Έχοντας δει τα θέματα που ζωγραφίζει ο Κινέζος Zhang Yexing, σίγουρα δεν περιμένει κανείς να αντικρίσει τη μεγάλη κλίμακα στην οποία τις περισσότερες φορές τα απεικονίζει. Αλλά δεν είναι μόνο το μέγεθος που εντυπωσιάζει στα έργα του. Μια προσεκτική ματιά στην επιφάνεια των πινάκων του, οι οποίοι σε προκαλούν να τους αγγίξεις με τα παχιά στρώματα μπογιάς που καλύπτουν τους καμβάδες τους, αλλά και μια ήρεμη ενατένιση στην υπαινικτική εικόνα που παρουσιάζουν, σε κάνει να καταλάβεις γιατί η γκαλερί Bernier/Eliades τον επέλεξε και παρουσιάζει την πρώτη ατομική έκθεση του νεαρού (γεννημένου το 1981) καλλιτέχνη στην Ευρώπη. Συναντήσαμε τον Zhang Yexing, μαζί με την επιμελήτρια Shi Zheng, στο υπέροχο νεοκλασικό της γκαλερί στο Θησείο, και ρωτήσαμε να μάθουμε πληροφορίες όχι μόνο για τα θέματα και την τεχνική του, αλλά και για το πώς λειτουργεί η καλλιτεχνική σκηνή στην Κίνα σήμερα.
Συνέντευξη στην Αννίτα Αποστολάκη
Πώς επιλέγετε τα θέματά σας και γιατί κάποια επιλέγετε να τα κάνετε τόσο μεγάλα;
Zhang Yexing: Οι εικόνες προέρχονται από αγαπημένες μου ταινίες ή εικόνες που έχω δει στο ίντερνετ. Δεν πρόκειται για ένα συγκεκριμένο θέμα ούτε απαραίτητα για κάτι αληθινό. Το μεγάλο μέγεθος των πινάκων μου οφείλεται αρκετά στην καλλιτεχνική εκπαίδευσή μου. Γεννήθηκα στη βορειοανατολική Κίνα και από εκεί πήρα τη βασική μου εκπαίδευση στις τέχνες, οπότε επηρεάστηκα πολύ από το έργο των καλλιτεχνών στη συγκεκριμένη περιοχή, οι οποίοι κάνουν πολύ μεγάλους πίνακες -όπως ο Anselm Kiefer, για παράδειγμα. Θέλω, βέβαια, να κάνω και μια δήλωση, μέσα από το μέγεθός τους.
Σε ορισμένους πίνακές σας, υπάρχουν ανοίγματα στην επιφάνεια, σαν τρύπες. Πείτε μας λίγα λόγια για την τεχνική σας.
Όντας επηρεασμένος από καλλιτέχνες όπως ο Kiefer, ζωγραφίζω τα θέματά μου με πολλαπλά στρώματα μπογιάς. Μου αρέσει ορισμένες φορές να μην είναι ενιαία η επιφάνεια του έργου, αλλά να υπάρχουν τέτοια ανοίγματα, τα οποία αφήνουν να φανεί η διαδικασία δημιουργίας του έργου. Αποκτά, έτσι, ο πίνακας και γλυπτικές ιδιότητες, ειδικά στα έργα που εξέχει ένα παχύ στρώμα μπογιάς από τον καμβά. Αυτό εάν προκύψει το αφήνω επίτηδες, ακριβώς για αυτόν το λόγο.
Γιατί στον πίνακα με το κινέζικο διαχωριστικό και τα αγάλματα (βλ. κύρια φωτογραφία άρθρου) έχετε ζωγραφίσει μπροστά χαλάσματα από λαμαρίνες και ξύλα;
Αυτό είναι ένα ξεχωριστό έργο, διότι συνήθως δεν εντάσσω παραδοσιακά κινέζικα στοιχεία ή αντικείμενα στα έργα μου. Με ενδιαφέρουν περισσότερο σύγχρονες εικόνες από εσωτερικά δωματίων. Το συγκεκριμένο πίνακα τον δούλευα καιρό: υπήρχε ένα άλλο θέμα από κάτω και μετά τον επιζωγράφισα με αυτό που βλέπετε σήμερα. Από το προηγούμενο θέμα έχω κρατήσει μόνο τα αρχαιοελληνικά αγάλματα με την κινέζικη ενδυμασία και το ανοιξιάτικο φόντο με τα δέντρα. Τα υπόλοιπα τα εμπνεύστηκα από το μαζικό γκρέμισμα καλλιτεχνικών εργαστηρίων που έγινε στο Πεκίνο από την κινέζικη κυβέρνηση. Είχα κι εγώ το εργαστήριό μου εκεί και ήταν μια περιοχή γεμάτη από εργαστήρια καλλιτεχνών -ξέρετε, τις παραδοσιακές κινέζικες μονοκατοικίες, οι οποίες οργανώνονταν γύρω από μία αυλή. Προφανώς, αυτό για την κυβέρνηση δεν ήταν πολύ καλή χρήση χώρου, τη στιγμή που στα ίδια οικοδομικά τετράγωνα μπορούν να χτιστούν πολυκατοικίες με πολλά διαμερίσματα. Οπότε προτίμησε να στηρίξει τους κτηματομεσίτες παρά τους καλλιτέχνες. Βέβαια, ακόμα δεν έχει χτιστεί τίποτα και παραμένουν εδώ και δύο χρόνια μόνο ερείπια.
