν σύνδεση στο διαδίκτυο. Μπορεί οι απαντήσεις να μας δίνονται από το site της Open AI αλλά οι λύσεις κατασκευάζονται σε μηχανήματα που δεν έχουν πρόσβαση σε δεδομένα του διαδικτύου!
Επίσης, το ChatGPT, ασχολείται μονό με ένα μικρό φάσμα των εφαρμογών της Τεχνητής Νοημοσύνης. Φανταστείτε τι θα συνέβαινε αν είχαμε μια τελική μορφή ενός λογισμικού που θα είχε σύνδεση στο διαδίκτυο, θα είχε μια παχυλή συνδρομή που να δικαιολογεί τις δυνατότητες του, και παράλληλα να μπορεί να ασχοληθεί με προβλήματα γενικής φύσεως προσεγγίζοντας τα όπως ένας άνθρωπος παίρνοντας δηλαδή την πρωτοβουλία για επίλυση χωρίς καν να τού έχουν ανατεθεί. Το τελευταίο κομμάτι είναι και αυτό ακριβώς που καλύπτει το AGI.
Ένα τέτοιο σύστημα θα μπορούσε να εκτελέσει οποιοδήποτε εργασία με πολύ μεγαλύτερη ταχύτητα και αποτελεσματικότητα από εμάς και θα μπορούσε να αποκτήσει αντίληψη και να μεταφέρει τις γνώσεις του σε μια άλλη μηχανή. Οι ιδιότητες αυτές θα καταστήσουν δυνατό να αντικαταστήσει τα περισσότερα από τα τεχνικά επαγγέλματα. Στην πράξη, όποιος χρησιμοποιεί ηλεκτρονικό υπολογιστή θα μπορούσε να αντικατασταθεί.
Και τι θα συμβεί με τα καθιερωμένα επαγγέλματα; Ποια είναι η λίστα με αυτά που θα επηρεαστούν πιο πολύ;
Δικηγορικά επαγγέλματα
Η ταχύτητα με την οποία συντάσσονται τα κείμενα στο ChatGPT είναι πρωτοφανής. Ακόμα πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι αυτά τα κείμενα είναι υψηλής ποιότητας και ο χρήστης μπορεί ακόμα και να το καθοδηγήσει ώστε να κάνει προσομοίωση του στυλ γραφής ενός πραγματικού συγγραφέα. Παράλληλα, ένα σύστημα θα μπορεί να διαβάζει ταχύτητα ογκώδη νομικά έγγραφα, να αντιλαμβάνεται και να εντοπίζει τις απαιτούμενες πληροφορίες καθώς και να προσφέρει περιλήψεις με όλη την ουσία των όσων «διάβασε». Τι μένει στην εξίσωση; Ένας καταρτισμένος χρήστης που θα εισάγει τα δεδομένα κατά τέτοιο τρόπο που το αποτέλεσμα θα θέλει μόνον μερικές πινελιές ώστε να αγγίξει το τέλειο σε μηδενικό χρόνο.
Τραπεζικοί
Ο τομέας που έχει υποστεί ριζικές αλλαγές όσο κανένας άλλος τις τελευταίες δεκαετίες δε θα μπορούσε να λείπει από τη λίστα. Είναι ακόμα νωπές οι μνήμες των γεμάτων υπάλληλους τραπεζικών καταστημάτων που σε κάποιες περιπτώσεις έφταναν τριψήφιο αριθμό. Ως εργαζόμενος στον τομέα, δε μπορώ να διανοηθώ οι αυτοματισμοί που καταφθάνουν να μην αφαιρέσουν θέσεις εργασίας σε όλες τις νευραλγικές δραστηριότητες.
Προγραμματιστές και Μηχανικοί Πληροφοριακών συστημάτων
Το επάγγελμα που δεν έχει συμπληρώσει καν 100 χρονιά ζωής απειλείται ίσως περισσότερο από κάθε άλλο. Η πρόσβαση των ΑΙ συστημάτων σε τεράστιο όγκο δεδομένων καθώς και η τρομακτική τους αντίληψη στο να αναγνωρίζουν μοτίβα και πρότυπα οδεύει καθημερινά προς ένα μέλλον που ο προγραμματισμός κάθε συστήματος θα γίνεται από άλλες μηχανές.
Μάρκετινγκ
Ήδη, πάνω από το 80% των υπάλληλων σε αυτόν τον κλάδο παραδέχονται πως σε μικρό ή μεγάλο βαθμό χρησιμοποιούν κάποιου είδους ΑΙ. Είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς πώς στο άμεσο μέλλον οι βελτιωμένες μορφές των υπάρχοντών συστημάτων δε θα καταπιούν αυτό τον κλάδο. Η παραπάνω λίστα αποτελεί απλά ενδεικτικό δείγμα για την επιρροή της νέας τεχνολογίας στον επαγγελματικό χώρο. Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε για ώρες αφού πραγματικά δεν υπάρχει τομέας που δεν επηρεάζεται.
Μέσα λοιπόν από αυτήν την εξελικτική πορεία θα υπάρξουν και εξαφανίσεις «επαγγελματικών ειδών»;
Στο χρονικό σημείο που η AGI θα γίνει πραγματικότητα λοιπόν, υπάρχουν δυο τελείως διαφορετικές πορείες που μπορεί να ακολουθήσει ένα επάγγελμα. Τα περισσότερα από τα επαγγέλματα θα εξελιχθούν και θα απορροφήσουν τα νέα συστήματα εκτινάσσοντας την αποδοτικότητα των δικηγορών, μηχανικών, γιατρών κλπ.
