O καθηγητής της Σχολής Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας κύριος Χάρης Κοντοσφύρης, συντονιστής της έκθεσης Winetopia (φωτογραφία)
Με αφορμή την έκθεση ζωγραφικής που συντονίζει στο οινοποιείο του Κτήματος Πόρτο Καρράς, ο Χάρης Κοντοσφύρης, εικαστικός και αναπληρωτής καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, μιλάει για την εικαστική έρευνα, το επίκαιρο ζήτημα της μετακίνησης των λαών και τα αντανακλαστικά που αναπτύσσει η τέχνη.
Συνέντευξη στην Εύη Καλλίνη
Κε Κοντοσφύρη πως προέκυψε το εικαστικό πρότζεκτ «Winetopia»;
Πέρσι βρισκόμουν στον Παρθενώνα, ένα ορεινό χωριό της Σιθωνίας, υλοποιώντας ένα άλλο εικαστικό πρότζεκτ, οπότε υπήρχε μια οικειότητα με την περιοχή. Η Δάφνη (Ζουμπουλάκη) που έχει την επιμέλεια της έκθεσης, το γνώριζε αυτό και έτσι μου πρότεινε να συντονίσω την «Winetopia». Παράλληλα, εγώ είχα ερευνήσει τις δυνατότητες να γίνει κάτι ανάλογο εδώ, ειδικότερα στο οινοποιείο. Αυτό συμβαίνει, γιατί και στην περιοχή της Φλώρινας υπάρχουν πολλά οινοποιεία και προσπαθούμε με την ομάδα που αναπτύξαμε στο πανεπιστήμιο, τους «Εν Φλω», να μελετήσουμε αυτήν τη σχέση, της τέχνης με τον χώρο του αμπελιού και του κρασιού.
Ο τίτλος αναφέρεται στα τοπία του κρασιού;
Προκύπτει από τις λέξεις Κρασί (Wine) και Ουτοπία (Utopia), γιατί προσπαθεί να προσδιορίζει, όχι ακριβώς τον τόπο του κρασιού αλλά τη λειτουργεία του τόπου του κρασιού σαν μία υποσχόμενη άλλη συνθήκη, μια ουτοπία, η οποία μπορεί να οδηγήσει στη μέθη, την αλλοτρίωση, την ευφορία.
Η έκθεση περιλαμβάνει πολλά έργα, κυρίως μικρά σε μέγεθος αλλά και κάποια μεγαλύτερα. Ποια είναι η κεντρική ιδέα επάνω στην οποία δουλέψατε;
Θελήσαμε να αποτυπώσουμε την εντύπωση που κρατάει ένας αφηγητής με ένα μπλοκάκι ακουαρέλας στο χέρι, ο οποίος βλέπει ένα ερέθισμα στο τοπίο και το καταγράφει. Πρόκειται για μια πληθώρα έργων που αποτελούν εντυπώσεις, καταγραφές επάνω στη συναύγεια, τον ξεχωριστό όρο της οπτικής που περιγράφει την ικανότητα να βλέπεις αλλά μόνο, όταν συνειδητοποιείς, ότι και το αντικείμενο που παρατηρείς σε βλέπει. Ο Αριστοτέλης λέει: «Για να γίνει όραση πρέπει και το βουνό να σε κοιτάξει». Πίσω, λοιπόν, από τη συναύγεια κρύβεται ένας ιδιαίτερος σεβασμός. Όταν έχουμε να κάνουμε με έμψυχα όντα, αυτό είναι αυτονόητο. Με τα άψυχα, όμως, τι γίνεται; Εκεί δόθηκε έμφαση και η έρευνά μας πάτησε πάνω σε αυτό το κομμάτι. Επίσης, υπάρχουν και μεγαλύτερα έργα, όπως του Γιώργου Τσακίρη, ένας ιδιαίτερα σημαντικός καλλιτέχνης με ερευνητικό πεδίο στη σχολή καλών τεχνών της Θεσσαλονίκης. Συμβαίνει δε να είναι και παραγωγός κρασιού, οπότε υπάρχει μία ακόμα κοινή συνισταμένη με την έκθεση.
Ως καθηγητής στη Σχολή Καλών Τεχνών της Φλώρινας, ποια φιλοσοφία ακολουθείτε;
Υπάρχει μια συνθήκη που αναφέρει, ότι η τέχνη λειτουργεί σε ένα πλαίσιο αυτό-ίασης. Αλλά μετά από αυτό; Το σύγχρονο πανεπιστήμιο ζητάει την άμεση σχέση του διεπιστημονικού αντικειμένου με την κοινωνία. Δεν μπορούμε να φανταστούμε έναν φαρμακοποιό να φτιάχνει φάρμακο για μια αρρώστια που δεν υπάρχει. Με την ίδια λογική πρέπει να αντιμετωπίζουμε την εικαστική έρευνα. Στο πανεπιστήμιο της Φλώρινας έχουμε αναπτύξει πολύ έντονη εξωστρέφεια πραγματοποιώντας 4 – 5 ερευνητικές εκθέσεις το μήνα.
