© artsy
Της Αννίτας Αποστολάκη
Είναι γνωστό ότι το Λονδίνο είναι μία από τις μεγαλύτερες μητροπόλεις τέχνης στον κόσμο. Γιατί, όμως, τα βλέμματα όλου του κόσμου της τέχνης είναι στραμμένα τα τελευταία 15 χρόνια κάθε Οκτώβριο στο Λονδίνο; Όχι απλώς επειδή γίνεται η φουάρ σύγχρονης τέχνης Frieze. Αλλά για το τι γίνεται γύρω από αυτήν.
Για όσους/ες δεν το γνωρίζουν, το Frieze ξεκίνησε ως περιοδικό και παραμένει ένα από τα κορυφαία περιοδικά παγκοσμίως για τη σύγχρονη τέχνη. (Γι' αυτό ίσως έχει μείνει στην Ελλάδα και αναφερόμαστε πολλές φορές στη φουάρ σε ουδέτερο γένος.) Οι ιδρυτές του, Amanda Sharp και Matthew Slotover, ξεκίνησαν να εκδίδουν το περιοδικό το 1991 και μετά τη μεγάλη επιτυχία της έκδοσης, -η οποία οφειλόταν μεταξύ άλλων στο ότι ήταν από τους πρώτους που ανέδειξε τα χρυσά παιδιά της βρετανικής καλλιτεχνικής σκηνής, τους YBAs-, το 2003 αποφάσισαν να ιδρύσουν μία φουάρ τέχνης στο χαρακτήρα του περιοδικού. Παρόλο που τα πρώτα χρόνια η φουάρ Frieze λειτουργούσε ουσιαστικά ως μια εμπορική πλατφόρμα για τη στήριξη των καλλιτεχνών, των γκαλερί και εν γένει της τέχνης που παρουσίαζε το περιοδικό, ήδη στον 4ο χρόνο διεξαγωγής της, το 2006, είχε καθιερωθεί ως ένα από τα σημαντικότερα δρώμενα για τη σύγχρονη τέχνη παγκοσμίως.
Γιατί; Οι λόγοι πολλοί. Κάτι το ότι τους καλλιτέχνες που στήριζε τους αγόρασαν και τους προώθησαν οι μεγαλύτεροι συλλέκτες και έμποροι τέχνης στον κόσμο, και άρα θεωρήθηκε ως το μέρος για να βρεις και να αγοράσεις τους πιο ενδιαφέροντες καλλιτέχνες που θα συζητηθούν στο μέλλον. Κάτι το ότι το Λονδίνο στη μετα-Θάτσερ εποχή άνθισε ως παγκόσμιο οικονομικό κέντρο, προσελκύοντας πλούσιους και επενδυτές από όλο τον κόσμο που μέχρι το 2008, πριν δηλαδή την κατάρρευση της Lehman Brothers, ξόδευαν (και ακόμη ξοδεύουν) αλόγιστα τεράστια ποσά σε τέχνη –ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι βασικός χορηγός της φουάρ είναι η Deutsche Bank. Κάτι το ότι μέσα σε αυτήν τη γενικότερη οικονομική άνθιση, υπήρξε μεγάλη στήριξη για τις τέχνες, τις σχολές καλών τεχνών και τα παντός είδους καλλιτεχνικά εγχειρήματα στο Λονδίνο (τρανό παράδειγμα ο αστικός εξευγενισμός του Southbank χάρη στην Tate Modern), συγκεντρώνοντας έτσι στην πόλη καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο, οι οποίοι προσέδωσαν μια τεράστια ποικιλομορφία και ζωτικότητα στη σκηνή της, καθιστώντας την μια πραγματική μητρόπολη της τέχνης.
Κυρίως, όμως, γιατί η Amanda Sharp και ο Matthew Slotover συνέλαβαν μία φουάρ όχι μόνο ως μια εμπορική πλατφόρμα, αλλά και ως εκπαιδευτικό εργαλείο για τη σύγχρονη τέχνη. Η Frieze ήταν η πρώτη φουάρ με αναθέσεις έργων και ταινιών σε καλλιτέχνες, επιμελημένες ενότητες για την ανάδειξη του έργου των σύγχρονων καλλιτεχνών και την επιμόρφωση των επισκεπτών, μέσα από ιστορικές αναδρομές και θεματικές ενότητες, στις οποίες συμβάλλουν οι συμμετέχοντες εκθέτες με έργα των καλλιτεχνών που εκπροσωπούν, καθώς και ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ομιλιών για θέματα γύρω από τη σύγχρονη τέχνη και την αγορά της –μέχρι και μουσικό πρόγραμμα έχει πλέον! Όλα αυτά προσέλκυσαν και εξακολουθούν να προσελκύουν ένα ευρύτερο κοινό, πέρα από αυτό που μέχρι τότε σύχναζε σε φουάρ τέχνης (δηλαδή τους συλλέκτες και τους συμβούλους τους): τους επιμελητές τέχνης, τους καλλιτέχνες και τους απλώς φιλότεχνους, οι οποίοι μπορεί να μην πάνε για να αγοράσουν (δε θα μπορούσαν ούτε κατά διάνοια άλλωστε, με τα ποσά που παίζουν στο Frieze), αλλά θα πάνε για να δουν και να μάθουν τα πιο ενδιαφέροντα που έχει να προσφέρει η τέχνη σήμερα.