Κάποια άλλα θα χαθούν εντελώς στη λήθη του χρόνου όπως χάθηκαν οι παγοπώληδες και οι χείριστες τηλεφωνικών κέντρων. Κάθε εργαζόμενος σε αυτούς τους τομείς θα πρέπει να αναζητήσει αλλού εργασία. Όπως συνέβη με κάθε άλλο μείζων τεχνολογικό επίτευγμα, το έδαφος στην αγορά εργασίας θα αναδιαμορφωθεί ριζικά. Αφενός, ακόμα και στην πρώτη κατηγορία, των επαγγελμάτων που θα εξελιχθούν, τα άτομα που θα απαιτούνται για την διεκπεραίωση του φόρτου εργασίας θα μειωθούν δραματικά. Αφετέρου, θα επηρεαστεί το σύνολο των επαγγελμάτων, γεγονός που δεν έχει ξανασυμβεί και ειδικά με τέτοια ταχύτητα. Αυτή η ειδοποιός διαφορά στην συγκεκριμένη περίπτωση μας φέρνει στα πρόθυρα μιας εποχής που δεν έχει ξαναζήσει η ανθρωπότητα. Μελέτες από το πανεπιστήμιο της Οξφόρδης υποστηρίζουν πως περί τα μέσα της δεκαετίας του 2030, 47% των επαγγελμάτων στις ΗΠΑ θα έχουν αυτοματοποιηθεί.
Πού θα απορροφηθούν όμως όλοι αυτοί των οποίων η εργασία τους δε θα είναι πια επίκαιρη;Πώς θα εξασφαλίσουν την οικονομική επιβίωση;
Η απάντηση μας έχει δοθεί από τις εκτιμήσεις των ειδικών όπως του Σαμ Αλτμαν. Πολύ απλά δε θα υπάρχει πια περιθώριο να εργαστεί η πλειοψηφία των ανθρώπων. Μεγάλη μερίδα της ανθρωπότητας θα παροπλιστεί και θα μπορεί πλέον να εργαστεί μόνον σε περιστασιακές χειρωνακτικές εργασίες που θα μειώνονται συνεχώς, αν και με μικρότερο ρυθμό. Με την ανάπτυξη κατάλληλων ρομπότ για να τις εκτελέσουν, τα οποία προφανώς θα είναι ντυμένα με παντοδύναμα ΑΙ λογισμικά, μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερες εργασίες που απαιτούν τη φυσική παρουσία και μόχθο θα εξαλείφονται.
Είναι μονόδρομος για τις κυβερνήσεις να θεσπίσουν οριζόντιο επίδομα για όλους τους πολίτες. Ο υπερπλούτος, που θα δημιουργείται από την εργασία των έξυπνων μηχανών, θα διανεμηθεί στους πολίτες. Και όσο προχωράμε πιο βαθιά σε αυτό το σενάριο, είναι αναπόφευκτο το Παγκόσμιο Βασικό Εισόδημα (UBI). Αν και τόσο ξένη με την σημερινή πραγματικότητα, η έννοια του UBI, ίσως να μην απέχει πολύ χρονικά. Κάποιος θα αναρωτιόταν, και τι καλύτερο από το να έχουν όλοι οι άνθρωποι εξασφαλισμένα τα βασικά αγαθά; Κάποιος θα το προχωρούσε και θα έλεγε πως για αυτό ακριβώς πολεμούσαν οι κοινωνίες τόσα χρόνια.
Δυστυχώς όμως για την ανθρωπότητα, δεν είμαστε τόσο κοντά στον «παράδεισο». Το σκηνικό που περιγράφει μια τέτοια εκτίμηση προμηνύει έναν κόσμο με πρακτικά μονό δυο ειδών ανθρώπους.
Αυτούς που κατέχουν την γνώση, τη δεξιότητα να τιθασεύσουν την Τεχνητή Νοημοσύνη και τους υπολοίπους. Μια κοινωνία δύο ταχυτήτων και μια διεύρυνση του χάσματος της ανισότητας.
Πλέον, μια πολυεθνική, δε θα χρειάζεται καν τους χιλιάδες εργαζομένους που παρήγαγαν τον πλούτο του στο καθεστώς που ξεθωριάζει. Θα απαιτείται μονάχα ένα μικρό ποσοστό έμπειρων και καταρτισμένων στελεχών, για να ελέγχουν ένα σύγχρονο στρατό σκλάβων με μηχανικά μέλη και ψηφιακά μυαλά. Οι δε υπόλοιποι, θα αρκούνται στα απολύτως απαραίτητα, πιθανότητα εντελώς αποκομμένοι από το ανώτατο στρώμα. Καθώς το κοινωνικό χάσμα θα μεγαλώνει, ο απλός κόσμος θα αρκείται στο βασικό εισόδημα και θα παρακολουθεί μόνο εξ αποστάσεως τα αγαθά που θα παράγουν οι στρατιές των ρομπότ. Και όλα αυτά μάλιστα με δεδομένο πως το βασικό εισόδημα θα είναι δίκαιο, παγκόσμιο και αρκετό για την διαβίωση. Σε αντίθετη περίπτωση, το σκηνικό θα πάρει ζοφερή μορφή με την πλειοψηφία να εξαναγκαστεί να ζει στην απόλυτη φτώχεια.
* Ο Θεόδωρος Σταμελάτος είναι Front Office Product Engineer στη Wall Street