Ποιο είναι το σημαντικότερο δίδαγμα που θέλετε να περάσετε στους φοιτητές σας;
Τα μοντέλα στις περισσότερες σχολές καλών τεχνών είναι ότι σταβλίζουμε κόσμο, τους μαθαίνουμε να λειτουργούν επάνω σε αναπαραστατικά συστήματα που εν συνεχεία πρέπει να επικοινωνήσουν. Η διαφορά που υπάρχει στη Φλώρινα είναι, ότι προσπαθούμε να αναπτύξουμε ένα τέτοιο ερευνητικό πεδίο που ο φοιτητής να εισάγει από πολύ νωρίς τη σχέση του με την κοινωνία και να δει την αλληλεπίδραση του έργου. Για το πετύχουμε αυτό στο εργαστήρι που συντονίζω εφαρμόζω μια μεθοδολογία που έχει να κάνει με την ευθύνη που αναλαμβάνει κάθε νέος καλλιτέχνης. Πρέπει να αναρωτηθεί, αν έχει τον πυρήνα που χρειάζεται και να τον βρει, κατ' ουσία δηλαδή να βρει τον εαυτό του. Αυτή η ολιστική συνθήκη έχει φέρει αξιόλογα αποτελέσματα.
Το 2004 διακριθήκατε στην Μπιενάλε του Σάο Πάολο με την εγκατάσταση «Αθήνα – Πεκίνο», ένα έργο που διερευνούσε ζητήματα ταυτότητας μέσα από το φαινόμενο της μετανάστευσης. 13 χρόνια μετά το ζήτημα αυτό παραμένει στην αιχμή της επικαιρότητας…
Κοιτάξτε, η μετακίνηση έχει ένα θετικό πρόσημο και ένα αρνητικό. Όταν ο άλλος δεν ξέρει που πάει, η βίαιη νομαδικότητα, πρέπει να αρχίσει να θεωρείται, ότι είναι αντανακλαστική πολιτική συνθήκη για κάθε ζωντανό άνθρωπο. Και εδώ η έννοια της φιλοξενίας πρέπει να λειτουργεί στο μέγιστο. Οι Σύριοι μετακινούνται από εκεί που έρχονται οι βόμβες, καθώς και η Δύση ευθύνεται για τους βομβαρδισμούς στη Συρία. Οι πληθυσμοί έλκονται από την περιοχή που γεννιέται η βία που τους πλήττει. Αυτό είναι ένα στοιχείο που προσωπικά θα ήθελα πολύ να εξετάσω στα επόμενα έργα μου. Για να επανέλθω όμως, πιστεύω πως τα εικαστικά πρέπει να έχουν αντανακλαστικά και να επικαιροποιούν τις συνθήκες αυτές. Ταυτόχρονα υπάρχουν γενιές, δεύτερες γενιές Ελλήνων, που δεν μπορούν να αποδεχθούν τους μετανάστες ενώ οι ίδιοι οι γονείς τους υπήρξαν μετανάστες. Οι άνθρωποι εύκολα ξεχνάμε και πρέπει η τέχνη συνέχεια να επαναφέρει τη μνήμη στη λογική. Βέβαια, όλα αυτά αναπτύσσονται υπό μια συνθήκη φόβου και ο φόβος σε βοηθάει να ξεχάσεις. Τα εικαστικά είναι μια αντανακλαστική συνθήκη μέσα στην κοινωνία και έτσι πρέπει να την χρησιμοποιούμε, όχι απλά ως μια εκπαιδευτική διαδικασία.
Η γκαλερίστα Δάφνη Ζουμπουλάκη μιλάει για την «Winetopia»:
«Ήταν μια ωραία πρόκληση για μένα η έκθεση αυτή! Με παρακίνησαν η ομορφιά του φυσικού τοπίου, η ιστορία που έχει το μέρος αυτό, οι αμπελώνες, η αρχιτεκτονική του Gropius. Η ιδέα του Χάρη (Κοντοσφύρη) για το οινοποιείο ήταν ένα ακόμη θετικό πρόσημο. Από την άλλη, είναι πάντα στους στόχους μας το να είμαστε ανοιχτοί σε πρότζεκτ με νεότερα παιδιά και με εργαστήρια σχολών καλών τεχνών, όπως και το να είμαστε ανοιχτοί σε ωραίες ιδέες».
Η έκθεση «Winetopia» φιλοξενείται στο χώρο οινογνωσίας «Μελισσάνθη» του οινοποιείου του Κτήματος Πόρτο Καρράς και θα παραμείνει ανοιχτή για το κοινό καθ' όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.