Θα μπορούσαμε να πούμε, δηλαδή, ότι είναι ένα σχόλιο για τον ταχύ εκσυγχρονισμό της Κίνας, ο οποίος είναι πιο έντονος στο Πεκίνο;
Δεν ξέρω, αλλά σίγουρα η εικόνα του εργαστηρίου μου, αλλά και των άλλων καλλιτεχνών, να γκρεμίζεται και να μένουν μόνο χαλάσματα, είναι μια εικόνα που μου έχει μείνει. Είναι μια εικόνα που με τρομάζει και με προβληματίζει. Την σκέφτομαι συχνά, γι' αυτό και τα χαλάσματα επανέρχονται στα έργα μου. Σα να έχει βαρύνει η διάθεσή μου μετά από αυτό το συμβάν. Αλλά εμπνέομαι από αυτήν τη σύγκρουση που νιώθω μέσα μου. Ακόμα και σε δυσάρεστες καταστάσεις μπορείς να βρεις έμπνευση.
Στηρίζει το κινέζικο κράτος την τέχνη και τους καλλιτέχνες;
Το κινέζικο κράτος δεν ενδιαφέρεται για τη σύγχρονη τέχνη ή μπορεί να μην είναι σε θέση να την εκτιμήσει. Παρόλα αυτά γενικά στηρίζει την τέχνη. Συνήθως στηρίζει μεγάλες εκθέσεις για πολιτισμικές ανταλλαγές, όπως για παράδειγμα η έκθεση με τη ζωγραφική xieyi που ήρθε τώρα εδώ (σ.σ. στο ΕΜΣΤ). Η κυβέρνηση προτιμά, βέβαια, να στηρίζει κάτι που ξέρει, παρά τέχνη που απαιτεί και προκαλεί τη σκέψη. Δεν είναι τυχαίο ότι οι καλλιτέχνες που στηρίζουν είναι όλοι καθηγητές στις σχολές καλών τεχνών. Στηρίζουν περισσότερο αυτά που μπορούν να ελέγξουν. Θέλουν να δείξουν τη δική τους άποψη για το τι είναι σύγχρονη κινέζικη τέχνη, η οποία, όμως, διαφέρει από το τι θεωρούμε σύγχρονη τέχνη εμείς οι καλλιτέχνες και εσείς στη Δύση.
Όπως συνέβη με τον Ai Weiwei για παράδειγμα;
Ο Ai Weiwei χαίρει μεγάλου σεβασμού στη Δύση και ειδικά στην Ευρώπη, αλλά στην Κίνα είναι μια πολύ αμφιλεγόμενη προσωπικότητα. Κάποιοι καλλιτέχνες τον σέβονται, αλλά κάποιοι άλλοι δεν τον συμπαθούν καθόλου, γιατί μονίμως εμπλέκει το πολιτικό στοιχείο στα έργα του και αυτό προκαλεί πολλά προβλήματα. Οι δυτικοί ενδιαφέρονται για την πολιτική σκηνή της Κίνας, αλλά οι Κινέζοι στην ηλικία μου ενδιαφέρονται περισσότερο για το πώς η σύγχρονη κοινωνία μας επηρεάζει. Δηλαδή ο καλλιτέχνης εκφράζει το πώς αισθάνεται για αυτό που ζει, ενσωματώνοντας στοιχεία φιλοσοφίας και πολιτισμού, αλλά και την παράδοση της Κίνας. Στους Κινέζους δεν αρέσει να ασχολούνται τόσο πολύ με τα πολιτικά. Υπάρχει η αντίληψη στη Δύση ότι η κινέζικη κυβέρνηση ελέγχει το λαό, το οποίο φυσικά και ισχύει, αλλά είμαστε σε θέση να εκτιμήσουμε και όλα αυτά που έχει κάνει η κυβέρνηση για εμάς. Έχουν βελτιώσει τις ζωές μας όλα αυτά τα χρόνια: η Κίνα είναι μια χώρα με τεράστιο πληθυσμό, τον οποίο είναι πολύ δύσκολο ακόμη και να σιτίσεις. Έχουν αλλάξει πολλά από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και μετά: πριν ζούσαμε σε βαθιά φτώχεια, δεν υπήρχε η τέχνη στις ζωές μας -δε σιτιζόμασταν καν καλά. Πλέον μπορούμε να ταξιδέψουμε στο εξωτερικό, να σπουδάσουμε και να μείνουμε εκεί.