Έτσι, η φουάρ στο Regent's Park μεγάλωσε, προσέλκυσε κι άλλους χορηγούς από το χώρο της μόδας και των ειδών πολυτελείας, δίνοντάς της ένα... διαφορετικό χαρακτήρα από αυτόν που είχε αρχικά, και το 2012 απέκτησε δύο αδερφάκια: τις φουάρ Frieze Masters, όπου εκτίθενται αριστουργήματα τέχνης από την αρχαιότητα μέχρι το 2000 (όχι σύγχρονα δηλαδή), και Frieze New York.
Η δυναμική του Frieze σταδιακά εξαπλώθηκε σε όλους τους παράγοντες στο χώρο της τέχνης στο Λονδίνο: οι τρεις μεγάλοι οίκοι δημοπρασιών, Christie's, Sotheby's και Phillips φρόντισαν, στα μέσα της περασμένης δεκαετίας, να αλλάξουν τον προγραμματισμό τους, έτσι ώστε να έχουν δημοπρασίες μεταπολεμικής και σύγχρονης τέχνης και φωτογραφίας τις μέρες που γίνεται η φουάρ και συρρέουν στην πόλη συλλέκτες από όλο τον κόσμο.
Εμφανίστηκαν κι άλλες, μικρότερες φουάρ, για να καλύψουν τα συλλεκτικά κενά που άφησε η Frieze, όπως η PAD London, η λονδρέζικη βερσιόν της μπουτίκ φουάρ του Παρισιού, με εκθέτες μερικούς από τους καλύτερους εμπόρους design, ιμπρεσσιονιστικής, μοντέρνας, ισλαμικής και αφρικανικής τέχνης παγκοσμίως, ή η The Other Art Fair, η οποία παρουσιάζει την τέχνη που παρουσίαζε αρχικά η Frieze και τώρα συναντάται κυρίως στις επιμελημένες ενότητές της: δηλαδή μη εμπορική τέχνη, για όσους θέλουν να δουν τι κινείται στη σύγχρονη τέχνη πέρα από το χώρο των μεγάλων, mainstream γκαλερί.
Φυσικά, οι γκαλερί-εκθέτες που έχουν εκθεσιακούς χώρους στο Λονδίνο δε θα μπορούσαν να παραμείνουν αδρανείς, μέσα σε όλο αυτό το κλίμα, εκτός Frieze. Έτσι, στήνουν μεγάλες εκθέσεις με νέα έργα από τους πιο σημαντικούς καλλιτέχνες που εκπροσωπούν, όπως, για παράδειγμα, η Gagosian στο Λονδίνο που ανοίγει σήμερα έκθεση με νέα έργα του Brice Marden, ο οποίος έχει να εκθέσει έργα στην πόλη από το 2000 στη Serpentine Gallery. Το ίδιο ισχύει και για τις πινακοθήκες της πόλης, οι οποίες φροντίζουν να ανοίγουν τις πιο σημαντικές εκθέσεις του φθινοπώρου λίγες μέρες πριν ή κατά τη διάρκεια της φουάρ, όπως η Tate Modern, η οποία παρουσίασε σήμερα τη νέα ανάθεση έργου στην Turbine Hall από την καλλιτεχνική κολλεκτίβα από τη Δανία Superflex, ή η Royal Academy, η οποία ανοίγει το Σάββατο έκθεση με έργα που προέκυψαν από τη φιλία του Dali και του Duchamp.
Υπάρχει, λοιπόν, τέχνη για όλους και για όλα τα γούστα! Κάθε Οκτώβριο το Λονδίνο φοράει τα καλά του και υποδέχεται ορδές φιλότεχνων που έρχονται αποφασισμένοι να δουν τα πάντα και συλλεκτών που θέλουν να αγοράσουν τα πάντα -ό,τι έχει να προσφέρει αυτή η μητρόπολη. Τώρα αν μένει κάτι ουσιαστικό από όλη αυτήν την υπερκατανάλωση τέχνης, δεν είναι σαφές... Σίγουρα προσθέτει πολλά λεφτά στην τσέπη των επιφανών εμπόρων τέχνης και πολλές γνωριμίες και ευχάριστες στιγμές σε όλους.
Frieze London, 5-8 Οκτωβρίου 2017, Regent''s Park
Frieze Masters, 5-8 Οκτωβρίου 2017, Regent''s Park
PAD London, 2-8 Οκτωβρίου 2017, Berkeley Square, Mayfair
The Other Art Fair, 5-8 κτωβρίου 2017, Old Truman Brewery, Brick Lane