Τι στήριξη υπάρχει, δηλαδή, για τους καλλιτέχνες στην Κίνα;
Ιδιαίτερη στήριξη λαμβάνουμε από τα ιδρύματα: υπάρχουν πολλά ιδρύματα στην Κίνα, τα περισσότερα από τα οποία ιδρύθηκαν σχετικά πρόσφατα από νέους συλλέκτες, οι οποίοι θέλουν πολύ να στηρίξουν και να προβάλλουν τους καλλιτέχνες των οποίων τα έργα συλλέγουν. Αυτοί είναι, ουσιαστικά, που δίνουν δυναμική στην καλλιτεχνική παραγωγή στην Κίνα, αναδεικνύοντας συνήθως διαφορετικούς καλλιτέχνες από αυτούς που θα περίμενε κάποιος στη Δύση. Υπάρχει διαφορετική αντίληψη του τι είναι καλή σύγχρονη τέχνη στην Κίνα, απ' ό,τι θα περίμενε κανείς κρίνοντας από το ποιοι καλλιτέχνες ακούγονται πολύ στη δυτική αγορά της τέχνης.
Η ατομική έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades είναι η πρώτη σας ατομική στην Ευρώπη. Πιστεύετε ότι στη Δύση θα εκτιμηθεί πιο πολύ το έργο σας;
Το καλό με το να σε εκπροσωπεί μία μη κινέζικη γκαλερί είναι ότι παρουσιάζει το έργο σου και εκτός Κίνας. Οι συλλέκτες στη Δύση έχουν ήδη δείξει ενδιαφέρον για το έργο μου: όταν έδειξα τη δουλειά μου στην Art Basel, αγόρασε έργα μου ένα επιφανές δυτικό ίδρυμα. Υποθέτω ότι στη Δύση οι γκαλερί, οι συλλέκτες και τα ιδρύματα ενδιαφέρονται πιο πολύ για την τέχνη που είναι εκτός του συστήματος που στηρίζει η κινέζικη κυβέρνηση./Ισως γιατί δεν είναι σε θέση να κατανοήσουν πλήρως την άλλη τέχνη που στηρίζει. Πάντως και στην Κίνα οι συλλέκτες αγοράζουν τα έργα μου.
Υπάρχουν άλλα θέματα με τα οποία σκέφτεστε να ασχοληθείτε ζωγραφικά στο μέλλον;
Εξακολουθεί να με ενδιαφέρει ο χώρος γενικά, και ειδικά τα εσωτερικά χώρων, αλλά θέλω να τον προσεγγίσω λίγο πιο σουρεαλιστικά από εδώ και στο εξής -με μια ίσως λίγο πιο αφαιρετική τεχνική, με ένα πιο χαλαρό, ελεύθερο στυλ. Θα είναι πιο πολύ προς την κατεύθυνση με τα πολλά στρώματα μπογιάς που συζητήσαμε νωρίτερα. Ένα καλό παράδειγμα αυτής της κατεύθυνσης είναι ο τρόπος που το κεφάλι ενός αγάλματος στον πίνακα που συζητήσαμε νωρίτερα χάνεται μέσα στη φυλλωσιά. Θα ήθελα, δηλαδή, το τελικό αποτέλεσμα να είναι κάτι πιο αυθόρμητο, κάτι ανεξέλεγκτο. Θεωρώ ότι αυτό είναι που κάνει την τέχνη πιο ενδιαφέρουσα.
Zhang Yexing, Γκαλερί Bernier/Eliades, 28 Σεπτεμβρίου - 14 Νοεμβρίου 2017
